نگاه مستقل تمدن اسلامی به آب و ضرورت تمدنی و تاریخی تاسیس وزارت مستقل آب

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، دیوان واژه ای ایرانی است که در بسیاری از متون کلاسیک اسلامی در قرون وسطی  در خصوص ساختار اداری  بسیاری از شهرهای اسلامی بویژه در مورد فرهنگ اداری در   شهرهای  ایرانی  در تمدن اسلامی به کار رفته است . کاربرد واژه دیوان در مورد آب نشان از اهمیت آب و مدیریت آن  در پایداری و حفظ جوامع ایرانی است .   به نظر می رسد شهر های ایرانی و اسلامی شهرهایی با چشم انداز دیوان های اب بوده ا ند و  مدیریت آب بخشی از فرهنگ اداری ریشه در ایران باستان دارد . دیوان آب قم با وجود اصطلاحات اداری  مربوط به مدیریت آب که واژه هایی با ریشه  زبان فارسی  در مرحله عبور از فارسی باستان دوره ساسانی به فارسی دوره میانه است .  مانند واژ ه های سر وز  و گوشیه و... تعریف و شناخته شده است  و خوارزمی در  کتاب تخصی  خود در مورد واژه های  فنی علوم رایج در عصر خود اصطلاحات فنی این دیوان را اورده است و بر ضرورت  تخصصی بودن کار این دیوان در عرصه تمدنی تاکید کرده است . به طوری که در منابع تاریخ ایران آمده است ،  هنوز بسیاری از اصلاحات فنی دیوان آب قم که از دیوان  های معتبر ایران بوده است وجود د ارد .  دیوان آ ب  مرو ، دیوان آب هرات و دادگاه آب بلنسیه و ده ها دیوان آب د ر شهرهای اسلامی در متون جغرافیایی و تاریخی  اسلامی  ذکر شده است .  در مقاله سهم مسلمانا ن در  آبیاری و مدیریت سنتی آب ( کنفرانس بین المللی مدیریت سنتی آب یزد / 2-4-اسفند1390)  به این کارکرد و پراکندگی  دواوین و فرهنگ ایرانی و جوامع اسلامی در رابطه  ادرای و نگاه مستقل دیوانی آن ها  و نظم آبی نزد آن ها دارد . نوشته حاضر بخشی از پژوهش در کتاب تاریخ تشکیلات اسلامی است که   از دیوان آب قم و مرو و سایر  تشکیلات آبی به عنوان بخش کالبدی شهرهای  ایرانی و اسلامی   ودر ساختار   سنتی تشکیلات اسلامی و عامل قوام جوامع اسلامی یاد کرده است  استفاده از قوانین حقوق و عرف معقول و تجارب جوامع در کنار استفاده از تجارب و دست اورد های جدید  مانند تکامل تاریخی  تجربه ایرانی  قناه و  تلاش مستمر برای چگونگی انباط میاه الخفیه و  توسعه  بین المللی آن  حاکی از اهمیت همیشگی دیوان های مستقل آب  در شهرهای ایرانی است . در  تاریخ  هرات و  مرو و قم  از جای خاصی در این شهر به عنوان مکان ومنظره  تدبیر اب این شهر ها وصف شده است . تاسیس وزارت خانه مستقل آب در دولت حاضر نوعی بازگشت به اصالت تشکیلات ایرانی   است و شاید تجمیع همه توان اداری و قدرت عالی در آن وزارت ،  چاننکه در گذشته چنین بوده است  با استفاده از تکنیک و ابزار های مدرن اداری  بتواند سیاست اداری واحدی را در مورد آب ایران اعمال کند .  تغافل از اهمیت مدیریت مستقل آب همیشه بوده است  ، که در اولین  کنفرانس بین المللی  جغرافیایی جهان اسلام (   3 اردیبهشت 1371 ) که اینجانب در آن شرکت داشت ، همه دول اسلامی خاورمیانه ، بحران آینده خاورمیانه را    جنگ آب می دانستند و پیش بینی می کردند ، اما  26  سال گذشت و هیچ جنگ آب رخ نداد  ،  جنگ واقعی در نبود فرهنگ اداری استفاده از آب در شهر ها است . مبانی نظری این فرهنگ در فرهنگ ایرانی و  حقوق اسلامی بوده است و تجربه عملی آن هم در تمدن اسلامی انجام شده است . بحران واقعی  آب بحران مدیریت آب در ایران بوده  و هست   ، در جایی که  سابقه و تجربه تمدنی  و منابع حقوقی و تجارب حل و فصل منازعات حقوقی آب   هست ، ( به طوری که نوشته اند تا قرن هیجدهم میلادی منازعات ابی شهر بلنسیه اسپانیا با مواد حقوقی و دیوان اب و دادگاه اسلامی  اب بلنسیه  رفع می شد ) ، اینکه وزارت مستقل اب تاسیس شود  مسئله فنی مدیریت مدرن است اما زمینه تمدن اسلامی همواره   نگاه مستقل به آب بوده است و شاید  این  بررسی پیچیده به این نتیجه برسد که تاسیس  وزارت مستقل  آب  با توجه به زمینه تمدنی  راه حلی برای  تامین عدالت نسبی در آب و تاثیرات محیطی و اجتماعی و توسعه شهری آن  باشدو شاید زمینه انتقاداتی باشد که انحصار آب در دست قدرت واحد با عوارضی اجتماعی بسیاری روبرو می شود . 

*دکتر محمدرضا شهیدی پاک

انتهای پیام/.