الگوگیری از رفتار معصومین(ع) در برخورد با زیردستان و کارگران

باشگاه خبرنگاران پویا، سعید شیری:

مهم‌ترین عامل اثرگذار در رشد و بالندگی هر جامعه کار و تلاش افرادی است که از آن‌ها با عنوان قشر کارگری یاد می‌کنیم؛ در واقع کارگران در آخرین چرخه عرصه‌های اقتصادی و صنعتی پس از تولید علم توسط نخبگان جامعه، وظیفه تولید محصول را بر عهده دارند که این مسأله بر اهمیت این حرفه شریف می‌افزاید. بنابراین تا زمانی که این چرخه از پویایی و نشاط بالایی برخوردار باشد، کیفیت و سرعت تولید محصول افزایش و جامعه به پیشرفت و بالندگی دست می‌یابد. اما اگر بنا بر هر دلیلی به این چرخه آسیبی وارد شود، نتیجه منفی آن را در رکود همه‌جانبه جامعه خواهیم یافت. به این دلیل دین مبین اسلام به این مسأله بسیار حساس و مهم پرداخته است. 

اما از مهم‌ترین عواملی که باعث پویایی و نشاط در بین قشر کاگری و به دنبال آن، رشد جامعه می‌شود، پایبندی به حقوق اخلاقی و شرعی ایشان است؛ یعنی هر اندازه برای کارگران امنیت شغلی و امنیت روانی فراهم‌تر باشد، به طور طبیعی راندمان تولید و کیفیت محصول بالا خواهد رفت؛ لذا رعایت آداب و اخلاق و حفظ شأن کارگران از سوی متولیان امر و نیز کارفرمایان امری ضروری است. در ادامه به برخی از موارد اخلاقی در برخورد کارفرما با کارگر  بر اساس سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) می‌پردازیم. 

پرداخت اجرت قبل از کار

یکی از آدابی که کارفرمایان باید در قبال کارگر رعایت کنند، تعیین دستمزد یا پرداخت اُجرت قبل از شروع به کار است. این عمل باعث آرامش خاطر کارگر برای تولیدمحصولی با کیفیت بالا می‌شود. سلیمان جعفری می‌گوید: «به همراه امام رضا علیه‌السلام وارد منزلشان شدم، حضرت دیدند غلامانشان مشغول گلکاری هستند و کارگر سیاه چهره‌ای با آنها مشغول کار است. حضرت پرسیدند: «این شخص کیست؟» غلامان گفتند: « او را آورده‌ایم تا در انجام این کار به ما کمک کند.» حضرت فرمود: «آیا مزد او را تعیین کرده‌اید؟» گفتند: «نه، ما هر چه به او بدهیم، راضی است.» حضرت با حالتی خشمگین فرمود: «آخر من چندین بار آنها را از چنین کاری منع کرده‌ام که به هیچ کس کاری ندهند، مگر اینکه ابتدا مزد و اجرت او را تعیین کنند. ای سلیمان! بدان اگر کارگری برای تو کاری کرد بدون تعیین اجرت، غالباً چنین است که اگر سه برابر اجرتش را هم به او بدهی باز گمان می‌کند کم داده‌ای، اما اگر مزد او را تعیین کردی، اگر همان مقدار هم بدهی از تو سپاسگزار است و اگر کمی بیشتر از آن بدهی، می فهمد به او زیادی هم داده‌ای». امام رضا(ع) در این روایت به زیبایی حکمت علمی و اخلاقی تعیین اُجرت به کارگر را بیان فرمودند. 

برخورد مناسب با زیردست
نکته بعد در نحوه برخورد مناسب با کارگر یا کارمند در محیط کار است که گاه از سوی مدیران و یا کارفرمایان رعایت نمی‌شود و زمینه را برای فساد اخلاقی و کاری افراد مهیا می‌کند. بر اساس سیره نبوی(ص) در می‌یابیم که حضرت به عنوان سیدالبشر و برترین مدیر عالم با زیردستان و کارگران به نحو احسنت رفتار می‌کرد. ابوذر مى‏‌گوید: از رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} شنیدم که فرمود:

خداوند بعضى از برادران شما را زیر دست شما قرار داده هر کس برادر و هم نوعش را زیردست دارد باید از آنچه خود مى‏‌خورد به او بخوراند، و از آنچه مى‌‏پوشد به او هم بپوشاند و هیچ وقت کارى که خارج از قدرت اوست به او نسپارد و اگر کار دشوارى را به او سپرد او را کمک کند. 

قالَ اَبُوذَرٍّ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: اِخْوانُکُمْ جَعَلَهُمُ اللّهُ تَحْتَ اَیْدیکُمْ، فَمَنْ کانَ اَخُوهُ تَحْتَ یَدِهِ فَلْیُطْعِمْهُ مِمّا یَأْکُلُ وَلْیُکْسِهِ مِمّا یَلْبِسُ وَلا یُکَلِّفْهُ ما یَغْلِبُهُ فَاِنْ کَلَّفَهُ ما یَغْلِبُهُ فَلْیُعِنْهُ. ^{(مستدرک الوسائل،  ج‏15 ، ص456)}

فروتنی و نرم‌خویی با کارگران و زیردستان 
رعایت تواضع و نرم‌خویی در قبال دیگران به خصوص زیردستان و کارگران یکی از خصلت‌های مردان مؤمن و آزاده است. امیرالمؤمنین(ع) در اهمیت این خصلت نیکو فرمودند: «شریف‌ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است؛ أَشْرَفُ الْخَلَائِقِ التَّوَاضُعُ وَ الْحِلْمُ وَ لِینُ الْجَانِبِ». (عیون الحکم، ص 115). متأسفانه گاهی در برخورد مدیران و کارفرمایان (حتی مؤمن مسلک) با زیردستان رعایت این خصلت تبدیل به یک آرزو شده است در حالی که به خوبی نسبت به سیره رفتاری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) در قبال زیردستان آگاهی لازم دارند. یکی از اصحاب امام رضا(ع) می‌گوید در سفر خراسان بودیم و غلامان او از سیاه و غیر سیاه آمدند و بر سر سفره نشستند. به حضرت عرض کردم: برای شما سفره‌ای جداگانه می‌اندازیم. حضرت فرمود: «ساکت شو! پروردگار ما یکی، پدران ما یکی، مادران ما یکی، پاداش هم در برابر عمل دریافت می‌کنیم؛ مَهْ؛ إِنَّ الرَّبَّ تَبَارَکَ وَ تَعَالى‏- وَاحِدٌ، وَ الْأُمَّ وَاحِدَةٌ، وَ الْأَبَ وَاحِدٌ، وَ الْجَزَاءَ بِالْأَعْمَالِ‏».

انتهای‌پیام/