به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم؛ از بدو فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رژیم صهیونیستی اسرائیل همواره نگاه ویژهای به آسیای مرکزی داشته که از ویژگیهای ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری این منطقه نشأت گرفته است. برقراری روابط دیپلماتیک زودهنگام با این کشورها پس از استقلال، شاهدی بر این مدعاست. ذکر این نکته نیز ضروری است که بخش اعظمی از این رویکردهای اسرائیل وابسته به روابطش با روسیه میباشد. بهویژه پس از تعلیق ارتباطات با اتحادیه اروپا در فرآیند صلح خاورمیانه در نوامبر 2015 و ورود اسرائیل به منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بهعنوان یک بلوک اقتصادی متشکل از روسیه، بلاروس، ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان این روابط ابعاد گستردهتر و کیفیتری یافته است(1). در حال حاضر سفارتخانههای اسرائیل در قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان و تاجیکستان فعال هستند. در قرقیزستان اما هیچ پایگاه دیپلماتیکی از رژیم صهیونیستی تأسیس نشده و معمولاً امور مربوطه از طریق سفارتخانه این رژیم در آستانه پیگیری میشود(2). حضور اقلیتی از یهودیان در این کشور نیز مزید بر علت شده و جاذبههای قرقیزستان برای اسرائیل افزایش داده است.
تعداد یهودیان قرقیزستان بنا بر اعلام کمیته آمار دولتی این کشور از 1.571 نفر در سال 1999 به 472 نفر در سال 2016 کاهش یافته است(3). البته خاخام آریه ریچمن(4)، خاخام بیشکک و نماینده چاباد لوباویچ (5)در این شهر تعداد یهودیان ساکن در قرقیزستان را 2000 نفر عنوان میکند که عمدتاً در بیشکک ساکن هستند(6). قدمت حضور یهودیان در قرقیزستان اگرچه بعضاً تا بیش از 2000 سال عنوان میشود، اما هیچ منبع موثقی اطلاعات دقیقی از یهودیان قرقیزستان تا پیش از انقلاب اکتبر 1917 نمیدهد. عمده یهودیان امروز قرقیزستان ناشی از مهاجرت بیش از 20.000 یهودی از مناطق غربی شوروی(عمدتاً از روسیه، اوکراین و لهستان) در خلال جنگ جهانی دوم میباشد. در 1941 دولت شوروی اجازه تأسیس کنیسه یهودیان در بیشکک که در آن زمان فرونزه نامیده میشد، دادند. پس از آن، یهودیان علاوه بر بیشکک در اوش و کانت نیز کنیسههای خود را دایر کردند. در سال 1945 نیز مقامات اتحاد جماهیر شوروی جامعه یهودی بیشکک (7)را به رسمیت شناخته و اجازه برگزاری مراسمات رسمی یهودی به آنها اعطا گردید(8). پس از این ایام و بهویژه با فروپاشی شوروی با بروز بیثباتیها و ضعف اقتصادی این جمهوری، بسیاری از این یهودیان مجدداً به مناطق غربی، اروپا و اسرائیل مهاجرت نمودند. لکن، به دلیل نبود سنتهای ضدیهودی در قرقیزستان و تساهل و تسامح موجود در بسترهای فرهنگی مردم قرقیز، بخشی از این یهودیان در این کشور باقی ماندند.
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال قرقیزستان، این کشور به دنبال ایجاد روابط دوستانه با اقصی نقاط دنیا با هدف کاهش وابستگی به روسیه و دریافت کمکهای گوناگون برای اقتصاد ضعیف خود نمود. در این راستا در ژانویه 1993، عسکر آقایف یک سفر رسمی سه روزه به اسرائیل صورت داد. وی در این سفر اعلام میدارد که قرقیزستان آمادگی دارد تا سفارتخانه خود را در بیتالمقدس تأسیس نماید. تا این زمان قرقیزستان نخستین کشور مسلمان و سومین کشور جهان(پس از السالوادور و کاستاریکا) بود که بیتالمقدس را بهعنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخته بودند(9). آقایف همچنین در اعلامیهای حمایت خود را از استقلال مردم فلسطین ابراز داشته و اظهار میدارد بیتالمقدس یک شهر متحد و غیرقابل تقسیم است. رهبران رژیم صهیونیستی به شدت از شنیدن این مواضع خوشحال شده و آغوش گرمی برای آقایف گشودند. آقایف همچنین به منظور جلب بیشتر حمایت اسرائیل از طریق یهودیان ساکن در قرقیزستان اشاره میکند که مشاور ارشد حقوقی و وزیر ساختوساز قرقیزستان از یهودیان این کشور بوده و تأکید میدارد که وی یک (10)«مسلمان سکولار» است. دستاورد آقایف از این سفر موافقتنامههایی در کشاورزی، تجارت و صنایع نیرو بود. البته بعدها با افزایش فشارهای بینالمللی و ضعف در ساختارهای داخلی این اتفاقات رخ نداد و سفارت دو کشور هیچگاه افتتاح نشدند.
(2) به نقل از یک منبع آگاه.
(7) Bishkek Jewish community
(10) Inbar, Efraim, Maddy-Weitzman, Bruce, (1997), Religious Radicalism in the Greater Middle East, London: Routledge, p. 231-232.