به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، بناهای تاریخی ما همه از نمادهای مختلفی سرچشمه میگیرد که برای واکاوی هر کدام باید مطالعات عمیقی صورت گیرد. مطالعاتی که معنا را ریشهای از سرچشمه مورد بحث میگذارد و نتایج جالبی از تفکری که پشت هر نماد است به نمایش میگذارد.
اصفهان که در دل خود بناهای بسیاری دارد از این نماد و نشانهشناسی مبرا نیست، نماد و نشانه از دیرباز موضوعی مهم نزد پژوهشگران مردم شناسی و فرهنگی بوده تا جایی که از طریق نماد شناسی و نشانه شناسی به حقایق بسیاری در گذشته میتوان پی برد.
رمز و رازهایی که پشت هر طرح و نقشه نهفته است ابعاد مختلفی از زندگی و نگرش مردمان گذشته را روایت میکند.
جدای از کاشیکاریها و نوع معماری که هر کدام فلسفه وجودی خود را دارند از موضوع دیگری نیز نباید غافل شد و آن دربهای بناهای تاریخی است که روی اغلب آنها نمادها و نشانههای خاصی جای گرفته است.
در واقع دربها در زمان حاضر نیز مورد توجه بسیاری از عکاسان شده به گونهای که موضوعی به عنوان درگرافی برای آن تعریف کردهاند و تصاویر دربهای منازل چند دهه قبل را در محلههای قدیمی به ثبت میرسانند.
نشانهشناسی دری به سوی حقایق
محسن محقق پژوهشگر فرهنگی در مورد نشانهشناسی میگوید: نشانه همان دروازهی ورودی به روی شناخت و بازتحلیل معنامندی هر پدیداری و از جمله پدیدارهای تاریخی است؛ دانش نشانهشناسی در حوزههای مختلفی راه یافته است. این دانش بهویژه در علوم انسانی، هنر و علوم اجتماعی کاربرد دارد.
وی افزود: نشانهشناسی کوشش میکند تا معناداری را از روابط ساختاری موجود در درون هر نظام نمادین مکشوف سازد و تحلیل کند. ازآنجاکه چشم انداز فرهنگی منعکس کننده فرهنگ حاکم بر آنهاست، میتواند معانی مورد نظر خالق اثر را نشان دهد؛ از این رو نشانهشناسی چشماندازهای فرهنگی یکی از راههای فهم و کشف معنا در محیط زندگی انسان است.
این پژوهشگر بیان کرد: نمادهای مکانی قادر به بازنمایی فرهنگ و هویت یک مکان است که تجسم احساسات افراد یک جامعه را نشان میدهد.
وی خاطر نشان کرد: در مکانهای مذهبی مانند مسجد رمزگانهایی وجود دارد که شناخت آنها از طریق تحلیلهای نشانهشناختی صورت میپذیرد. در کل جوامعی که سطح ارتباطات پایین و حالت انزوا و ضعف ارتباط با دنیای خارج وجود دارد، نشانهها بسیار محدود و بر عکس در محیطهایی که ارتباطات قوی وجود دارد نشانهها بسیار متنوع هستند؛ بنابراین مشاهده نشانههای متنوع در مکانها و سرزمینها نشاندهنده سطح ارتباطات انسانی است.
در این گزارش به نمادشناسی و نشانهشناسی درب مسجد سید پرداخته میشود، این موضوع پیش از این در یک مقاله علمی توسط پژوهشگران با عنوان " بررسی درب مسجد سید اصفهان از نظر معناشناسی" مورد مطالعه عمیق قرار گرفته و نکات معناداری از آن استخراج شده است.
گرههای چینی درب مسجد سید چه میگویند؟
هنری که در این درب به کار برده شده مضامینی عرفانی و مذهبی در خود دارد در این پژوهش آمده که؛ درب مسجد سید نوع گره چینی گوشهای از تفکرات شیعی را به نمایش میگذارد، یکی از مواردی که بر روی درب مسجد سید جا نمایی شده هنر گره چینی است، این هنر در دوران صفویه به اوج خود رسید اجرای آن بر پایه تکرار اعداد و اشکالی خاص است که بیانگر مضامین عرفانی آن روزگار بوده است.
درب مسجد از نوع گره چینی توپر زمستانه است و از چوب الوان استفاده شده است تمام اجزا بر روی در به سمت شمسه کشیده شده است، در باور و اعتقادات اعداد مانند 2، 4، 12 و 24 علاوه بر ارزش کمی ارزش کیفی نیز دارند و علاوه بر مباحث فیزیکی مباحث نظری در مورد آنها وجود دارد و حتی ماهیت مقدس پیدا میکنند.
معنای عدد 10 و 5 چیست؟
در فرمهای هندسی گره چینی از اعداد استفاده میشود که از نظر نشانهشناسی جای بحث دارد، شمسه 10 پر در اینجا نماد بسیاری میتواند باشد که میتوان به عنوان نماد 10 مرتبه سلوک، نیروهای روحی و قداست است.
از سوی دیگر 5 ضلعیهایی که انتهای شمسهها وجود دارد معانی مانند 5 تن و یا اصول دین را میرساند و حتی سلوک 5 زیرا در این سلوک شخص به بهترین خلق و خو فراخوانده میشود یکی از اهداف مدارس قدیم نیز همین بوده به همین دلیل تعداد ارسیها 5 یا 7 میگرفتند.
شمسهای که در مرکز درب وجود دارد در اغلب آثار هنرهای اسلامی نقش خورشید یا نور بسیار پر تکرار است، در دورهی اسلامی این نقش مفاهیم فراوانی داشت و حتی مصداق تام نور نیز عنوان شده و به خداوند و اینکه تمام موجودات از او ظهور مییابند.
امیر بهادری کارشناس میراث فرهنگی در مورد هنرهای چوبی و مفاهیم عددی گره چینی میگوید: یکی از ویژگیهای تزئینی و ساختاری در معماری ایران استفاده از چوب بودهکه با توجه به کمیت و کیفیت آثار موجود در یک منطقه به گونههای مختلفی جلوه پیدا کرده تا جایی که در مباحث مربوط به معماری هر دوره،نقش چوب نیز مورد توجه بوده است.
وی افزود: اشکال هندسی در اندازه اعداد مختلف هر کدام نشانه خاص و مفهومی عرفانی در خود دارند که از گذشته تاکنون مورد استفاده قرار میگیرد، گرههای چینی 6 پر، 8 پر و غیره به مفاهیمی روحی و عرفانی اشاره میکند. درست همانگونه که اشکال هندسی به دلیل حرکت متصلی که در آنها وجود دارد، هیچگاه توالی خود را از دست نمیدهند. اهل عرفان با به دست آوردن هر مقام جدید، معرفت مقامهای قبلی را نیز با خود به همراه میبرند.
این کارشناس بیان کرد: این اعداد در گره چینی در بناهای مختلف حتی به آفرینش نیز اشاره میکند، در هر صورت استادکاران سنتی در گذشته نه تنها اعتقادات خود را در کار نشان میدادند بلکه کار خود را به نوعی سلوک و طریقتی جهت نزدیک شدن به کمال میدانستند.
در هر صورت هدف هنر سنتی چیزی به جز مفاهیم عرفانی، روحی و نزدیکی به خداوند نبوده و عالم بالا و معنوی را نشان میدهد. نشانههایی که اگر بر روی هر کدام از آنها پژوهش شود ارتباط و رمزهایی را از جهان و کیهان ثابت میکند.
گزارش از نگین فروغی
انتهای پیام/ح