گزارش تسنیم | تقابل آنکارا - تل‌آویو؛ از تبلیغات تا حقیقت!

حجم تجارت بین ترکیه و اسرائیل در سال گذشته میلادی به ۴.۹ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۶ و با از سرگیری روابط رسمی بین اسرائیل و ترکیه، اردوغان اعلام کرد که از ابتدا با اعزام کشتی ماوی مرمره به غزه مخالف بوده است.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سه شنبه گذشته ترکیه همزمان با فراخواندن سفرای خود از واشنگتن و تل آویو از سفیر اسرائیل در آنکارا خواست که این کشور را ترک کنند. این درخواست پس از حمله نیروهای ارتش اسرائیل به تظاهرکنندگان فلسطینی در قالب اعتراض رسمی دولت ترکیه به افتتاح سفارت امریکا در بیت المقدس و شهادت بیش از 60 فلسطینی صورت گرفت.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که در آن زمان برای دیدار رسمی در انگلستان به سر می برد کشتار فلسطینیان در تظاهرات روز زمین در غزه را "نسل کشی" خواند و اسرائیل را "دولتی تروریست" نامید. اردوغان تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت از تل آویو به بیت المقدس را "اشتباه" و "برخلاف قوانین بین المللی" خواند. وی افزود «آمریکا تصمیم گرفته که بخشی از مشکل باشد و نه راه حل؛ آنها نقش خود به عنوان یک میانجی گر بین المللی را از دست داده اند.»

اردوغان در سخنرانی خود در جمع دانشجویان ترکیه ای در انگلستان فرصت را غنیمت شمرد و با انتقاد از موضع امریکا در همکاری با کردهای سوریه گفت: متاسفانه، آمریکا در اینجا وارد یک همکاری بی رحمانه با اسرائیل شده است همانگونه که در سوریه با حزب اتحاد دموکراتیک (پ ی د) و یگان‌های مدافع خلق (ی پ گ) همکاری می کند.

بکیر بزداغ سخنگوی دولت ترکیه نیز گفت خون فلسطینینان بی گناه بر دستان دولت اسرائیل است. دولت ترکیه همچنین با اعلام 3 روز عزای عمومی، از پذیرش مجروحان فلسطینی برای درمان خبر داد.

این تنشها با بازرسی بدنی ایتان نائِه سفیر اسرائیل به هنگام خروج از ترکیه در فرودگاه از سوی ماموران امنیتی وارد مرحله جدیدی شد. اسرائیل در پاسخ به این اقدام گورجان تورک اوغلو کنسول ترکیه در بیت المقدس را اخراج کرد، ترکیه نیز عذر کنسول اسرائیل در استانبول را خواست.

نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در توئیتر خود واکنش نشان داد و اردوغان را یکی از بزرگترین حامیان حماس خواند و از اردوغان خواست که دست از موعظه گری اخلاقی دست بردارد.

اردوغان نیز در توییتی نوشت: «نتانیاهو نخست وزیر دولتی آپارتایدی است که سرزمین مردمی بی دفاع را به مدت 60 سال و برخلاف قوانین سازمان ملل اشغال کرده است. خون فلسطینیها بردستان اوست و با حملات به ترکیه این جنایات را نمیتواند پنهان کند. به دنبال درس انسانیت هستی؟ 10 فرمان را بخوان.»

واکنشهای اردوغان احتمالا باعث تقویت موضع برخی از سناتورهای آمریکایی مبنی بر اعمال تحریمها بر دولت ترکیه به خاطر آنچه بازداشتهای غیرقانونی و گروگان گیری شهروندان آمریکایی و ترکیه ای شاغل در نمایندگیهای دیپلماتیک آمریکا در ترکیه و برنامه ریزی برای خرید سامانه دفاعی اس 400 از روسیه خوانده میشود گردد. در صورت تحقق این مساله، شاهد افزایش محبوبیت اردوغان در بین ملل عرب خواهیم بود و از سوی دیگر کارت برنده ای برای انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ترکیه در 24 ژوئن در اختیار اردوغان قرار خواهد داد.

اما این تنشهای لفظی روی دیگر خود را در مجلس ترکیه نشان داد. جایی که نمایندگان حزب عدالت و توسعه با طرح کاهش روابط با اسرائیل که از سوی احزاب مخالف ارائه شده بود مخالفت کردند. جالب توجه است که حتی بعد از حمله نیروهای اسرائیلی به کشتی ماوی مرمره در سال 2010 که منجر به کشته شدن 9 شهروند ترکیه ای و قطع روابط دیپلماتیک بین دو دولت شد، روابط تجاری ترکیه و اسرائیل نه تنها کاهش نیافت بلکه با افزایش صادرات ترکیه به اسرائیل در حوزه خودرو، آهن، استیل، جواهرات و پلاستیک و در مقابل واردات بنزین و نفت روبرو شد.

تیزیپی هوتولی معاون وزیرخارجه اسرائیل نیز به رسانه ها گفت که وزارت خارجه با بررسی و مشورتهای زیاد که شخص نخست وزیر هم در آن شرکت داشته به این نتیجه رسیده است که روابط با ترکیه را قطع نکند.

حجم تجارت بین ترکیه و اسرائیل در سال گذشته میلادی به 4.9 میلیارد دلار رسید. در سال 2016 و با از سرگیری روابط رسمی بین اسرائیل و ترکیه، اردوغان اعلام کرد که از ابتدا با اعزام کمکهای خیریه در قالب کشتی ماوی مرمره مخالف بوده و موافقت وی با این کاروان اخذ نشده بود.

واکنشهای لفطی اردوغان بار دیگر وی را در قامت رهبر مبارزات بین المللی علیه اسرائیل ظاهر شد. جمعه 18 مه نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی برای بررسی انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس را در آنکارا برگزار کرد. مقامات ترکیه معتقدند که این نشست اضطراری دست مجمع عمومی سازمان ملل را برای مخالفت با انتقال سفارت امریکا به بیت المقدس باز خواهد گذاشت.

اما همزمان با افزایش شکافهای دیپلماتیک بین دو دولت، ترکیه از انجام گامهای اساسی که مستقیما به اسرائیل ضربه بزند خودداری میکند در حالیکه پاسخ اسرائیلی‌ها نسبتا سخت تر بوده است، واکنشهای اردوغان بیشتر برای تاثیرگذاری بر رای دهندگان ترکیه ای قبل از انتخابات همزمان ریاست جمهوری و مجلس در 24 ژوئن است نه اقدامی جدی.

در مقابل واکنشهای تبلیغاتی ترکیه، اسرائیل واکنش عملی مختصر ولی موثرتری اعمال کرد؛ واردات محصولات کشاورزی از ترکیه را متوقف کرد و به شهروندانش توصیه کرد که فعلا به ترکیه سفر نکنند.

ترکیه یکی از مقاصد اصلی گردشگری برای اسرائیلیها بود. به گزارش روزنامه حریت حدود 550 هزار اسرائیلی در سال 2008 به ترکیه سفر کرده اند. پس از حمله اسرائیل به کشتی ماوی مرمره و شهادت 9 شهروند ترکیه ای این رقم به 79 هزار نفر کاهش یافت. در سال 2017 و پس از عادی سازی روابط این رقم مجددا به 380 هزار نفر افزایش یافته بود.

اما ترکیه فراتر از واکنشهای لفظی، اقدامی عملی در این زمینه انجام نداد. نمایندگان حزب عدالت و توسعه با طرح توقف روابط اقتصادی و تجاری با اسرائیل که از سوی حزب اپوزیسیون و کردی دموکراتیک خلقها (HDP) ارائه شده بود مخالفت کرد.

عدم تمایل دولت ترکیه بر انجام اقدامات عملی که به روابطش با اسرائیل ضربه بزند این نکته را بیش از پیش اثبات می کند که اقدامات اردوغان چیزی فراتر از مصرف داخلی برای انتخابات آتی ریاست جمهوری و مجلس نخواهد داشت. چنانکه ترکیه واکنشی به دولت ترامپ - که مسبب و محرک اصلی حملات وحشیانه اسرائیل به تظاهرکنندگان فلسطینی و شهادت بیش از 60 نفر بود - از خود نشان نداد. اقتصاد ترکیه روزهای خوبی را سپری نمیکند و ناپایداری و بحران مالی فراگیر باعث شده که اردوغان از ایجاد جبهه ای جدید علیه واشنگتن خودداری کند.

این موضع محتاطانه به آمریکا محدود نمیشود. به گزارش رسانه های ترکیه شاید یکی از دلایل مهم این امر، ترانزیت تانکرهای نفت بین ترکیه و اسرائیل است. در ماه گذشته میزان صادرات نفت از بندر جیحون ترکیه به بندر اشکلون اسرائیل حدود 1.5 میلیون بشکه بود. (1)

ستون نویس روزنامه یدیعوت آحارونوت نیز در یادداشتی با تیتر "چرا اسرائیل نباید روابط خود با ترکیه را قطع کند" نوشت: «حقایقی وجود دارد که می بایست پیش از توقف بازی با آنکارا مورد توجه قرار بدهیم که سبب میشود چرا باید دندانهایمان را بر روی هم فشار دهیم و درب را به روی ترکیه نبندیم. بخش اعظمی از نفتی که اسرائیل از کشورهای شوروی سابق میخرد از طریق لوله هایی که از ترکیه عبور میکنند به اسرائیل میرسد». این یادداشت همچنین به روابط اطلاعاتی غیرقابل انتشار ولی کاربردی دو دولت اشاره میکند و می نویسد: «ترکیه درخواستهای جامعه اطلاعاتی اسرائیل مبنی بر جلوگیری از حملات حماس به اهداف اسرائیل در سطح جهان را اجابت میکند». (2)

ماهیت روابط و منافع بین ترکیه و اسرائیل باعث شده که هر چند در ظاهر به جنگ لفظی با هم بپردازند ولی برای تامین منافعشان مجبور به ادامه روابط خصوصا در حوزه اقتصادی و تجاری باشند.