"خشکسالی" حیات عشایر بردسکن خراسان‌رضوی را در معرض تهدید قرار داده است
رئیس اداره عشایر بردسکن گفت: متاسفانه خشکسالی حیات عشایر بردسکن خراسان‌رضوی را در معرض تهدید قرار داده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، بَردَسکَن از شهرهای خراسان‌رضوی و مرکز شهرستان بردسکن است. بردسکن در قدیم بر سر یکی از راه‌های اصلی تجاری خراسان به دیگر نقاط ایران از طریق کویر قرار داشت. گرم‌ترین دمای آن گاهی به 45 درجه و سردترین آن به 5 درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد.
بردسکن به‌واسطه گستردگی جغرافیایی، تنوع قومی و پیشینه کهن و فرهنگی پربار توانسته در گذشت زمان، هویت و اصالت خود را حفظ کند. این شهرستان از حیث دارا بودن تنوع اقلیمی، فضای روستائی عشایری خود را حفظ نموده به طوری که اقوام عشایری از قبیل کلاه درازی، طاهری، ایلخانی، شورچاهی، بلوچ خانزائی، طایفه بیگی، تیموری و عبدالسرخ در این منطقه زندگی می‌کنند.
به همین بهانه با علی اکبر خاکشور؛ رئیس اداره امور عشایر بردسکن پیرامون مشکلات، کمبودها و وضعیت عشایر منطقه گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تسنیم: وضعیت کنونی زندگی عشایر در منطقه چگونه است؟
خاکشور: به دلیل بروز خشکسالی‌های متعدد در حال حاضر وضعیت عشایر منطقه مناسب نیست. خشکسالی‌های متوالی چند سالی است که گریبانگیر منطقه شده است. به همین دلیل عشایر از همان ابتدای سال به دلیل خشکسالی مجبور هستند از علوفه دستی استفاده کرده و این امر علاوه بر هزینه زیاد تامین علوفه کل خانواده عشایر را درگیر می‌کند.
وقتی دام از مرتع استفاده کند تنها یک چوپان درگیر کار است اما برای تغذیه دستی با علوفه چندین نفر در طول روز درگیر بوده و به فعالیت‌های جانبی خود نمی‌رسند. علاوه بر این موضوع به گفته عشایر یک کیلو جو ارزش یک کیلو علوفه مرتعی را ندارد اما متاسفانه همین اکنون تمام عشایر مجبور به تامین تامین آذوقه دام خود هستند.
تسنیم: پس به این ترتیب تاثیر خشکسالی بر زندگی عشایر منطقه چندین برابر است؟
خاکشور: دقیقا. با توجه به بافت زندگی عشایر و نیز متکی بودن عشایر به مرتع؛ خشکسالی شدیدترین تاثیر را بر زندگی عشایر دارد. خشکسالی علاوه بر این که سبب فقر مراتع می‌شود، منجر به خشک شدن قنوات و چاه‌های مالداری نیز شده و این کم آبی و خشک شدن منابع آبی در کنار وارد آوردن هزینه دامداری منجر به ایجاد امراض مختلف در دام‌ها می‌شود.
عشایر باید جدا از تامین هزینه علوفه همه ساله مبالغی جهت تامین دارو و واکسن دام‌ها نیز هزینه کنند. این شیوع بیماری بالطبع سبب تلفات و مرگ و میر دام‌ها می‌شود که سرمایه اصلی عشایر است نیز خواهد شد.
تسنیم: در حال حاضر جمعیت عشایر در منطقه بردسکن چه میزان است؟ رشد یا کاهشی در این زمینه داشته‌اید؟
خاکشور: عشایر بردسکن در قالب یک ایل به نام زعفرانلو و 5 طایفه به نام شورچاهی، ایلخانی، طاهری، بلوچ خانزائی و بیگی با جمعیت 1450 خانوار به تعداد 6750 نفر هستند که بیشترین این جمعیت در بخش اتابد و دهستان درونه ساکن هستند. بحث خشکسالی‌های چندین ساله و فقر شدید مراتع و کم آبی و به طبع آن کاهش تعداد دام به دلیل عدم صرفه اقتصادی منجربه کاهش جمعیت انسانی عشایر نیز شده است.
تسنیم: بحث مهاجرت اجباری عشایر که درباره آن صحبت می‌شود چگونه است؟
خاکشور: مهاجرت اجباری نیست که نهاد یا سازمانی بخواهد عشایر را مجبور به مهاجرت اجباری کند اما مشکلات مطرح شده به خودی خود زمینه‌‌ساز مهاجرت اجباری عشایر از مناطق عشایری به روستاها و حاشیه شهرها می‌شود.
تسنیم: بحث تولید محصولات لبنی توسط عشایر و این که این بازار مصرفی محصولات در کجاست را توضیح دهید.
خاکشور: بیش از 80 درصد محصولات لبنی تولیدی توسط عشایر در بازار به فروش می‌رسد و تنها 20 درصد آن به صورت خودمصرفی بین خانواده‌های عشایری مصرف می‌شود. در سال گذشته با توجه به هماهنگی‌های صورت گرفته در چند نوبت مانند هفته معلم و عید فطر با راه‌اندازی غرفه فروش در مرکز شهرستان و یک بار هم در مشهد غرفه‌ای راه اندازی شد که اتفاقا مورد استقبال مردم نیز قرار گرفت.
گوشت تولید شده توسط عشایر در بازارهای دام بردسکن، کاشمر و سبزوار و حتی با مراجعه مستقیم دلالان به مناطق عشایری بره و بزغاله تولید شده توسط عشایر مستقیما خریداری می‌شود. هرچند فروش دام به دلالان در سررسید تسویه حساب مشکلاتی را برای عشایر همیشه به وجود می‌آورد.
تسنیم: عدم توجه به مشکلات عشایر چه پیامدهایی را به بار خواهد آورد؟
خاکشور: درست است که جمعیت عشایری در سطح شهرستان و استان و نیز در سطح کشور جمعیت قابل توجهی از کمی نیستند اما همین جمعیت کم در سطح شهرستان بردسکن حدود 35 درصد مواد پروتئینی شهرستان را تولید می‌کند. از بحث تولید که بگذریم باید از عشایر به عنوان مرزداران این شهر و کشور و چشمان تیزبین نیروی انتظامی و امنیتی در مناطق مرزی باید نام برد. خوشبختانه رابطه خوب میان عشایر و نیروی انتظامی و سپاه وجود دارد اما در صورت توجه به این قشر مشکلات جدی دامنگیر جامعه و دولت خواهد شد.
تسنیم: از نظر شما مهمترین این مشکلات چه خواهد بود؟
خاکشور: خروج این تلاشگران عرصه تولید از مناطق عشایری سبب از بین رفتن نیروی خودجوشی که تامین امنیت منطقه کویری و کوهستانی را در پی خواهد داشت. همچنین با توجه به این که عشایر تنها مهارت و حرفه شان دامداری است در صورت عدم توجه به این قشر بروز مشکلاتی مانند شغل‌های کاذب، بیکاری در داخل روستاها و شهرها خواهد شد که خود مشکلات فرهنگی اقتصادی دیگری در پی خواهد داشت.
تسنیم: در بحث ایجاد تسهیلات به عشایر تا امروز چه اقداماتی انجام شده است؟
خاکشور: در زمینه اختصاص تسهیلات کارهای مفیدی صورت گرفته به ویژه که دولت توجه خاصی به تسهلات عشایر داشته است. در گذشته اگر تسهیلاتی شامل دامداران روستاها و شهرها بود تا زمانی که عشایر از موضوع مطلع می‌شدند این تسهیلات به پایان رسیده بود اما اکنون تسهیلات ویژه عشایر جداگانه اعلام می‌شود. به عنوان نمونه در سال 1396 تا کنون به جز اعتبارات اشتغال پایدار روستایی و عشایری که مبلغی از محل ان اعتبارات تخصیص داده شد، مبلغ 16 میلیارد ریال تسهیات 10 درصد یکساله و مبلغ 3.5 میلیارد تسهلات 4 درصد با بازپرداخت 5 ساله به عشایر بردسکن اختصاص داده شده است.
تسنیم: در حال حاضر با توجه به خشکسالی‌هایی که شرح دادید، وضعیت آب در مناطق عشایر نشین چگونه است؟
خاکشور: خشکسالی‌های چندین ساله در منطقه به خشک شدن قنوات، چشمه سارها و چاه‌های دامداری شده و در حال حاضر یکی از دغدغه‌های این اداره و نگرانی‌های عشایر تامین آب شرب در فصل ییلاق است. در حال حاضر یک دستگاه تانکر سیار کار تامین آب شرب عشایر و دام‌ها را در منطقه انجام می‌دهد.
همه روزه 2 الی 3 سرویس آب به مناطق ارسال می‌شود. حتی روزهای تعطیل هم تانکر آب تعطیلی ندارد اما یکی از مشکلات تامین آب با تانکر محدود بودن اعتبار و اوراقی بودن اعتبارات این مجموعه است. چون کلیه هزینه های آبرسانی اعم از حقوق راننده، سوخت، تعمیرات، خرید لاستیک خرابی تانکر و... به صورت جاری است و اگر برای تانکر مشکلی به وجود بیایید عشایر و دام آن‌ها دچار مشکل خواهند شد. اکثر مشکلات در فصل ییلاق است.
تسنیم: در مناطق قشلاقی وضعیت مطلوب‌تر است؟
خاکشور: در مناطق قشلاقی با همت مسئولان استان و شهرستان و عنایت ویژه اداره آب و فاضلاب روستایی سبزوار خوشبختانه 9 محله پر جمعیت در بخش انابد از محل پروژه آبرسانی مجتمع امام علی (ع) سبزوار آبرسانی شدند و در یک محله دیگر در بخش مرکزی به نام کلاته آقا مهدی در حال تکمیل پروژه هستیم تا این محل از مجتمع چاه دق سبزوار آبرسانی شود. در حال حاضر پروژه آبرسانی با 95 درصد پیشرفت در حال اتمام است.
تسنیم: وضعیت آموزش و تشکیل کلاس‌های مدرسه برای کودکان و نوجوانان عشایر چگونه است؟
خاکشور: در بیشتر مناطق عشایری فقط تا مقطع دبستان مرکز اموزشی داریم و فرزندان عشایر برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر مجبوربه طی مسافت زیاد تا مراکز بخش و شهرستان هستند که این امر متاسفانه در برخی موارد منجر به صرف نظر از ادامه تحصیل فرزندان به ویژه فرزندان دختر عشایر می‌شود.
یکی از مشکلات مهم این روزهای جامعه عشایری بدهی‌های چندین ساله عشایر به بانک‌ها است. همان طور که گفتم در چندسال اخیر تسهیلات خوبی به عشایر داده شده اما به دلایلی از قبیل نداشتن ضامن، وثیقه و نیز بدهی قبلی امکان دریافت تسهیلات را نداشته‌اند. امکان پرداخت تسهیلات بلندمدت با بهره کم به عشایر فراهم شود. تسهیلات یکساله برای عشایر امکان بازپرداخت ندارد. اما اگر دولت به جای تسهیلات، علوفه یارانه‌دار در اختیار عشایر قرار دهد این اقدام هم دریافت علوفه را تسهیل می‌کند و هم دامدار واقعی و مستحق از این علوفه بهره می‌برد.
گفت‌وگو از صادق عسکری
انتهای پیام/ ز
