به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند بهلحاظ هزینه فرصت برجام معاملهای سودمند برای کشور نبود. اکنون که شرایط از آن جو هیجانی گذشته فاصله گرفته، امکان بررسی علمی و عقلی آن بهدور از هیاهو وجود دارد؛ همانطور که میدانید در اینکه آیا بهطور کلی برجام گشایش معناداری برای اقتصاد کشور بههمراه داشته یا خیر، بین کارشناسان اقتصادی اختلاف نظر وجود داشت و اکنون نیز سؤال اینجاست که اثرات خروج آمریکا از برجام و عدم همکاری احتمالی اروپا با ایران چه چالشهایی برای اقتصاد کشور ایجاد مینماید، در این رابطه با علی اسلامجو، پژوهشگر مسائل مالی و مدرس دانشگاه امام حسین(ع) گفتوگو کردیم.
اسلامجو در این گفتوگو لغو نشدن یکباره تحریمها، برگشت پذیر بودن تحریمها در برجام، عدم همکاری بانکهای بزرگ اروپایی با ایران، فروش نفت در برابر کالا بدون انتقال ارز، کاهش سرمایه گذاری خارجی، عدم بازگشت تمامی دلارهای بلوکهشده به کشور، عدم انتقال تکنولوزی در قراردادهای جدید، کاهش صادرات و ایجاد فضای روانی تخریبی علیه اقتصاد و معیشت مردم را 9 دلیل اصلی و مهم بیخاصیت بودن برجام برای اقتصاد حتی با حضور آمریکا اعلام کرد.
وی با اشاره به اثرات مثبتی که برجام میتوانست در اقتصاد کشور داشته باشد گفت: یکی اینکه تحریمها را بردارد، فروش نفت و انتقال پول را تسهیل نماید، اثر روانی مثبتی بهروی کشورهای دنیا برای تعامل (بهطور خاص اقتصادی) با ایران داشته باشد و یا در داخل این اثر موجب رونق اقتصادی گردد، پولهای بلوکهشده کشور آزاد شود، سرمایهگذاری خارجی افزایش یابد و ... که در ادامه اشاره خواهد شد که هیچکدام از موارد فوق بهطور معناداری اتفاق نیفتاد!
این استاد دانشگاه با تصریح به اینکه برخی از مسئولان بهطور کلی همه مشکلات اقتصادی در کشور را از بیکاری گرفته تا آلودگی آب و هوا به تحریمها نسبت میدادند گفت: در چنین جو روانی ایجادشده، رئیس جمهور در روز اجرایی شدن برجام گفت "در این روز اعلام میدارم که تمامی تحریمهای مالی، بانکی، مربوط به حملونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها و تمام تحریمهای اقتصادی بهیکباره لغو و نه تعلیق خواهد شد.
وی افزود: کلام رئیس جمهور حاوی سه نکته اساسی و قابل تکیه بود که در خارج محقق نشد یعنی همه تحریمها بهیکباره لغو نشد.
علی اسلامجو با اشاره به اینکه در واقعیت 50 درصد تحریمها با برجام لغو نشدند و حتی روی کاغذ نیز رفع نشدند گفت: مثلاً اگر به بخش دوم پاورقی ششم مراجعه کنیم میتوانیم ببینیم که در این قسمت این نکته آورده شده است.
این کارشناس اقتصادی با تصریح به اینکه از 50 درصد تحریمهایی که برداشته شد تنها 10 درصد آن لغو بوده است و 40 درصد آن تعلیق شدهاند گفت: بهعبارت دیگر 80 درصد تحریمهای برداشتهشده از جنس تعلیق بودند.
وی با ابراز اینکه همین مقدار از لغو تحریمها نیز بهیکباره نبود بلکه سهمرحلهای بود گفت: قرار بر این شد که بخشی از تحریمها در روز اجرای برجام و بخشی 8 سال بعد از اجرای برجام و بخشی دیگر 10 سال بعد از اجرای برجام که آن هم باید به تأیید آژانس برسد برداشته شود که این مطلب را میتوان در ضمیمه پنجم برجام ملاحظه کرد.
* اساسیترین اشکال در تدوین برجام برگشتپذیری تحریمها
علی اسلامجو با تذکر به اینکه مهمترین نکته در تصویب برجام این است که تمامی تحریمها برگشتپذیر هستند گفت: در بند 36 و 37 متن اصلی برجام و 11 و 12 قطعنامه 2232 شورای امنیت سازمان ملل این موضوع را میتوان مشاهده کرد.
وی با اشاره به این نقایص برجام گفت: نتیجه این موارد در مورد برجام این است که بر ساخت و توسعه کشور نمیتوان بر ظرفیتی خارج از کشور تکیه و اعتماد کرد و باید بر اساس داشتههای داخلی برنامهریزی کرد.
اسلامجو با اظهار اینکه مهمترین یافته اقتصادی برجام میتوانست لغو تحریمهای بانکی و فروش نفت باشد گفت: در این زمینه نیز برجام آنچنان توفیقی نصیب اقتصاد کشور نکرد.
* کارنکردن هیچ بانک بزرگ اروپایی با ایران از تصویب برجام تاکنون
این استاد دانشگاه با بیان اینکه "در طول اجرای برجام همچنان بانکهای بزرگ و مؤسسات بزرگ مالی اروپایی با ما کار نکردند و نمیکنند و فقط چند بانک کوچک و متوسط کشورهایی چون ترکیه و کره انجام میدهند.
وی با اشاره به سخنان رئیس جمهور مبنی بر ورود ارز به کشور با گونی اینطور توضیح داد که بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و علیرغم جنجالهایی که بهروی پرونده بابک زنجانی درست شد، در این دولت نیز از دولت مجوز گرفته شد تا 5 نفر مانند زنجانی برای ایران نفت بفروشند! و ارز یا دلار نفتهای فروختهشده نیز کماکان با چمدان و گونی وارد کشور میشد! بعد از برجام هم که مثلاً گشایشی برای فروش نفت برای کشور ایجاد شد عمدتاً بهازای ورود کالا اتفاق میافتاد.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: کانالی که برای کشور گشوده شد این بود که بهعوض نفت میتوانستیم کالا وارد کنیم و اثرات این کار این است که اولاً عمدتا نوع کالای واردی پیشنهادشده از طرف کشورهای مقصد بود و نه نیاز واقعی کشور، ثانیاً دولت مجبور بود که کالا را وارد کند و آن را تبدیل به پول کند و سپس در بودجه از آن استفاده کند و این یعنی نابودی تولید داخلی بهدست دولت.
* روند نزولی جذب سرمایهگذاری خارجی در طول مدت اجرای برجام
علی اسلامجو در مورد تأثیر برجام بر جذب سرمایهگذاری خارجی گفت: در این زمینه نیز آمار جالبی وجود دارد چرا که در چند سال اخیر میزان سرمایه گذاری خارجی روند نزولی داشته است؛ یعنی سال 2012 (در زمان اوج تحریمها در دولت دهم) میزان سرمایه خارجی در کشور 4.6 میلیارد دلار بوده است که این میزان در سال 2013 به 3 میلیارد دلار کاهش یافته و در ادامه این سیر نزولی در سال 2014 میلادی به 2.1 میلیارد دلار میرسد و در سال 2015 میلادی مقدار سرمایه گذاری خارجی به 2.05 میلیارد دلار میرسد که این میزان در سال 2016 یعنی 9 ماه بعد از برجام باز کاهش یافته و به 1.06 میلیارد دلار میرسد.
وی درباره چرایی این رخداد و روند نزولی سرمایه گذاری خارجی در چند سال اخیر گفت: در شرایط اقتصادی فعلی حتی سرمایهگذاران داخلی نیز بهسمت سرمایهگذاری نمیآیند چه توقع وجود دارد که سرمایه گذار خارجی برای سرمایهگذاری وارد شود؟ چرا که جذب سرمایه گذار الزاماتی از جمله بهبود محیط کسبوکار دارد که اکنون برای بهوجود آوردن زیرساختهای آن بیتوجهی میشود.
این کارشناس اقتصادی درباره اثر دیگر اقتصادی که برای برجام ذکر میشود و آن در مورد پولهای بلوکهشده است گفت: نهایت از ادعای 100 میلیارد دلار مطرحشده نیز آخرین مقدار آزاد شده و اعلام شده نهایت 10 میلیارد دلار وارد کشور شده است.
اسلامجو افزود: در بحث انتقال تکنولوژی نیز تجربه کار با کشورهای غربی به ما آموخته که اتفاق خاصی صورت نخواهد گرفت.
* کاهش 16درصدی صادرات در سال تصویب برجام
وی افزود: در گسترش صادرات با برجام و غیره اتفاقی که صورت نمیگیرد بلکه احتیاج به تولید دارد که تولید نیز زیرساخت میخواهد، در همان سال 94 که برجام امضا شد کاهش 16درصدی صادرات را مشاهده کردیم.
این استاد دانشگاه با تذکر اینکه برجام اثرات تخریبی نیز بر اقتصاد کشور نیز داشته است گفت: با توجه به اینکه اثرات قابل ملاحظه در برجام وجود نداشت؛ دولت میخواست اقتصاد کشور را با عملیات روانی درمان کند که در عمل این کار موجب بیماری روانی اقتصاد شد؛ این راهکاری است که اگر برای طولانیمدت باشد صدمات جبرانناپذیری به اقتصاد کشور و اعتماد مردم وارد میسازد.
وی افزود: اکنون با بهوجود آمدن این جو، فضای عمومی جامعه برای گشایش اقتصادی بهجای تلاش تولید وابسته به خبر شده است و برای مثال اکثر مردم منتظرند ببینند که ترامپ چه تصمیمی میگیرد تا وضعیت معیشت آنها تغییر کند.
* رواندرمانی اقتصاد ویرانکننده تولید و تولیدکننده
اسلامجو با اشاره به اینکه این واکنش جامعه عکس العملی به فضای روانی بود که دولتمردان ایجاد کرده بودند و بهجای پرداختن به واقعیت اقتصادی عملیات روانی را برای اقتصاد کشور تجویز کرده بودند گفت: مثلاً در گذشته هیچگاه خبر تحریم برای افکار عمومی بهاندازهای که اکنون اهمیت یافته نبود و این فضا ویران کننده تولید است چرا که سرمایه گذار بهجای فعالیتهای تولیدی و سرمایه گذاری در تولید بهفکر فعالیتهای غیرتولیدی همچون خرید و نگهداری طلا، ارز و ... است.
این استاد دانشگاه خطر دیگر را که خلاف اقتصاد مقاومتی نیز است که برجام بههمراه خود داشت خطر افزایش وابستگی به نفت دانست و افزود: در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی است که باید بهجای اینکه بهفکر خامفروشی نفت، گاز و... باشیم صنایع خود را گسترش بدهیم در صورتی که برنامه برجام گسترش خامفروشی بود.
* اشکال برجام ربطی به بودن یا نبودن آمریکا در آن ندارد
اسلامجو در جمعبندی مباحث خود با هشدار عدممعطل ماندن به نتایج برجام اروپایی گفت: مشکل برجام بودن یا نبودن آمریکا نیست بلکه برجام عایدی برای اقتصاد کشور نداشته است و اگر کشور را همچون گذشته معطل برجام بگذاریم شرایط رکودی ادامه پیدا خواهد کرد.
انتهای پیام/*