یادداشت اختصاصی تسنیم| نگاه باکو به اعتراضات خیابانی در ایروان
تحولات و قیام مردم ارمنستان علیه دولت این کشور موجب واکنش فعالان سیاسی در جامعه آذربایجان شده است و تفکر «ارمنستان باز هم ما را پشت سر گذاشت» بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت. این ایده که دموکراتیزه شدن ارمنستان باعث می‌شود که جامعه جهانی از حاکمیت ارمنستان بر قره‌باغ حمایت کند، در آذربایجان گسترش یافته است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اعتراضات در ارمنستان که در پی درخواست استعفا از سرکیسیان آغاز شده بود منجر شد تا وی نتواند بیش از این مقاومت کند و در 23 آوریل استعفا داد. سرکیسیان در نامه استعفای خود با اشاره به اینکه برای حفظ حاکمیت در ارمنستان گزینه‌های دیگری وجود ندارد اما با این وجود از کناره‌گیری خود از قدرت خبر داد. بدین ترتیب حاکمیت 10 ساله سرکیسیان در ارمنستان به پایان رسید اما حزب متبوعش هم چنان اکثریت پارلمان را تشکیل می‌دهد.
انتخاب «سرژ سرکیسیان» به سمت نخست‌وزیر جدید ارمنستان که 10 سال به عنوان رئیس‌جمهور، قدرت را در اختیار داشت، منجر به خشم ارمنستانی‌ها شد. «نیکول پاشینیان» روزنامه‌نگار 42 ساله و رهبر حزب مخالف در 24 مارس مردم را به تظاهرات خیابانی دعوت کرد. در تمام شهرهای بزرگ ارمنستان راهپیمایی‌های اعتراضی آغاز شد و در 13 آوریل تجمعات ادامه‌دار اعتراضی در ایروان آغاز شد.
سیستم حاکمیت در ارمنستان در سال 2015 از سیستم ریاستی به سیستم پارلمانی تغییر یافت و در سال جاری میلادی روند انتقال قدرت اجرایی از رئیس‌جمهور به نخست‌وزیر آغاز شده بود. سرکیسیان که از سال 2008 تا 2018 به عنوان رئیس‌جمهور ارمنستان بود در 9 آوریل به سمت ریاست جمهوری خود پایان داد و در 17 آوریل از طرف پارلمان به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد. با مشارکت 94 نماینده از 105 کرسی پارلمان ارمنستان و با ائتلاف حزب حاکم «جمهوری‌خواه» و «حزب داشناکسیون»، سرکیسیان توانست با 77 رأی موافق و 17 رأی مخالف به عنوان نخست‌وزیر جدید ارمنستان انتخاب شود.
مردم ارمنستان پس از نامزدی و انتخاب سرکیسیان برای نخست‌وزیری، به خیابان‌های ایروان ریختند و شروع به تظاهرات کردند. رهبری معترضان در خیابان‌های ایروان را «نیکول پاشینیان» بر عهده داشت. روز شنبه هفته گذشته «آرمن سرکیسیان» رئیس‌جمهور منتخب ارمنستان با پاشینیان رهبر مخالفان جلسه‌ای برگزار کرد و در نتیجه این جلسه یک روز بعد پاشینیان با سرژ سرکیسیان دیدار کرد. اما این دیدار بیش از چند دقیقه طول نکشید و بدون نتیجه پایان یافت و پلیس ارمنستان بلافاصله پاشینیان را بازداشت کرد. این کار باعث شد که معترضان در میادین ایروان تجمع کنند و دولت ارمنستان با عقب‌نشینی از اقدام خود، پاشینیان و همراهانش را روز سه‌شنبه آزاد کرد و در عصر همان روز سرکیسیان از قدرت کناره‌گیری کرد.
خلاصه اینکه ارمنی‌ها به خاطر شرایط بد اقتصادی و بیکاری موجود در ارمنستان به حاکمیت 10 ساله سرکیسیان که قصد داشت تا 5 سال دیگر ادامه دهد، معترض بودند. مطالبه مردم ارمنستان با شعارهای «برو سرژ» در خیابان‌های ایروان فرقی با 5 یا 10 سال پیش ندارد.
در صدر اعتراضات ایروان فراکسیون مخالف « Yelk (خروج)» قرار دارد. نیکول پاشینیان روزنامه‌نگار و نماینده پارلمان همان کسی است که در اعتراضات خیابانی سال 2008 برادرش را از دست داد و مخالف سرکیسیان است. وی در میادین ایروان حضور دارد و مدام مردم را به ادامه حضور در خیابان‌ها دعوت می‌کند. دادستانی ارمنستان تحقیقات در این زمینه را آغاز کرده و پلیس در مورد تجمعات دخالت نمی‌کند. به احتمال زیاد دولت موقت، انتخابات زودهنگام برگزار خواهد کرد. پاشینیان برای نخست‌وزیری اعلام آمادگی کرده است. اگر مردم ارمنستان به عهد خود در تظاهرات پایبند باشند، می‌توان گفت که پاشینیان پیروز انتخابات و نخست‌وزیر ارمنستان خواهد شد. در این خصوص لازم است که منتظر نتایج انتخابات ماند. در حال حاضر حزب داشناکسیون از ائتلاف با حزب جمهوری‌خواه سرکیسیان کناره‌گیری کرده است و حتی چندین وزیر از این حزب استعفا داده و به اعتراضات پیوسته بودند. در حال حاضر پارلمان به فکر انتخاب نخست‌وزیر جدید است و مردم معترض هم خواهان نخست‌وزیری پاشینیان هستند. در این صورت یا انتخابات زودهنگام برگزار خواهد شد و یا اعتراضات مردمی سرکوب خواهد شد.
در این شرایط این سؤال به ذهن می‌رسد که پس از این در ارمنستان چه خواهد شد؟ آیا ارمنستان از روسیه جدا و به غرب نزدیک خواهد شد؟ آیا تنش بین روسیه و غرب در حوادث ارمنستان تأثیرگذار بود؟ و آیا این تحولات باعث تسریع در حل مناقشه قره‌باغ کوهستانی خواهد شد؟ این سؤالات توسط کشورهای منطقه به ویژه آذربایجان و گرجستان با دقت دنبال می‌شود.
رویکرد ارمنستان پس از تحولات صورت گرفته در این کشور به شدت مورد توجه جامعه آذربایجان است. برای گرجستانی‌ها خیلی مهم است که از نفوذ روسیه در ارمنستان کاسته شود. جامعه آذربایجان به تحولات ارمنستان از چند نقطه‌نظر نگاه می‌کند.
طبیعی است که هر تحولی که در ارمنستان رخ دهد کنجکاوی و رغبت مردم آذربایجان را به خود جلب می‌کند. آیا تحولاتی که در حاکمیت ارمنستان در حال رخ دادن است، تأثیری در سرنوشت قره‌باغ اشغالی خواهد داشت؟ آیا منجر به مذاکرات صلح جدید خواهد شد؟ و یا مسبب آغاز جنگ جدیدی می‌شود؟ آیا رهایی ارمنستان از نفوذ روسیه و نزدیکی این کشور به غرب بر حل مناقشه قره‌باغ تأثیر مثبت خواهد داشت؟ کاهش نفوذ روسیه در منطقه و ارمنستان به حل مناقشه قره‌باغ کمک خواهد کرد؟ این‌گونه سؤالات بی‌شمارند.
کسانی که به تاریخ بحران قره‌باغ آشنایی دارند خوب می‌دانند که شهرهای شوشا و لاچین در سال 1992 در اثنای مذاکرات تهران به اشغال ارامنه درآمد و پس از آن در سال 1993 ارمنستان با استفاده از بحران سیاسی به وجود آمده در پی کودتای «صورت حسین اف» علیه «ابوالفضل ائلچی بیگ»، چندین شهر دیگر در منطقه قره‌باغ را به اشغال خود درآوردند.
«سرژ سرکیسیان» به همراه «روبرت کوچاریان» از ارمنی‌های قره‌باغ بودند و از جنگ قره‌باغ به صحنه قدرت در ارمنستان راه یافتند. به قدرت رسیدن این اشخاص و اداره حکومت ارمنستان توسط آن‌ها نقش زیادی در بحران قره‌باغ داشت. در عین حال در زمان به بن‌بست رسیدن مذاکرات سیاسی، هر دو طرف از این پتانسیل برخوردار بودند که برای آغاز هر جنگی در قره‌باغ، جامعه ارمنستان را به حرکت درآورند.
برخی تحلیلگران معتقدند همان‌گونه که ارمنستان در اشغال اراضی قره‌باغ از بحران سیاسی آذربایجان نهایت استفاده را کرد، این بار نیز آذربایجان می‌تواند از بحران ارمنستان برای پس گرفتن اراضی اشغالی استفاده کند. برخی دیگر از کارشناسان هم معتقدند که با تشدید اعتراضات و تحولات در ایروان، سرکیسیان مردم را برای جنگ و دفاع از قره‌باغ تحریک خواهد کرد و ریسک آغاز جنگ بین آذربایجان و ارمنستان افزایش خواهد یافت. حتی اقدام دولت سرکیسیان در روزهای گذشته در مخابره تصاویری از تجمع ادوات جنگی آذربایجان در مناطق مرزی قره‌باغ از این نیت حکایت دارد.
برخی کارشناسان سفر ناگهانی و از قبل پیش‌بینی‌نشده‌ی «سرگئی ناریشکین» رئیس سازمان اطلاعات روسیه به باکو در روز یکشنبه هفته گذشته را در راستای جنگ احتمالی در قره‌باغ تحلیل کردند. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد دولت آذربایجان با طمأنینه رفتار کرد و در تحولات ارمنستان دخالت نکرد.
در باکو همه می‌دانند که هیچ کدام از سیاستمداران ارمنی در مورد مناقشه قره‌باغ عقب‌نشینی نخواهند کرد. چه سرکیسیان و چه پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان باشند هیچ تغییری در موضع دولت این کشور در قضیه قره‌باغ صورت نخواهد گرفت. از این رو ایده‌ی «کلید حل مناقشه قره‌باغ در باکو است نه در ایروان» در جامعه آذربایجان حاکم است. البته از همه منطقی‌تر این ایده است که برای حل مناقشه قره‌باغ باید به مسکو نگاه کرد نه به ایروان. زیرا همه می‌دانند که ارمنستان تحت نفوذ بسیار زیاد روسیه قرار دارد. در این راستا «ولادمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه در تماس تلفنی با « کارن کاراپتیان» نخست‌وزیر موقت ارمنستان، همه طرف‌ها را به آرامش و قبول نتایج انتخابات سال گذشته پارلمان دعوت کرد. مسکو دوست ندارد که ابعاد حوادث ارمنستان بیش از این گسترش یابد.
در عین حال تحولات و قیام مردم ارمنستان علیه دولت این کشور موجب واکنش فعالان سیاسی در جامعه آذربایجان شده است و تفکر «ارمنستان باز هم ما را پشت سر گذاشت» بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت. این ایده که دموکراتیزه شدن ارمنستان باعث می‌شود که جامعه جهانی از حاکمیت ارمنستان بر قره‌باغ حمایت کند، در آذربایجان گسترش یافته است.
نتیجه اینکه هر تحولی در ارمنستان رخ دهد، موضع سیاستمداران این کشور نسبت به قره‌باغ عوض نخواهد شد، حتی دموکراتیزه شدن ارمنستان به نقطه ضعف برای آذربایجان تبدیل خواهد شد. در عین حال گرایش ارمنستان به غرب باعث ایجاد بحران در روابط این کشور با روسیه خواهد شد. اما آنچه که مشخص است روسیه از نفوذ خود در ارمنستان محافظت می‌کند و اگر لازم باشد در تحولات ارمنستان مداخله خواهد کرد.
کنعان روشن‌اوغلو
انتهای پیام/
