عبرت‌های دو توافق؛ از سعدآباد تا وین-۱۰ و پایانی| روحانی در سال ۸۴: بسته پیشنهادی اروپا خودخواهانه و استعماری است
هدف اصلی از تشریح عبرت‌های دو توافق خسارت بار سعدآباد و برجام، پیشگیری از تکرار مجدد آن است. کشوری که از وقایع دیروز درس نگیرد باید منتظر عبرت‌های جدیدتر و سخت‌تر باشد.
به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، در مهرماه 82 توافق سعدآباد بین ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) منعقد شد. در تیرماه 94 نیز توافق برجام میان ایران و 1+5 امضاء شد. نکته قابل تأمل اینجاست که نفرات اصلی ایران در هر دو توافق، مشترک بودند. نکته دیگر اینکه این دو توافق ــ به‌اذعان اعضای تیم مذاکره کننده‌ایرانی ــ به یک نتیجه مشترک ختم شد و آن «دستاورد تقریباً هیچ» برای ایران بود، در حقیقت تاریخ دوباره تکرار شد.
خبرگزاری تسنیم در یک پرونده ویژه به بررسی نقاط مشترک این دو توافق خسارت‌بار پرداخته است. در اینجا به قسمت دهم (بخش پایانی) این پرونده می‌پردازیم.
آقای روحانی در کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» (خاطرات توافق سعدآباد) آورده است: «ذهنیت عده‌ای از مسئولین این بود که... مذاکره با اروپا بی‌نتیجه است... و آمریکا همواره به دنبال تحریم ایران... است و موضوع هسته‌ای بهانه‌ای است که آن را رها نخواهد کرد... اما ذهنیت من این بود که با صبر و حوصله و تدبیر... با اروپا می‌توانیم به نوعی به توافق برسیم». (162-161)
پس از این خوش بینی، روحانی در بخشی از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» به نامه مهمی اشاره می‌کند که خطاب به «محمد البرادعی» نوشته شده و به بدعهدی طرف اروپایی اذعان شده است: «متأسفانه، در مقابل اگر نگوییم هیچ، ایران مابه‌ازای بسیار اندکی دریافت کرد و بارها اقدامات اعتمادساز خود را افزایش داد و تنها در عوض آن، با قول‌های انجام نشده و درخواست‌های بیشتر روبه رو شد». (589-588)
وی در بخش دیگری از کتاب خاطرات خود با اشاره به نامه ایران به آژانس (10 مرداد 84) آورده است: «پس از گذشت بیش از سه ماه مذاکره بعد از موافقتنامه پاریس، آشکار شد که سه کشور اروپایی/اتحادیه اروپا خواهان تطویل مذاکرات و احتمالا عدم دستیابی به نتیجه مطلوب هستند و بنابراین نمی‌خواهند در برابر حق غیرقابل انکار ایران برای از سرگیری فعالیت غنی سازی تسلیم شوند و انگیزه یا توانایی ارائه طرح خود درباره تضمین‌های عینی ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران و نیز تضمین‌های محکم درباره همکاری‌های اقتصادی، فناوری و هسته‌ای و تعهدات محکم درباره مسائل امنیتی را نیز ندارند». (589)
بیشتر بخوانید:
عبرت‌های دو توافق؛ از سعدآباد تا وینــ3| سرگیجه دیپلماسی؛ از «بستن با کدخدا» تا «خروج موجود مزاحم»
روحانی در بخشی از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» (مرداد 84) به بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی به ایران نیز اشاره می‌کند: «این پیشنهاد به نحو حق به جانبی، حقوق و مجوزهایی را برای سه کشور اروپایی فرض می‌کند که به وضوح فراتر از حقوق بین‌الملل است و حتی با آن در تعارض قرار می‌گیرد و تکالیفی برای ایران فرض می‌کند که هیچ جایگاهی در حقوق و رویه‌ها ندارند. این پیشنهاد دربردارنده مجموعه‌ای از تقاضاهای یک جانبه و خودخواهانه و فراقانونی از ایران است که گستره آن از انکار حق حاکمیت تا واگذار کردن حقوق غیرقابل انکار خودش را در بر می‌گیرد... بسته پیشنهادی مذکور در زمینه تقاضاها از ایران بسیار طولانی، اما در مورد پیشنهادهای ارائه شده به ایران به طور مضحکی کوتاه و نارسا می‌باشد. فقدان هرگونه تلاش برای ایجاد ظاهری متوازن، این پیشنهاد را به دستور استعماری کاپیتولاسیون شبیه می‌سازد.» (604-603)
نکته قابل توجه اینجاست که روند مذکور در توافق سعدآباد، عینا در برجام نیز تکرار شده است.
مقامات دولت آقای روحانی در ماه‌های گذشته در اظهارات جداگانه اعلام کرده بودند که واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان‌کننده و دردناک خواهد بود. برای نمونه عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه (اسفند 96) گفته بود: «موضع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج می‌شویم؛ این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند، ایران هم از برجام خارج خواهد شد». پس از اعلام خروج رسمی آمریکا از برجام (18 اردیبهشت 97) روحانی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی شرکت کرد. انتظار افکار عمومی این بود که واکنشی متناسب با موارد اعلام شده از سوی رئیس‌جمهور اتخاذ شود. اما روحانی در اظهارنظری قابل تأمل اعلام کرد که «ایران بدون آمریکا برجام را ادامه خواهد داد». او آمریکا را «موجود مزاحم» دانست و از خروج آمریکا از این توافق ابراز خرسندی کرد.
قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا 10 خردادماه بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند. اما کشورهای اروپایی عضو 1+5 با تاخیری غیرقابل قبول سرانجام در نیمه تیرماه بسته پیشنهادی خود را ارائه دادند.
روحانی با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام، آن را مایوس‌کننده عنوان کرد و گفت: «متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود».
کارشناسان معتقدند که اروپا به نیابت از آمریکا با وقت کُشی در پی فرسایشی کردن مذاکرات و ترغیب ایران به پذیرش برجام‌های بعدی (در حوزه موشکی، منطقه‌ای، حقوق بشری و...) است.
رهبر معظم انقلاب (28 مهر 95) در دیدار نخبگان علمی جوان فرمودند: «حالا آقایان آمریکایی‌ها که با مسئولین ما دُور هم می‌نشینند، از حقیر گله می‌کنند که چرا این‌قدر به ما بدبین است؛ خب من خوش‌بین باشم؟ با این وضعیتی که شماها دارید، می‌شود به شماها خوش‌بین بود؟ همین چند روز اخیر، یکی از این حضرات راجع به تحریم‌های ایران که صحبت شده، در یک برنامه‌ای که در تلویزیون ما هم پخش شد، اعلان می‌کند که تا وقتی‌که جمهوری اسلامی ایران طرف‌دار «مقاومت» در منطقه است و به مقاومت در منطقه کمک می‌کند، تحریم‌ها معلوم نیست درست تکان بخورد؛ ببینید! این همان چیزی است که من بارها و بارها می‌گفتم؛ هم به مسئولین در جلسات خصوصی گفتم، هم در جلسات عمومی اینجا گفتم که [خیال می‌کنید اگر] شما در قبال مسئله‌ی هسته‌ای عقب‌نشینی کنید، مسئله‌ی شما با آمریکا تمام می‌شود؟ نه آقا، قضیه‌ی موشک پیش می‌آید [که] چرا موشک دارید؛ از قضیه‌ی موشک مأیوس بشوند، قضیه‌ی مقاومت پیش می‌آید که چرا شما از حزب‌الله، از حماس، از فلسطین حمایت می‌کنید؛ این قضیه را اگر حل کردید، عقب‌نشینی کردید، یک قضیه‌ی دیگر پیش می‌آید، [مثلاً] قضیه‌ی حقوق بشر پیش می‌آید؛ قضیه‌ی حقوق بشر را اگر حل و فصل کردید و گفتید خیلی خب، ما در حقوق بشر طبق معیارهای شما عمل می‌کنیم، قضیه‌ی دخالت دین در دستگاه دولت [پیش می‌آید]؛ مگر ول می‌کنند شما را؟ حضور یک نظام در یک کشوری با این وسعت، با این جمعیت، با این امکانات را -که اینها استثنائی است- [نمی‌توانند تحمل کنند.]».
بیشتر بخوانید:
عبرت‌های دو توافق؛ از سعدآباد تا وینــ5| جک استراو درباره «زبان مذاکره» با روحانی چه گفت؟
ایشان همچنین (19 اردیبهشت 97) در دانشگاه فرهنگیان فرمودند:« آن وقتی که مسئله‌ی هسته‌ای و تحریم‌ها شروع شده بود، بودند کسانی از معاریف این کشور و مسئولان سطح بالا که به بنده مراجعه می‌کردند و می‌گفتند «شما چه اصراری دارید که روی این مسئله‌ی هسته‌ای می‌ایستید؟ چه اصراری دارید؟ خب آمریکایی‌ها بهانه‌گیری می‌کنند، بدجنسی می‌کنند، خباثت می‌کنند؛ بگذارید کنار، خودمان را راحت کنیم»؛ این را به من می‌گفتند. البته این حرف غلط بود چون مسئله‌ی هسته‌ای، نیاز کشور است؛ این را من بارها گفته‌ام؛ ما تا چند سال دیگر احتیاج داریم بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای داشته باشیم؛ این محاسبه‌ی مسئولان ذی‌ربطِ کشور است؛ نیاز به این داریم؛ خب از کجا [بیاوریم]؟ آن روزی که ما نیاز پیدا کردیم، می‌گویند شما امروز نفت دارید؛ خب این نفت ابدی که نیست؛ آن روزی که این نفت در اختیار این کشور نبود یا با این شدت و فراوانی نبود، آن‌وقت ما باید تازه شروع کنیم به دنباله‌ی انرژی هسته‌ای و امکانات هسته‌ای؟ آن روز باید شروع کنیم؟ نسل‌های آن روز، ما را لعنت نخواهند کرد که آن وقتی که شما باید شروع می‌کردید، شروع نکردید؟ این حرف غلط بود که «ما چه احتیاجی داریم»؛ چرا، احتیاج داریم. حالا گیرم احتیاج نداشتیم؛ بنده به آنها می‌گفتم مسئله‌ی ایرادگیری آمریکا و تحریم‌هایی که علیه ما اعمال می‌کنند و دشمنی‌ای که با ما می‌کنند، مربوط به انرژی هسته‌ای نیست، این بهانه است؛ این را اگر گذاشتیم کنار، یک بهانه‌ی دیگر پیدا می‌کنند و همین دشمنی را می‌کنند. می‌گفتند «نه آقا این‌جوری نیست»؛ حالا ملاحظه کردید که این‌جوری است. مسئله‌ی انرژی هسته‌ای را ما در برجام به شکلی که مخالفین ما می‌خواستند، زیر بار رفتیم و قبول کردیم اما دشمنی‌ها تمام نشد».
مقام معظم رهبری (اول فروردین 94) در حرم مطهر رضوی ضمن بحث درباره‌ی مقوله‌ی پیشرفت اقتصادی از «دو نگاه کلان» در این زمینه صحبت کرده و ضمن تأکید بر صحیح بودن یکی از این دو، بر غلط و بی‌فایده بودن نگاه دیگر تأکید کرده و فرمودند: «در نگاه کلان به اقتصاد کشورمان دو جور نگاه وجود دارد... دو جور نگاه به رونق اقتصادی و پیشرفت اقتصاد وجود دارد؛ یک نگاه می‌گوید که ما پیشرفت اقتصاد را باید از ظرفیت‌های درون کشور و درون مردم تأمین بکنیم... نگاه دوم به اقتصاد کشور نگاه به پیشرفت اقتصاد با استفاده از کمک بیرون از مرزها است؛ می‌گوید سیاست خارجی‌مان را تغییر بدهیم تا اقتصاد ما درست بشود، با فلان مستکبر کنار بیاییم تا اقتصاد رونق پیدا کند، تحمیل قدرت‌های مستکبر را در بخش‌های گوناگون و مسائل گوناگون بپذیریم تا اقتصادمان رونق پیدا کند؛ این هم نگاه دوم است. امروز شرایط کشور به ما نشان داده است که این نگاه دوم یک نگاه کاملاً غلط و عقیم و بی‌فایدهاست. همین تحریم‌هایی که امروز علیه ملت ایران اعمال می‌شود، دلیل محکم و متقنی است بر غلط بودن این نگاه؛ یعنی شما وقتی که به امید قدرت‌های خارجی نشستید تا آنها بیایند اقتصاد شما را رونق بدهند و با زیر بار آنها رفتن، اقتصاد را رونق بدهید، آنها به حد کم قانع نیستند.»
این روزها مصادف با سومین سالگرد امضای برجام است. به عبارت دیگر 36 ماه از امضای این توافق سپری شده است. برجام دستاوردی نداشت، اما درس داشت. اینکه در پذیرش تعهدات خارجی، سهل اندیشی نکنیم و در نسبت با برخی دولت‌های مستکبر، اصل را بر برائت و خوش گمانی نگذاریم.
بیشتر بخوانید:
عبرت‌های دو توافق؛ از سعدآباد تا وینــ7| محرمانه‌بودن؛ فصل مشترک توافقات خسارت‌بار
دلار 8000 تومانی، سکه 2 میلیون و 800 هزار تومانی، افزایش سرسام آور 35 درصدی قیمت مسکن در یکسال، افزایش افسارگسیخته قیمت خودرو، افزایش نگران کننده نرخ اجاره بهای مسکن و... نشان داد که بی توجهی به ظرفیت‌های عظیم داخلی و غفلت از نقطه‌های امیدبخش و چشم دوختن به نقطه‌های خیالی، تقریبا و تحقیقا هیچ دستاوردی در پی نخواهد داشت.
گره زدن دروغین معیشت مردم با نقاط قوت ملی (هسته‌ای، موشکی و...)، توهم استقلال تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) از آمریکا، سرگیجه دیپلماسی (به گونه‌ای که یکروز اروپا را آقااجازه و آمریکا را کدخدا بنامیم و روز دیگر و در حالیکه طرف مقابل هیچ تغییر رویکردی نداشته است، اروپا را مستقل و آمریکا را مزاحم بنامیم)، نپذیرفتن مسئولیت کار و انداختن آن به گردن نظام، بی توجهی به خطوط قرمز، نامحرم دانستن مردم و کارشناسان، امضای توافق به هر قیمت و سپس اجرای توافق به هر قیمت و... از ویژگی‌های مشترک دو توافق سعدآباد و برجام است.
هدف اصلی از تشریح عبرت‌های دو توافق خسارت بار سعدآباد و برجام، پیشگیری از تکرار مجدد آن است. کشوری که از وقایع دیروز درس نگیرد باید منتظر عبرت‌های جدیدتر و سخت‌تر باشد.
انتهای پیام/
