به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، طی دو هفته اخیر تحولات گستردهای را در عرصه سیاسی قرقیزستان شاهد بودهایم. بازه طولی و عرضی این تغییرات و تحولات به حدی بود که از رای عدم اعتماد به دولت و کابینه تا تغییر در ساختار حزب حاکم را شامل میشد. در کنار تمام این تغییرات بازگشایی مجدد پروندهای که به دولت سابق مربوط میشد بر پیچیدگیهای این تحولات افزود. این پرونده به فساد در واگذاری پروژه نوسازی نیروگاه حرارتی بیشکک توسط یک شرکت چینی مربوط میشد که در دولت آتامبایف مسکوت نگه داشته شده بود. پس از تغییر دولت و به تبع آن تغییر مقامات امنیتی توسط جینبیکاف، ابعاد جدیدتری از این پرونده منتشر شده که همچنان ادامه دارد.
ساپار ایساکوف، نخستوزیر سابق قرقیزستان تنها یک هفته پس از عزل، بابت فساد در واگذاری قرارداد پروژه نیروگاه حرارتی به عنوان شاهد به دادگاه احضار شد. اگرچه هنوز جزئیاتی در خصوص نقش ایساکوف در این پرونده منتشر نشده است، اما وی تصویر احضاریهاش را در صفحه شخصیاش در فیسبوک منتشر کرد. پس از آن پایگاه اوراسیانت نیز طی گزارشی(که مشروح آن در تسنیم موجود است)، به نقل از یک مقام آگاه در کمیته امنیت ملی، تایید کرد که ایساکوف بهعنوان شاهد برای طی مراحل تحقیق پرونده نیروگاه به دادگاه احضار شده است. موضوع نیروگاه حرارتی بیشکک زمانی مورد توجه نهادهای نظارتی و افکار عمومی قرقیزستان قرار گرفت که در روزهای سرد ژانویه سال جدید دچار اختلال شده بود.
در اواخر ماه ژانویه سال جاری، موج آب و هوایی سردی بیشکک را در بر گرفت که دمای هوا در این زمان تا منفی 16 درجه فارانهایت(معادل منفی 26 درجه سلسیوس) رسید. درست در همین زمان نیروگاه حرارتی بیشکک دچار اختلال شد و مردم را در سرمای وحشتناک زمستانی این شهر با مشکل مواجه کرد. پس از آن بود که امواج خشم مردم از این مساله به سوی شرکت چینی که وظیفه نوسازی و مدرنیزاسیون نیروگاه را بر عهده داشت، سرازیر شد که البته بعدها دامان مقامات دولتی را نیز گرفت.
یک شرکت چینی به نام TBEA این قرارداد 386 میلیون دلاری را در سال 2013 برنده شده بود. به گفته رسانهها این شرکت چینی در جریان سفر دورهای شی جین پینگ، رئیسجمهوری چین به آسیای مرکزی در سال 2013 توانسته بود نظر مقامات قرقیز را برای گرفتن این پروژه جلب نماید. در همین سفر بود که رئیسجمهوری چین برای نخستین بار از پروژه یک کمربند یک جاده رونمایی کرد و در سفر به بیشکک، بر ارتقاء روابط چین-قرقیزستان به سطح مشارکت راهبردی تاکید نمود. البته باید اشاره داشت که آغاز فرایند اجرایی این قرارداد در سال 2014 بوده و در سال 2017، پیش از نخستوزیری ایساکوف پروژه به پایان رسیده بود.
پیش از این در رسانههای قرقیزستان شایعات بسیاری پیرامون تبانی در این مناقصه و حتی احتمال برنده شدن این قرارداد توسط شرکت چینی TBEA بدون برگزاری مناقصه مطرح بود. خبرها حاکی از آن داشت که شرکتهای چینی دیگری با قیمتهای پیشنهادی پایینتر خواهان گرفتن این قرارداد بودهاند. بر اساس برخی منابع، لابی این شرکت چینی با برخی مقامات سیاسی قرقیز عامل اصلی به دست آوردن این پروژه بوده است. اصلیترین دلیل مخالفان در این زمینه در دو حوزه مطرح میشد. نخست، هیچ مناقصه قانونی و شفافی میان شرکتهای رقیب برای این پروژه صورت نگرفته بود. و دوم، مطالعات کافی برای امکانسنجی و برآوردهای فنی و اقتصادی لازم در مورد این شرکت در دستگاههای ذیربط دولتی انجام نشده بود. این دو عامل بر شائبههای مبنی بر وجود فساد در واگذاری این قرارداد را افزایش داد.
اما نکته قابل توجه تلاشهای جینبیکاف و مخالفان جناح حاکم برای استفاده از این پرونده جهت اعمال فشار بر رئیسجمهور سابق و حلقه اطرافیانش است. اگرچه در انتخابات پیشین آتامبایف نهایت حمایت خود را از جینبیکاف ابراز داشت، اما به نظر میرسد این دو چهره برجسته سیاسی به اختلاف نظرهایی در مسائل سیاسی بر خوردهاند. ازاینرو، طی ماههای اخیر جینبیکاف از طریق تغییر چهرههای نزدیک به رئیسجمهور سابق، بهویژه با پالایش دستگاههای قضایی و امنیتی، سعی در دور کردن آتامبایف از دایره قدرت و شکلدهی به ساختار جدیدی میباشد. عزل دادستان کل کشور و رئیس کمیته امنیت ملی طی ماههای اخیر شاهدی بر این مدعاست. از سوی دیگر، آتامبایف که با گذشت چند ماه از ریاست جمهوری جینبیکاف سکوت اختیار کرده و در عرصههای سیاسی دیده نمیشد، بهنظر میرسد با بالاگرفتن اختلافنظرها و احساس خطر از جانب پروندههایی همچون نیروگاه حرارتی بیشکک، مجددا پا به عرصه سیاست نهاده است. با توجه به عدم برخورداری وی از ابزارهای هرم قدرت، بهترین پایگاه برای اعمال فشار به دولت و نیز برنامهریزی و مهرهچینی برای انتخابات بعد، سرمایهگذاری در حزب حاکم سوسیال دموکرات است. انتخاب ایساکوف به عنوان معاونت حزب، اقدام دیگر آتامبایف در این راستا بود.
حال باید منتظر بود تا ببینیم چه سناریوهایی پیشروی جینبیکاف که بر مسند قدرت تکیه کرده، وجود دارد. یک سناریوی محتمل تلاش بیشتر وی برای اعمال فشار به آتامبایف از طریق تاکید بر پرونده نیروگاه حرارتی بیشکک و احتمالا بازگشایی پروندههای سیاسی-اقتصادی جدید است. سناریوی دیگری که در این اختلافات قابل پیشبینی است، ایجاد جناح و یا انشعاب جدیدی در حزب سوسیال دموکرات و ائتلاف با گروههای حزبی دیگر به منظور تغییر حزب حاکم و کمرنگ کردن نقش آتامبایف در ساختار حزبی قرقیزستان است. البته سناریوهای متعددی را نیز میتوان برای پیروزی آتامبایف و بازگشت وی به عرصه قدرت در نظر گرفت. البته در این میان نباید نقش منافع قدرتهای بزرگ بهویژه روسیه و چین را نادیده گرفت. هر دوی این کشورها پروژههای راهبردی اقتصادی و امنیتی مهمی دارند که روی قرقیزستان بهعنوان بخش مهمی از پازل برنامههای خود حساب میکنند. طبیعتا تغییر مداوم در رئوس قدرت در این جمهوری کوچک آسیای مرکزی و بیثباتی در ساختار تصمیمگیری این کشور برای روسیه و چین مطلوب نیست.