میزگرد فرهنگ نقد-اراک| بزرگترین نقاد در هر جامعه‌ای رسانه است
فعال رسانه‌ای و پژوهشگر در استان مرکزی با بیان اینکه بزرگترین نقاد در هر جامعه‌ای رسانه است گفت: جریان مدعی نقدپذیری در کشور امروز دهان منتقدان را می‌بندد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، انتقاد اجتماعی، در اشکال مختلف خود بیشتر جوامع جایگاهی ویژه دارد، به طوری که در جوامعی که ”فرهنگ نقد“ وجود ندارد و از ”تفکر نقادانه“ هم جلوگیری بعمل می‌آید بدون تردید باید شاهد بزرگترین آسیب های انسانی و اجتماعی باشیم.
نقد باید آگاهانه، عاقلانه، ناصحانه و دلسوزانه باشد، نباید در نقد به دنبال این باشیم که فردی را بدنام کنیم بلکه باید به دنبال اصلاح امور باشیم.
نقد در رابطه با شناخت درست امور مربوط به انسان پدیدۀ بسیار مهمی است، رعایت معیارهای نقد، به نقاد کمک می‌کند تا فکر و اندیشۀ خود را درست به کار گیرد و تحولی وسیع و عمیق در او به وجود آورد و بتواند در برخورد با مسائل جدید راه کارهای مناسبی بیابد.
بررسی آستانه نقد پذیری ما و هدفمان از نقد، از لحاظ روانشناختی قابل بررسی است. اصلی ترین هدف نقد کشف واقعیت است که آگاهی جامع و تعهد و دلسوزی، باعث ثمر بخشی آن می شود و بی تردید غرض‌ورزی، آفت نقد است که با تحمیل اهداف شخصی و تحریف واقعیت، مانع از کشف حقیقت موجود می شود.
قد مانند شمشیری دو لبه است که می تواند هم حیات بخش و مفید باشد و هم مخرب و کشنده، نقد مفید و سازنده، باید مطابق با پاره ای از معیارها و موازین اساسی و کلان ملی و در نهایت مفاد قوانین اساسی کشور باشد که بی تردید بدون توجه به این مبانی و منافع ملی کلان، هر نقدی یا بی اثر است یا با اعمال حب، بغض و عدم انصاف و اعمال عدالت تا مرز تشدید معضلات جامعه پیش رفته و تحریف حق و باطل را به دنبال خواهد داشت.
در این صورت، نه تنها مردم و مسئولین در تشخیص سره از ناسره سردرگم می شوند بلکه با تخریب مبانی فکری و عینی ، مواجهه کشور با خطرات اساسی و حتی ناامنی و نابودی استقلالش، حتمی خواهد بود.
در این راستا، با هدف بررسی ابعاد مختلف نقد و تخریب دفتر خبرگزاری تسنیم استان مرکزی اقدام به برگزاری میزگرد تخصصی با حضور کارشناسان و فعالان فرهنگی استان مرکزی کرد.
در این میزگرد، "مصطفی مشایخی" مدیرکل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، "علی حبیبی" فعال رسانه‌ای و خبرنگار برون مرزی صداوسیما، "عباس خسروانی" فعال رسانه‌ای و پژوهشگر و "ریحانه جلالی" سرپرست خبرگزاری فارس در استان مرکزی حضور داشتند.
مشروح سخنان "عباس خسروانی" فعال رسانه‌ای و پژوهشگر در زیر می‌آید:
تسنیم: نقد یعنی چه و از نظر شما نقد بر چه محورهایی تعریف می‌شود؟
خسروانی:ابتدا بررسی موضوع نقد مستلزم نگاه تاریخی به شکل‌گیری و فرهنگ نقد در دنیا دارد و پس ازآن شرایط نقد امروز جامعه را ارزیابی کرده و بدنبال شناخت معایب و مزایای آن باشیم، به عبارتی امروز در راستای نقد فرهنگی با عنوان نقد باید فرآیند تارخی ان را مورد تحلیل قرار دهیم.
برخی از نظریه پردازان معتقد هستند که نقد از ابتدای خلقت با بشر بوده و برخی دیگر بر این باورند که آن نقدها دارای چارچوب و اصولی علمی نبوده، بنابراین فلاسفه و بیشتر ارسطو نقد را با چارچوب‌های علمی ارائه دادند.
اگر بخواهیم مفهوم نقد را به معنای مدرن امروزی و دنیای مدرنیته بررسی کنیم تاریخچه آن در دنیای غرب و شرق به شکلی جداگانه مورد بررسی و تحلیل است، غربی‌ها مفهوم نقد را از قرن چهاردهم وارد ادبیات خود کردند که این نقد از آن زمان تا کنون حامل بسیاری از تحولات غرب بوده که مهمترین تحول ایجاد شده نقد در غرب مقوله رنسانس است.
رنسانس خروج روشنفکران غربی علیه آموزه‌های کلیسا و آنچه که کلیسا بر جامعه آنروزغرب حاکم کرده بوده را برمی‌انگیزند و خروش می‌کند که این تحولات منجر به شکل‌گیری مفاهیمی مانند سکولاریسم، اومانیسم و کاپیتالیسم وغیره همچنین نوزایی‌های دینی و در نتیجه انقلاب‌های علمی و صنعتی شده است.
نقد و فرهنگ نقادی در غرب زائیده خود فرهنگ و تمدن غرب بوده و در همان منطقه توانسته تحولات را ایجاد کند و این تصور نباید باشد آن فرهنگ نقدی که به طور طبیعی در آنجا شکل گرفته و بارور شده می‌تواند در سایر بسترهای فرهنگی دنیا کارکرد دارد.
مفهوم نقد در ایران یک پدیده مدرن است، طی صدوپنجاه سال گذشته در جامعه ایرانی فرهنگ نقد را داشته و ایرانیان با آن ناآشنا نبودند زیرا اگر چنین بود زمان اکنون ایرانیان در جایگاه فعلی نبودند، به عبارتی ایرانیان اگر دارای نقادی نبودند الان جامعه دچار عقب‌ماندگی بود.
ولی امروز به سبب روحیه نقادی ایرانی اسلامی در سطح دنیا دارای جایگاه خاص خود هستیم، این فرهنگ نقادی از زمان جنبش تنباکو آغاز شد، و این جنبش یک نقادی وسیع و گسترده بر علیه وضعیت موجود بود، چندسال بعد جنبش عظیم دیگری را به رهبری علمای شیعه با عنوان جنبش مشروطه شکل می‌گیرد و سپس تحولاتی مانند ملی شدن صنعت نفت و در نهایت این فرهنگ نقادی به انقلاب اسلامی ختم می‌شود و البته فرهنگ نقادی پس از انقلاب اسلامی هم ادامه داشته است.
تسنیم: اخلاق نقد چیست و بایدها و نبایدهای نقد چگونه تعریف می‌شود؟
خسروانی:جامعه ایرانی دارای فرهنگ نقد است ولی این فرهنگ امروز دچارآسیب‌هایی شده که باید انان را شناخته و در مسیر درمان آن حرکت کنیم، راه شناخت و راهکارهای درمان هم از درون تاریخ فرهنگ خود جامعه ایرانی اسلامی بیرون می‌آید.
با مطالعه تاریخ معاصر به دو گروه که سردمداران نقد و نقادی در ایران بودند برمی‌خوریم، گروه نخست روشنفکران مانند جمالزاده و تقی‌زاده هستند که جزء شخصیت‌های شاخص گروه روشنفکران نقاد قرار دارند، افرادی مانند مراغه‌ای که در حوزه فرهنگ ایرانی نوشتند و سخن گفتند.
این افراد یک سری نقدهایی را به جامعه ایران وارد می‌کردند که هنوز بقایای آن اندیشه در فرهنگ و تفکر نقادی در ایران وجود دارد.
گروه دوم علمای معاصر پرچم‌دار نقادی بودند، بزرگانی مانند میرزای شیرازی که تحول بزرگ را در تاریخ ایران رقم زدند، تحولی که نشانگر اقتدار روحانیت در استای ایجاد تغییرات است، شیخ فضل‌الله نوریف سید جمال اسدآبادی هم در این گروه قرار دارند، همچنان این گروه با حضور امام خمینی(ره) ادامه دارد و تاکنون شاهد هستیم که روحانیت شیعه هنوز سردمدار نقادی است که باید به فال نیک گرفته شود.
تاریخ ثابت کرده افرادی که در دسته نخست روشنفکران قرار گرفتند نقادی‌های آنها در حوزه سازندگی و در راستای توسعه کشور قرار نگرفته است، ولی هرجا که مرجعیت شیعه سردمدار نقادی قرار گرفتند تحول‌آفرین بودند.
یک وضعیت نقادی راضی نبودن به وضع موجود است و تاکید ما این است که انقلابیون همچنان باید سردمدار نقادی در کشور باشند، نهاد دین و مرجعیت باید انقلابی و نقاد مانده و راضی به وضع موجود نباشد اگر این مسیر را دنبال کنیم بسیاری از آسیب‌ها که درحوزه نقد در جامعه ایرانی وجود دارد برطرف می‌شود.
تسنیم: از بایدها و نبایدها در نقد گفته شد، نظر شما نسبت به وضعیت و جایگاه نقد در جامعه و دولت چیست و آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خسروانی: آن چیزی که ازمطالعه و فرهنگ نقد بدست می‌آید نشانگر این است که فرهنگ نقد دارای دو اشکال اساسی بوده، نخستین اشکال این است که نقادان فاقد یک الگو و ارمان بوده و یا الگوی انان هیچ سنخیتی با تمدن ایران نداشته، نقادی زمانی اثرگذار است که دارای مدل و الگو بوده و وضع موجود را با آن مقایسه کنیم.
در تاریخ و فرهنگ یا این الگوی بومی برآمده از تاریخ و تمدن ایرانی اسلامی نبوده و اگر هم بوده یک الگوی کاملا عاریتی و وام گرفته از تمدن غرب بوده است، برخی از نقادان که از روشنفکران تاثیرگذار بودند اعتقاد داشتند که برای رسیدن به پیشرفت و توسعه باید سرتاپا فرنگی شویم، ایده و مدل روشنفکرنقاد یک مدل غربی است.
درکشور مدل و الگوی نقادی مناسب داریم و تا زمانی که این الگوی صحیح نهادینه نشود نقادان نمی‌توانند نقادی سازنده‌ای داشته باشند، نقدهای اخلاقی هم اگر فاقد الگوی مناسب باشد کارگشا و سازنده نیست
جمهوری اسلامی ایران دارای آرمان بوده و آن رسیدن به یک جامعه کاملا اسلامی است، برای رسیدن به این جایگاه سند چشم‌انداز داریم، افرادی که می‌خواهند در کشور کار نقادی کنند اگر این سند را نخوانده و به آن تسلط نداشته باشند همه نقدهایشان در تمام حوزه‌ها نقدی غیر سازنده می‌شود.
ابتدا باید هر حوزه‌ای در تراز خودش با الگوها و سند چشم‌انداز مشخص شود و سپس با اشراف کامل بر آن نقد شود، به قول شهید مطهری نقد به معنای عیب‌جویی نیست و افشاگری و برشمردن عسیب‌ها در فرهنگ ایرانی اسلامی نقد بشمار نمی‌آید.
نقد اصول و ابزار دارد و اصول آن در فرهنگ ایرانی ضعیف است، نقادی باید به منظور اصلاح و خیرخواهی بوده و هر نقدی که خارج از این باشد در دایره نقد قرار ندارد، نقدی که توهین و فروریزی شخصیت باشد در راستای هدایت و اصلاح جامعه نیست.
نقد باید همراه با علم باشد، وقتی در حوزه‌ای آگاهی نداریم نباید در آن ورود کنیم، نقادی زمانی سازنده است که از خود شخص شروع شود و اگر فرد توان نقد خود را ندارد نمی‌تواند دیگری را نقد کند که متاسفانه در دوران کنونی با این موضوع به شکل زیاد مواجه هستیم، بزرگترین نقادان قابل نقد هستند.
تسنیم: راهبرد اصلی در یک نقد صحیح و سازنده چیست؟
خسروانی: نقد باید بر اساس اصول حکت بوده و بتواند طرف مقابل را دلایل عقلانی مجاب کند، روش بعدی موعظه است که می‌گوید اگر نقاد بتواند قلب و درون فرد را آرام و اغنا کند آن نقد سازنده است.
جدال احسن هم در نقد وجود دارد به این مفهوم که اگر فرد با نقد اصلاح نمی‌شود با جدال احسن جلوی او گرفته شده و به بیراهه و انحراف نرود، اگر مسیر دولت و جلس به شکلی است که ما قدرت هدایت آن را نداریم حداقل می‌توانیم به آنها بگوییم که مسیرشان اشتباه است.
از همه مهم‌تر اینکه در نقادی‌های ما جای سوال کردن خالی است، کسی مسلط بر نقد است که جای سوال داشته باشد، اگر نقادی در قالب سوال باشد هم طرف مقابل برای پاسخ دادن مجاب می‌شود و هم افکار عمومی نسبت به موضوع آگاه می‌شود.
نقد با نق تفاوت داشته و اگر به راه حل منتهی نشود دردی از جامعه دوا نکرده وصرفا باب نق زدن در کشور را فراهم می‌کند اگر به این نق زدن‌ها عادت کنیم کشور دچار آفت‌هایی در مسیر پیشرفت خود می‌شود.
تاریخ اثبات کرده در هر جامعه‌ای که پیشرفت و ترقی رخ داده پیش از آن زمینه نقادی به شکل وسیع باز بوده است، در جامعه اسلامی هیچکس از نقد مصون نیست و امامان معصوم بابا نقادی را باز کردند که این موضوع در جامعه نهادینه شود.
افرادی در ایران با شعار زنده باد مخالف من، شعار باز بودن باب نقادی را دادند ولی به آن عمل نکردند و نقادان مسئولان را با الفاظ نامناسب خطاب قرار دادند، اگر در بحث برجام گوشه چشمی هم به منتقدان برجام داشتیم امروز در چنین وضعیت قفل شده مدیریت کشور روبرو نمی‌شدیم.
بزرگترین نقاد در هر جامعه‌ای رسانه است و باید به وظیفه نقادی خود اشراف داشته و به این وظیفه عمل کنند.
انتهای پیام/م
