دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در کنفرانس خبری مشترک با امانوئل ماکرون همتای فرانسوی خود گفته بود: «کشورهایی که در منطقه هستند- که برخی از آنها ثروتهای هنگفتی هم دارند- بدون ایالات متحده و تا حدی کمتر بدون فرانسه یک هفته هم دوام نمیآورند. آنها بدون ایالات متحده دوام نمیآورند. یک هفته دوام نمیآورند. ما از آنها محافظت میکنیم. الان آنها باید تلاشهایشان را افزایش دهند و هزینه اتفاقاتی که میافتد را تقبل کنند.»
بلافاصله بعداز این اظهارات، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی طی سخنانی از قطر خواست که هزینه حضور نیروهای نظامی آمریکا در سوریه را بپردازد و بهای آن نیز مشخص کرد و خواستار اعزام نیروهای نظامی این کشور به سوریه شد.
این در حالی است که مخاطب سخنان ترامپ در وهله اول خود عربستان است آنجا که ترامپ طی سخنانی به صراحت خطاب به ریاض گفت: عربستان سعودی به تصمیم ما علاقه زیادی نشان داده است. من به آنها گفتهام که "خوب، اگر بخواهید ما [در سوریه] بمانیم، شاید لازم باشد که [پولش] را بپردازید." این کار هزینه مالی بسیار زیادی برای کشور ما دارد و منافع آن برای دیگر کشورها خیلی خیلی بیشتر از منافعی است که برای خودمان دارد.
به نظر میرسد که الجبیر با طرح این سخنان تلاش دارد با فرار به جلو" توپ را به زمین" قطر انداخته تا از این طریق شریکی برای پرداخت هزینههایی از این دست که قول آن را قبلا به آمریکاییها داده بود، بیابد.
نکته قابل تامل دیگر اینکه در اظهارات ترامپ نامی از کشور قطر برده نشده است و از واژه برخی استفاده کرده که طبعا شامل خود عربستان نیز میشود .
نکته دیگری که در سخنان وزیر خارجه عربستان مطرح شده این عبارت بود "اگر آمریکا حمایت خود از قطر را بردارد نظام این کشور در کمتر از یک هفته سرنگون خواهد شد." این سخنان گرچه از یک واقعیت عینی پرده بر میدارد ولی در عین حال عمق وابستگی برخی از رژیمهای این منطقه به آمریکا را نشان داد.
وزیر خارجه عربستان در عین حال اشارهای به این موضوع نکرد که آیا همین امر هم بر وضعیت موجود در عربستان صادق هست یا خیر ، چرا که وابستگی این کشور به آمریکا در تصمیمگیریهای داخلی و خارجی بر کسی پوشیده نیست، البته دلیل این امر هم عدم پشتوانه مردمی است که حاکمان سعودی از آن بهرهای ندارند، زیرا مردم این کشور هنوز صندوق آرا را به خود ندیدهاند و حق رای دادن که یک خواسته مدنی است و در تمام جوامع مردم سالار به چشم میخورد، در این کشور به رویا بدل شده و حاکمان بدون رجوع به آرای مردمی تصمیماتی که خود صلاح بدانند، اتخاذ میکنند حتی اگر این تصمیمات به نفع مردم نباشد. طبعا در چنین جوامعی امنیتشان با خطرات داخلی و خارجی روبرو است و حاکمان نیز چارهای جز این ندارند که برای اجتناب از تهدیدات فرارو به یکی از کشورهای بزرگ پناه ببرند تا از این طریق امنیت خود را تضمین کنند.
عربستان به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت و با سرمایهگذاری در بانکهای آمریکا و نیز عقد قراردادهای خرید تسلیحات نظامی، سعی میکند که منافع آمریکا را تامین کند تا از این طریق نظام سیاسی این کشور را از هر خطر و تهدیدی حفظ کند و با ایجاد ائتلاف با آمریکا درصدد است که دست برتر را در معادلات منطقه داشته باشد. با مروری به تحولات جاری در منطقه در میبابیم که با وجود اینکه عربستان حافظ منافع آمریکا در منطقه است ولی این امر مانع از این نمیشود که واشنگتن برای حفظ و تداوم این منافع و البته نشان دادن چهره ظاهری مدافع حقوق بشری از خود، لجامی بر این اسب سرکش نزند و از نقض حقوق بشر در این کشور به ظاهر انتقاد نکند شاید بتوان اجرای اصلاحات اجتماعی و اقتصادی که با هدف جلوگیری از "موج جدید اعتراضات خاموشی" در این کشور صورت میگیرد، در این راستا تجزیه و تحلیل کرد.
*حسن رستمی کارشناس مسائل بینالملل
انتهای پیام/