حجتالاسلام والمسلمین «محمود ابوالقاسمی» محقق علوم قرآن و حدیث و استاد اخلاق در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، شب قدر را شب ارزشگذاری انسانها دانست و گفت: معمولاً انسانها برای ارزشگذاری میزان سنجشی دارند، میزان سنجش برخی افراد داراییهای مالی است؛ وقتی انسانی پول بیشتری دارد، تصور بر این است که ارزش و قدر بیشتری دارد.برخی اوقات موقعیت اجتماعی میزان سنجش افراد در ارزشگذاری قرار میگیرد و افرادی که در موقعیتهای شغلی بهتری قرار دارند، تصور بر این است که ارزش بیشتری هم دارند. گاهی اوقات علم و دانش و گاهی نیز نماز و روزه معیار سنجش افراد قرار میگیرد، این در حالی است که بر اساس کلام اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نباید به کثرت رکوع و سجود کسی نگاه کرد، «لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُکُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ» (الکافی: ج 2، ص 105، ح 1)، چرا که ممکن است نماز یک شخص به حسب عادت باشد یا روزه میگیرد اما ممکن است برای جا پیدا کردن در میان مردم باشد.
شب قدر؛ فرصتی برای سنجش میزان خدایی بودن انسان است
حجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسمی یادآور شد: باید گفت که هیچ یک از این موارد سبب ارزشمندی انسانها در پیشگاه خداوند متعال نیست، خداوند در آیه 26 سوره مبارکه الرحمن میفرماید: ﴿كُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ﴾، همه چیز فانی و از دست رفتنی است؛ لذا دارایی مالی و موقعیت شغلی، دانش و سواد و ... نمیتواند معیاری برای ارزشگذاری انسانها در این دنیا و حتی در آخرت باشد، چراکه وقتی آنها از بین بروند، دیگر چیزی برای سنجش وجود نخواهد داشت. در مقابل، باید گفت آنچه قدر و قیمت انسان را بالا میبرد، خدایی شدن است. خداوند در ادامۀ آیه میفرماید: ﴿وَ یَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ﴾، خدا در اینجا صحبت از چیزی میکند که میتواند سبب ارزشگذاری باشد، منظور از «وَجْهُ رَبِّكَ» یعنی انسان به میزانی که خدایی شود، قیمت و ارزش دارد و این همان چیزی است که برای انسان (در دنیا و آخرت) باقی میماند. شب قدر فرصتی برای سنجش میزان خدایی بودنمان است.
این محقق علوم قرآن و حدیث دربارۀ اینکه چطور میتوان فهمید فردی خدایی هستیم، به روایتی از حضرت موسی (ع) اشاره کرد و گفت: روزی حضرت موسی (ع) از خدا سوال کرد: جای شما کجاست، خدای متعال فرمود: من بزرگتر از آن هستم که در آسمانها و زمین جا شوم، من در قلب مومن جای دارم «القَلْبُ حَرَمُ اللهِ فَلا تُسْکِنْ فِی حَرَمِ الله غیَرَ الله» (بحار الانوار، ج 70، ص 25) این یعنی مومن انسانی است که قلبش را به خدا میدهد و هر قدر میزان این سپردگی بیشتر شود، قدر و قیمت انسان نیز بیشتر میشود. امام صادق (ع) در حدیثی میفرماید: «إِنَ الْإِیمَانَ عَشْرُ دَرَجَاتٍ ... وَ كَانَ الْمِقْدَادُ فِی الثَّامِنَةِ وَ أَبُو ذَرٍّ فِی التَّاسِعَةِ وَ سَلْمَانُ فِی الْعَاشِرَة»؛ ایمان 10 درجه دارد، مقداد در درجۀ 8، ابوذر در درجۀ 9 و سلمان در درجۀ دهم بود. (بحارالانوار، ج 22، ص 351).
ارزش انسانها به میزان قرار گرفتن خواستههای خدا در قلب آنهاست
حجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسمی در توضیح معنای قرار گرفتن خدا در قلب مؤمن اظهار کرد: امیرالمومنین (ع) در بیانی میفرماید: «إنّ هذهِ القُلوبَ أوعِیَةٌ فخَیرُها أوعاها» قلبها ظرفهایی است و بهترین آنها، بزرگترین آنهاست (نهج البلاغة: الحکمة 147). در هر ظرفی باید مظروفی متناسب با آن قرار داده شود، پس اگر قلب انسان مانند ظرف است، باید چیزی در این قلب قرار گیرد، قلب انسان ظرف خواستههاست، پس اگر کسی میخواهد خدا را در قلبش قرار دهد، باید خواستههای خدا را قرار دهد، به عبارت دیگر، قیمت انسان به میزان قرار گرفتن خواستههای خدا در قلب انسانهاست.
وی دربارۀ اینکه چطور میتوان خواستههای خدا در قلبمان وارد کنیم، گفت: دعا یعنی بیان خواسته و شب قدر شب بهترین فرصت برای دعا و بیان خواستههاست، هر قدر انسان خواستههای خدا را در قلب خود جای دهد و در مقابل، خواستههای غیر خدایی را از قلب خود خارج کند، قیمتیتر میشوند. اگرچه ما اختیار داریم و میتوانیم خواستههای دیگری را نیز در این شبهای گرانقدر ماه مبارک رمضان به محضر الهی عرضه کنیم، اما آنچه برتر و اصل است این است که به خواستههای خدا توجه کنیم و آنها را عرضه بداریم، وگرنه میتوان خواستههای دیگری را نیز مطرح کرد، اما این موجب میشود قدر و قیمت ما پایین بیاید.
حجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسمی با تأکید بر اینکه مجموع خواستههای الهی در وجود امام معصوم (ع) جای دارد، خاطرنشان کرد: امام صادق (ع) در حدیثی میفرماید: «قلوبنا اوعیة مشیة الله فإذا شاء شئنا» (الغیبة طوسی، ص 248) دلهاى ما ظرف مشیت خداست، هر وقت او بخواهد ما نیز میخواهیم؛ لذا خدا در قرآن درباره ما فرمود: «ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یَشاءَ الله». بنابراین مجموع خواستههای خدا در وجود امام (ع) است و ما انسانها وقتی قیمتی و ارزشی میشویم که در قلبمان جز خواستههای امام (ع) که همان خواستههای خداست، نباشد، به عبارت دیگر، هر قدر خواستههای ما به خواستههای امام (ع) نزدیکتر شود، خواستههایمان خداییتر میشود.
وی با تأکید بر اینکه افزایش محبت انسان به وجود مقدس اهل بیت عصمت و طهارت (ع) باعث توجه بیشتر به خواستههای خداوند میشود، افزود: اگر دنبال خواستههای خدا میگردیم، همگی آنها در وجود امام (ع) است و محبت به امام، پذیرش ولایت و اطاعت از او سبب میشود در برابر خواستههای خدا بیشتر رغبت نشان دهیم و به تبع این رفتار، ارزشیتر شویم. به عبارت دیگر، اگر انسان وجود امام (ع) را دوست داشته باشد، به تدریج به این سو کشیده میشود و هر قدر محبتمان نسبت به اهل بیت (ع) بیشتر باشد، خواستههای الهی بیشتر برایمان جلب توجه میکند.
دعا برای ظهور امام زمان (عج) در شب قدر، گامی جهت ارزشگذاری انسانهاست
این محقق علوم قرآن و حدیث با تأکید بر اینکه شب قدر شب خواستن و دعاست، تصریح کرد: همانطور که گفته شد شب قدر، شب ارزشگذاری است، پس هر قدر در این شب به خواستههای خدا توجه کنیم و آنها را عرضه بداریم، قدر و ارزش بیشتری پیدا خواهیم کرد. در روایت داریم که خودِ امام زمان (عج) برای تعجیل در ظهورشان دعا میکنند، این خواسته ایشان یعنی همان خواسته خدا، پس بدانیم که درخواست برپایی امر ظهور ایشان از مهمترین موضوعاتی است که انسانها را در شب قدر ارزشیتر میکند، اما این بدین معنا نیست که ما غیر از ظهور امام زمان (عج) چیز دیگری نباید بخواهیم، بلکه باید گفت اگر خواستهای غیر از خواسته خدا داشته باشیم، این قدر و قیمت ما را پایین میآورد.
به گفته حجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسمی، در حدیثی از قول امام زمان (عج) نقل شده: «و اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإن ذلک فرجکم؛ برای تعجیل در فرج زیاد دعا کنید که همین فرج و گشایش برای شماست». پس دعا برای تعجیل در امر ظهور مولا نه تنها رفتاری خواسته شده از امام (ع) است، بلکه موجب گشایش در امور آدمی نیز میشود. یک رفتار زیبای دیگر این است که اینگونه به درگاه الهی عرضه بداریم که خدایا! اگر رفع موضوعات و حوائج من در تعجیل امر ظهور حضرت مهدی (ع) اثرگذار است، این حوائج را نیز برطرف بفرما.
کنار زدن خود و محور قرار دادن امام (ع)، آموزهای فاطمی
وی حضرت فاطمه (س) را الگویی برای توجه به خواستههای الهی دانست و گفت: برای اینکه هیچ خواستهای جز خواسته خدا را در قلب خود جای ندهیم، نیاز به الگوگیری از برترین خوبان عالم مانند حضرت فاطمه (س) داریم. امام صادق (ع) در حدیثی میفرماید: «إِنَّ أَطْفَالَ شِیعَتِنَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ تُرَبِّیهِمْ فَاطِمَةُ ع» (بحارالأنوار، ج 5، ص 289)، شیعیان تربیت شدۀ حضرت فاطمه (س) هستند. در واقع ما از حضرت فاطمه (س) کنار گذاشتن خود و محور قرار دادن خواستههای امام و ولیّ را میآموزیم. ایشان در طول حیات پر خیر و برکتشان نشان دادند که چگونه باید از خواستهها خود گذشت و خواستهای جز خواسته امام و ولیّ زمانه (ع) نداشت. کسانی که از وجود فاطمه زهراء (س) الگوبرداری کنند و در حقیقت از نور ایشان اثر بگیرند، به راحتی از خواستههای خود میگذرند و فقط خواستههای امام (ع) را ـ که همان خواستههای خداست ـ در قلب خویش جای میدهند.
این محقق علوم قرآن و حدیث یادآور شد: امام صادق(ع) ذیل آیۀ «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ»، میفرماید: لَیْلَةُ اَلْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ یَعْنِی فَاطِمَةَ ... وَ اَلرُّوحُ رُوحُ اَلْقُدُسِ وَ هِیَ فَاطِمَةُ»، منظور از «الروح» و «روح القدس» حضرت فاطمه زهراء(س) است (بحارالأنوار ج 25، ص 97). همچنین در حدیث دیگری میفرماید: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، «اللیلة» فاطمة و «القدر» الله، فمن عرف فاطمة حق معرفتها، فقد أدرک لیلةالقدر»، منظور از «اللیلة»، فاطمه (س) و منظور از «الْقَدْر»، خداوند است، پس هر کس معرفت به حضرت فاطمه (س) پیدا کند آنگونه که حق آن است، به درستی که شب قدر را درک کرده است (تفسیر فرات کوفی، ص 581). در حقیقت کسی که به حضرت فاطمه (س) معرفت پیدا کند و از وجود ایشان اثر گیرد، خواستهای جز آنچه که امام (ع) میخواهد، نخواهد داشت.
حجتالاسلام والمسلمین ابوالقاسمی با طرح این سؤال که اگر شب قدر شب فاطمه (س) است، چرا توجه چندانی به ایشان نمیشود، گفت: اصلاً مفهوم فاطمه (س) و فاطمی شدن همین است، یعنی آنقدر خود را کنار بگذاریم و امام (ع) را مطرح کنیم که دیگر خودمان دیده نشویم و این کاری است که فاطمۀ زهراء (س) به بهترین شکل انجام داد و امروزه میبینیم که در شب قدر این امیرالمؤمنین (ع) است که بیشتر مورد توجه قرار میگیرد
مصاحبه از امیرمحسن شیخان
انتهای پیام/