به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، انعکاس رنگ آسمان در زلالی آب، جولان ماهی ها، توتن سواری، شنا، صید و صیادی و ... تصاویر بر جا مانده در ذهن قدیمی ترهای سیستان است و پهنه خشک هامون، قایق های رنگ و رو رفته و خاک گرفته، گرد و خاک و سرفه های مداوم ناشی از ریزگردها، وضعیت امروز اهالی سیستان و بلوچستان است. دیگر خبری از سرزندگی دریاچه بزرگ شرق نیست و خشکسالی و مسدود شدن راه های ورود آب در هیرمند مردمان این دیار را که زمانی از آب و آبادانی هامون، شاد و سرمست بودند به مهاجرانی تبدیل کرده است که آواره شهرها و استان های دیگر شده اند.
ساکنانی که خشکسالی، رس زمین و آب های سطحی و زیر زمینی آنان را گرفته است و هر سال بر شدتش می افزاید تا آثار منفی خود را بیشتر بر زندگی مردم این استان نمایان کند. اما آن چه کامشان را بیشتر از قهر طبیعت، تلخ کرده است حقابه هیرمند است که سال 1351 در زمان پهلوی دوم و از ترس افزایش نفوذ کمونیسم در افغانستان قراردادش میان ایران و افغانستان امضا و بیش از 80درصد از حقابه هیرمند را به طرف افغانستانی واگذار کرد و مقرر شد سالانه تنها حدود 800 میلیون متر مکعب آب از آن کشور وارد هیرمند شود. تفاهم نامه ای 46 ساله که طرف افغانستانی به آن پایبند نشد و از اوایل دهه 70 هامون، خشک و معیشت مردمی که بیش از 50 درصد آنان چشمشان به هیرمند و آورده آن است با مشکل مواجه شد.
مردم استان به یاد دارند زمانی که هامون آب داشت صید و صیادی، توتن سواری (قایق های ساخته شده از نی )و انواع اشتغال را به همراه داشت، حتی آن هایی که قایق نداشتند در این دریاچه ماهی گیری میکردند و اگر برایشان درآمدی نداشت حداقل می توانستند غذای خود را تامین کنند اما ورق برگشت و خشکی تا بدان جا پیش رفت که بسیاری از ساکنان سیستان و بلوچستان بیکار و خانه نشین شدند و فقط خاطراتی از سال های پر آبی که کشاورزی و دامپروری شان رونقی خاص داشت به یاد می آورند و حسرت می خورند. هامون پر آب و استان سر سبزی که تصاویر آن را باید در لا به لای عکس ها جست و در ذهن ها مرور کرد. با وجود این بسیاری از مردم سیستان و بلوچستان امسال هم امیدوار به رحمت خدا و تلاش مسئولان، اقدام به کشت کردند اما کشت شان به دلیل نبود آب خشک شده است و خسارت دو چندان دیدند.
علاوه بر این سیلی بادها بر پهنه خشک هامون، منشاء ریزگردهایی شده که غبارش بر چشم ساکنان استان است. بادهای 120 روزه ای که روزگاری با عبور از آب های هامون، لطافت هوا را برای ساکنان به ارمغان می آورد با خشکی هامون به کانون ریزگردها تبدیل شده است تا جایی که سیستان و بلوچستان را به لحاظ ابتلا به بیماری های تنفسی، قلبی و چشمی در کشور رکورددار کرده است.
اما گلایه ها از این است که چرا قرارداد حقابه ای که حدود 46 سال پیش امضا شد نه تنها تضمینی برای حقابه به ایران نشد بلکه افغانستان تعداد زیادی نهر و رودخانه غیرمجاز از هیرمند منشعب کرد و سبب شد تا میزان آب ورودی به ایران به شدت کاهش یابد. علاوه بر آن پس از دو دهه جنگ و خون ریزی در افغانستان و به واسطه نبود حکومت مرکزی قدرتمند در این کشور، بر خلاف جریان این معاهده، «کجکی» سدی بر راه هیرمند شد تا حقابه ایران از هیرمند باز هم کاهش پیدا کند و متاسفانه این سدسازی ها همچنان ادامه دارد!
البته نمی توان آب های اندکی را که طی سال های گذشته از افغانستان وارد هیرمند می شد نادیده گرفت آب هایی که افغانستان از آن به عنوان حقابه یاد می کرد اما در حقیقت مازاد آب سیلاب هایی بود که سرریز می شد و بر پهنه هامون جای می گرفت اما امسال هم دریغ از همان سر ریز. نکته قابل تامل این که مسئولان استانی و کشوری در پی قول ها و وعده های بسیار، هنوز نتوانسته اند خبری خوش در این باره به مردم منتظر این دیار بدهند جز آن که هر از گاهی به تذکر نماینده ای و پاسخ و توجیه مسئولی ختم شود.
در ماه های اخیر با فشار خشکسالی بر مردم و آهنگ مهاجرت ها، جمعی از نمایندگان استان، مسئولان دیپلماسی کشور را مخاطب قرار دادند تا با روش های دیپلماسی و یادآوری قرارداد حقابه به مسئولان طرف مقابل، زمینه کارگشایی و رفع مشکل فراهم شود و بدین سبب ظریف به مجلس آمد تا پاسخ گوی اذهان عمومی باشد.
وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته با حضور در صحن علنی مجلس اعلام کرد که 16 جلسه ویژه برای موضوع حقابه هیرمند برگزار شده است و رئیس جمهور هم در مذاکراتی که با طرف افغانستانی داشته این موضوع را پیگیری کرده است و در همه دیدارهای مسئولان ایران و افغانستان، دغدغه تامین حقابه کشورمان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
اگرچه این پیگیری امیدواری هایی را ایجاد می کند اما آن چه در این میان برای مردم مهم است نتیجه و رهاورد این مذاکرات است چرا که تاکنون نتوانسته است لب های خشک مردم این استان را تَر کند.
اگر چه دیروز ظریف، وعده برگزاری اجلاس اضطراری کمیساریای عالی ایران و افغانستان را داد و اعلام کرد که موضوع حقابه هیرمند هم حتما مطرح می شود اما گویا باید همچنان منتظر ماند که آیا این بار سیاست های مسئولان کشورمان و رایزنی های آن ها با دولت افغانستان مثمر خواهد بود یا باید شاهد تداوم کوچ مردم از استان باشیم؟
یادداشت خراسان/ حمیده ذوالفقاری
انتهای پیام/