میزگرد ـ اراک| برخی‌ها "نقد" را با فرهنگ "لیبرالیسم" اشتباه می‌گیرند
مدیرکل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی و مدیرکل حفظ آثار دفاع مقدس استان مرکزی گفت: بزرگان باید مبانی نقد را در جامعه منتشر و فرهنگ‌سازی کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، انتقاد اجتماعی، در اشکال مختلف خود بیشتر جوامع جایگاهی ویژه دارد، به طوری که در جوامعی که ”فرهنگ نقد“ وجود ندارد و از ”تفکر نقادانه“ هم جلوگیری بعمل می‌آید بدون تردید باید شاهد بزرگترین آسیب های انسانی و اجتماعی باشیم.
نقد باید آگاهانه، عاقلانه، ناصحانه و دلسوزانه باشد، نباید در نقد به دنبال این باشیم که فردی را بدنام کنیم بلکه باید به دنبال اصلاح امور باشیم.
نقد در رابطه با شناخت درست امور مربوط به انسان پدیدۀ بسیار مهمی است، رعایت معیارهای نقد، به نقاد کمک می‌کند تا فکر و اندیشۀ خود را درست به کار گیرد و تحولی وسیع و عمیق در او به وجود آورد و بتواند در برخورد با مسائل جدید راه کارهای مناسبی بیابد.
بررسی آستانه نقد پذیری ما و هدفمان از نقد، از لحاظ روانشناختی قابل بررسی است. اصلی ترین هدف نقد کشف واقعیت است که آگاهی جامع و تعهد و دلسوزی، باعث ثمر بخشی آن می شود و بی تردید غرض‌ورزی، آفت نقد است که با تحمیل اهداف شخصی و تحریف واقعیت، مانع از کشف حقیقت موجود می شود.
قد مانند شمشیری دو لبه است که می تواند هم حیات بخش و مفید باشد و هم مخرب و کشنده، نقد مفید و سازنده، باید مطابق با پاره ای از معیارها و موازین اساسی و کلان ملی و در نهایت مفاد قوانین اساسی کشور باشد که بی تردید بدون توجه به این مبانی و منافع ملی کلان، هر نقدی یا بی اثر است یا با اعمال حب، بغض و عدم انصاف و اعمال عدالت تا مرز تشدید معضلات جامعه پیش رفته و تحریف حق و باطل را به دنبال خواهد داشت.
در این صورت، نه تنها مردم و مسئولین در تشخیص سره از ناسره سردرگم می شوند بلکه با تخریب مبانی فکری و عینی ، مواجهه کشور با خطرات اساسی و حتی ناامنی و نابودی استقلالش، حتمی خواهد بود.
در این راستا، با هدف بررسی ابعاد مختلف نقد و تخریب دفتر خبرگزاری تسنیم استان مرکزی اقدام به برگزاری میزگرد تخصصی با حضور کارشناسان و فعالان فرهنگی استان مرکزی کرد.
در این میزگرد، "مصطفی مشایخی" مدیرکل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، "علی حبیبی" فعال رسانه‌ای و خبرنگار برون مرزی صداوسیما، "عباس خسروانی" فعال رسانه‌ای و پژوهشگر و "ریحانه جلالی" سرپرست خبرگزاری فارس در استان مرکزی حضور داشتند.
مشروح سخنان مصطفی مشایخی" مدیرکل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی و مدیرکل حفظ آثار دفاع مقدس استان مرکزی در زیر می‌آید:
تسنیم: نقد یعنی چه؟ و از نظر شما نقد بر چه محورهایی تعریف می‌شود؟
مشایخی:نقد در فرهنگ لغات و کتب مختلف با تعاریف ارزشیابی و به معنی زیرورو کردن، شناساندن، سره را از ناسره تشخیص دادن، شفافیت ایجاد کردن از زوایای گوناگون است.
در قرآن کریم هم به فرهنگ نقادی با ادبیات قرآنی اشاره شده، نقد پلی است برای تحول در جامعه که با رویکردهای متفاوت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد، یک رویکرد به طور کل با نقد مخالف است که در نتیجه این رویکرد مانند آب راکد همه چیز متعفن شده و از بین می‌رود.
رویکرد بعدی نقد را با تخریب اشتباه می‌گیرند و مرز آن را نمی‌دانند، نقدی که به تخریب شخصیت افراد جامعه باشد قابل قبول نیست و نقد باید منصفانه و آگاهانه باشد، به طور کلی نقد دارای بایدها و نبایدهایی بوده که لازمه نقد درست و صحیح است.
تسنیم: اخلاق نقد چیست؟ و بایدها و نبایدهای نقد چگونه تعریف می‌شود؟
مشایخی:برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به دنبال لوازم آن باشیم، ما در جامعه دینی زندگی می‌کنیم و فرهنگ نقد در این جامعه با فرهنگ لیبرالیسم متفاوت بوده بنابراین چارچوب نقد هم متفاوت از دیگر عقاید و فرهنگ‌ها است.
در نقد باید خطوط و محدودیت‌هایی را مد نظر قرار دهیم، و آنچه که در بایدها آن را قرار دهیم یک نفی اصلاح بوده و ابتدا باید حق را شناخته و سپس آن را معرفی کنیم، یکی نقد نفس بوده که در متون دینی ما هم به آن تاکید شده به این مفهوم که ابتدا باید انسان خود را بررسی کند که معمولا ما ابتدا دیگری را نقد کرده و کتر متوجه خودمان است.
ما نسبت به جامعه و انقلاب مسئول هستیم، برخی مواقع افراد تنها از دیگران توقع داشته و از خود نمی‌پرسند که من و یا ما برای انقلاب چه کردیم، تک تک ما دارای رسالت هستیم و همواره باید خود را مورد نقد قرار دهیم که آیا در راستای انجام رسالت کاری کرده و تغییری بوجود آورده‌ایم.
انصاف و اعتدال در موضوع نقادی نخستین اصل بوده و به تعبیر شهید بهشتی که گفت: بخشی از دین انصاف است و هرکس انصاف داشته باشد بدور از جریانات مختلف دیندار محسوب می‌شود، در همه دولت‌ها نیازمند نقد هستیم و در برخی دولت‌ها لزوم آن بیشتر احساس می‌شود.
تواضع، صبر، صراحت و شفافیت از ارکان اصلی و بایدهای نقد هستند همچنین ادب، منطق و رعایت مرزها هم باید در نقد به سبب خطوط قرمز دینی و انقلابی لحاظ شود، علم و آگاهی مبدا هر نقدی قلمداد می‌شود، لازمه نقد در هر موضوعی ابتدا شناخت از آن موضوع بوده و ویژگی‌های آن باید شناخته شده باشد.
اشرافیت و شناخت کافی از موضوع نقد هم از دیگرملزومات بوده و بیان خوب به تاکید قرآن باید وجود داشته باشد، در قرآن سفارش شده که تمیز حرف بزنید و نقد هم باید مودبانه بوده و در کنار برشمردن عیوب و نواقص نکات مثبت آن را هم اعلام کنیم زیرا هر موضوعی در کنار نکات منفی به حتم دارای ویژگی مثبت هم است.
در نبایدهای نقد می‌توان به جدل که ریشه آن از روی کینه و حسدورزی بوده اشاره کرد، نقد توام با خشم و غضب، تحمیل نظر بدون متقاعدسازی و اهانت در اخلاق نقد جایی ندارد، شتابزدگی، تمسخر از اصول نقد بدور است زیرا باید سخن و عمل فرد مورد نقد قرار گرفته و شخصیت فرد را با عملکرد او مورد نقد قرار ندهیم.
بهتان و برچسب زدن از اخلاق و فرهنگ نقد دور است همچنین از کلی گویی پرهیز شده و در نقد باید جزئیات را شناسایی کرده و با ورود به مصادیق نقد را انجام داد، مهمترین قید در نقد حدود اخلاقی بوده و اگر اخلاق نباشد هیچ رکنی در جای خود قرار نمی‌گیرد.
نرم‌خویی، داشتن منطق در گفتارنقد، توجه به محتوای سخن با تکیه بر مستندگویی هم از ملزومات بوده و همچنین گوش دادن پویا اهمیت دارد زیرا گاهی اوقات اصلا به حرف‌های طرف مقابل گوش نکرده و بدون توجه به آن حرف خود را ادامه می‌دهیم، ابتدا باید حرف‌ها را بشنویم سپس با انصاف آن را نقد کنیم.
تسنیم: از بایدها و نبایدها در نقد گفته شد، نظر شما نسبت به وضعیت و جایگاه نقد در جامعه و دولت چیست و آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مشایخی:به طور کلی می‌توان گفت آنچنان که باید نتوانسته‌ایم فرهنگ نقد را نهادینه کنیم و مردم همیشه به بالای دست خود نگاه کرده و از مدل نقادی آنان الگوبرداری می‌کنند، با وجود منمنظره‌هایی که در دوره‌های مختلف در رسانه ملی پخش شد فرهنگ تخریبی به جای فرهنگ نقد در جامعه باب شد.
جوانان از این مدل یاد گرفتند که اگر بخواهند در کرسی آزاداندیشی و گفت‌وگو شرکت کنند اگر درمقابل مخالف جریان فکری خود قرار گرفت با فحاشی و توهین جلسه را برهم زنند، یا اینکه حرف‌هایی که مستند نبوده و ریشه در احساسات دارد بیان شود.
بزرگان باید شروع کنند مبانی نقد را در جامعه به هرشکلی می‌توان منتشر کرده و فرهنگ‌سازی کنند، رسانه‌ها باید روش نقد سالم را از جناح‌های مختلف آموزش دهند.
مسئولان باید در شنیدن نقد آستانه تحمل خود را بالا برده و با تکیه بر فرمایش حضرت علی(ع) تضارب آراء داشته باشیم، مفهوم تضارب آراء بسیار زیبا و کاربردی بوده زیرا ما همه در یک کشور و زیر یک پرچم هستیم و همه افراد بدنبال نجات و پیشرفت کشور هستند.
تسنیم: نتیجه تحقق یک نقد سالم و درست در جامعه چیست؟
مشایخی: حرکت از وضعیت نامطلوب به سمت وضعیت مطلوب با هم‌اندیشی و نقد و بررسی به نتیجه بهتری ختم می‌شود، مسئولان باید از همه اندیشه‌ها بهره برده و نقدهای سالم و سازنده را دریافت کنند و با تشکیل اتاق فکر از حضور منتقدان به بهبود وضعیت موجود کمک کنند.
آرائ دیگران را در اندیشه خود ضرب کنیم، در اسلام به مشاوره تاکید شده و هرکس استبداد رای داشته باشد هلاک می‌شود، دولت و خانواده مستبد همه را به نابودی می‌کشاند، شایسته سالاری و حق‌گویی معیار و اساس رشد است.
هیچ کس از نقد مبراء نبوده و هرچه بالاتر می‌رویم به نقد بیشتری نیاز داریم، امر به معروف و نهی از منکر دلالت بر نقد دارد و وظیفه عمومی همه بر نظارت و نقد با آن تعریف شده است، بنابراین عملکرد دولت باید به شکل کامل نقد شود و شخصیت افراد در نقد جایی ندارد.
هر چه ظرفیت نقدپذیری با شنیدن حرف منتقدان افزایش دهیم انسجام درونی بیشتری جامعه را فرا می‌گیرد، و میزان رضایتمندی مردم هم از مسئولان بالا می‌رود، به جای قطور کردن رگ گردن در مقابل هم بهتر است رگ فکر را قطور کرده و مطالعات خود را افزایش دهیم که در متقاعدسازی در فرهنگ نقد موثر است.
انتهای پیام/ش
