پرونده ویژه «جنگ جهانی غذا» - بخش هجدهم
اشاره|پیش از این، در پرونده «جنگ جهانی غذا»، پس از بررسی جنگ جمعیتی غرب با کشورهای دیگر طی حدود دو قرن اخیر، به ساختار قدرت و تطور و تغییر این ساختار طی دو سده گذشته اشاره شد؛ سپس سابقه خانواده راکفلر و فعالیتهای آنان در کشاورزی فراملی و صنعتی طی 120 سال گذشته مورد بررسی قرار گرفت. در بخشهای قبل ضمن معرفی خانواده «گیتس»، پروژههای مشترک آنان با بنیاد راکفلر معرفی شد. این بخش نیز یکی از این پروژهها را معرفی میکند.
سوالبارد1 (به معنای کرانهی سرما) مجمعالجزایری به وسعت 61 هزار کیلومترمربع است که در شمال محور شمالگان در اقیانوس منجمد شمالی واقع شده است. این مجمعالجزایر شمالیترین نقطه اروپا و همچنین شمالیترین منطقه تحتکنترل کشور نروژ است. در سالهای ابتدایی هزاره سوم، بنیاد گیتس و بنیاد راکفلر با مشارکت پادشاه نروژ، «مرکز ذخیره بذر»ی در این منطقه پایهگذاری کردند که شرایطش بسیار خواندنی و جالب توجه است.
شرایط محیطی سوالبارد
منطقه سوالبارد بهنوعی خودمختار محسوب میشود؛ برای ورود به این جزایر نیازی به روادید و اجازه اقامت نیست و مدت مجاز اقامت در آن نامحدود است. به این جزایر دامنه اینترنتی جداگانه "sj" اختصاص داده شده ولی عملاً از همان دامنه نروژ "no" استفاده میشود.
موقعیت سوالبارد میان قطب شمال، اسکاندیناوی و گرینلند
سوالبارد در شمال محور شمالگان
جزایر اصلی سوالبارد، «اسپیتسبرگن»2، «نورداستلندت»3 و «ادگئویا»4 هستند. مرکز اداری و اجرایی این مجمعالجزایر، شهر «لانگییربین»5 است که جمعیتی حدود 1800 نفر در آن ساکناند. حاکمیت این مجمعالجزایر، نوعی فرمانداری است. علاوه بر «خزانه جهانی بذر سوالبارد»، گردشگری و معدن مهمترین فعالیتهای اقتصادی در این منطقه به شمار میرود. سابقه فعالیتهای اقتصادی در حوزههای معدن و گردشگری در این جزایر به سالهای پایانی سده 19 میلادی، باز میگردد. در کنار این فعالیتهای اقتصادی، دانشگاه مرکزی سوالبارد نیز تأسیس شده است.
در این جزایر در فصل سرما خودروهای مخصوص سرزمینهای برفخیز، هواپیماها و قایقها، بهعنوان وسائل نقلیهعمومی تردد میکنند. فرودگاه «سوالبارد ایرپورت لانگییر»6، یکی از مهمترین دروازههای ورودی این سرزمین است.
مساحت کل جزایر سوالبارد 61،022 کیلومتر مربع است؛ بزرگترین جزیره، اسپیتسبرگن، بیش از نیمی از مساحت جزیرهها را به خود اختصاص دادهاست.
احتمالاً ساکنان شبهجزیره اسکاندیناوی در قرن دوازدهم اولین کسانی هستند که این جزایر را کشف کردهاند. چه اینکه در برخی متون باستانی اسکاندیناوی نیز به سرزمینی با نام «سوالبارث» اشاره شده است. در خلال قرنهای هفدهم و هجدهم میلادی این مجمعالجزایر پایگاه شکار نهنگ بود. قرارداد 1920 اسپیتسبرگن، سوالبارد را تحت حکومت پادشاهی نروژ قرار داد. همچنین پیماننامه 1925، سوالبارد را کاملاً جزو خاک حکومت پادشاهی نروژ برشمرد. سوالبارد پس از آن تبدیل به منطقه آزاد تجاری و غیرنظامی گردید. پس از آن شرکت نروژی «استور نورسک»7 و شرکت روسی «آرکتیکوگال»8 بهعنوان تنها شرکتهای اکتشاف معدن در این جزایر باقی ماندند.
واقع شدن سوالبارد در شمال مدار قطب شمال باعث شده این سرزمین در تابستانها با پدیده خورشید نیمهشب و در زمستانها نیز با پدیده شب قطبی مواجه باشد. تودههای یخ 60 درصد، زمینهای سنگی و صخرهای 30 درصد و زمینهای دارای پوشش گیاهی 10 درصد خاک سوالبارد را تشکیل میدهند. این منطقه تحتتأثیر آب و هوای قطبی قرار دارد؛ مجمعالجزایر سوالبارد محل زندگی انواع مرغ دریایی، گوزن شمالی، پستاندار دریایی و خرس قطبی است.
سوالبارد؛ زیستگاه شیردریایی
این سرزمین دارای فضاهای سبز طبیعی حفاظت شده و دست نخورده فراوانی است. 7 پارک ملی و 23 اندوختگاه طبیعی، هفتاد درصد مجمعالجزایر را به خود اختصاص دادهاست. شصت درصد مجمعالجزایر سوالبارد از رودهای یخی، تودههای یخ غلتان، یخچالهای طبیعی، کوههای یخی و آب درهها تشکیل شدهاست. زمستانها میانگین دمای هوا در سوالبارد 12 درجه زیر صفر است.
سوالبارد؛ زیستگاه خرس قطبی
خزانه جهانی بذر سوالبارد
چنان که در بخشهای قبلی پرونده ذکر شد، راهبرد اصلی راکفلرها طی سه دهه اخیر - از 1990 تاکنون - «تثبیت و عمقبخشی به فعالیتها»یشان در حوزه بذر بوده است. راهاندازی «خزانه جهانی بذر سوالبارد» در سالهای ابتدایی هزاره سوم، با همکاری بنیاد بیل و ملیندا گیتس از مهمترین این اقدامات است. ساخت این خزانه در ماه ژوئیه 2006 آغاز و یک سال و نیم بعد در سپتامبر 2007 به اتمام رسید؛ خزانه سوالبارد 26 فوریه 2008 رسماً افتتاح شد و نخستین سفارش خود را با دریافت یکصد میلیون دانه بذر از یکصد کشور آغاز کرد.
ورودی خزانه جهانی بذر سوالبارد
این مرکز که به «خزانه بذر روز قیامت»9 هم مشهور است در دل کوه، در انتهای یک تونل یخی در عمق 200 متری تعبیه شده است. تعبیر سایت این خزانه از محل قرارگیری این انبار بزرگ جالب است. این سایت مینویسد:
«در اعماق کوهستان در جزیرهای دور افتاده در مجمعالجزایر سوالبارد، در نیمهراه میان سرزمین نروژ و قطب شمال «خزانه جهانی بذر» نهفته است.»10
شماتیک اولیه برای ساخت خزانه بذر - این نقشه در هنگام ساخت کمی تغییر کرد
شرایط طبیعی این محل بهگونهای است که در برابر بسیاری از بلایای طبیعی و انسانی مقاومت بالایی دارد. سایت مجموعه در این خصوص ضمن تأکید بر اینکه «در سراسر جهان، بیش از 1700 بانک ژن، مجموعهای از بذرهای غذا را نگهداری میکنند» مینویسد:
«خزانه جهانی بذر سوالبارد «بزرگترین مجموعه جهان از جهت تنوع»11 است؛ ضمن اینکه، بسیاری از این خزانهها - نهتنها در برابر فجایع طبیعی و جنگ، بلکه حتی در وقایع قابل اجتناب، مانند کمبود بودجه و یا مدیریت ضعیف - آسیبپذیرند. گاهی مواردی مانند یک فریزر با عملکرد ضعیف، میتواند یک بانک را کاملاً از بین ببرد و از دست دادن انواع گونههای بذر، یک اتفاق غیرقابل برگشت مانند انقراض یک دایناسور، حیوان یا هر شکل از زندگی است.»12
سایت این مجموعه در ادامه ذیل واژه «موقعیت»13 مینویسد:
«این مکان به چندین دلیل یک موقعیت ایدهآل برای نگهداری بذرهاست؛ اول اینکه سوالبارد دورترین نقطهای است که یک شخص میتواند در یک پرواز برنامهریزی شده به سمت آن پرواز کند؛ به این ترتیب این موقعیت دور، دسترسی کمی دارد. دوم اینکه این حوزه به لحاظ زمینشناسی پایدار است و میزان رطوبت اندکی دارد. سوم این خزانه به حد کافی بالاتر از سطح دریاست و به همین دلیل از آب گرفتگی ایمن خواهد بود. چهارم لایه منجمد دائمی زمین یک یخچال طبیعی را فراهم میآورد که سبب میشود نگهداری بذرها مقرون به صرفه و نیز در برابر از کار افتادگی سیستمهای نگهداری ایمن باشد.»14
با این تمهیدات، حتی اگر برق منابع محلی از کار بیفتد، شرایط دمای طبیعی این انبار یخی، سرمای کافی برای بقاء بسیاری از دانههای کشاورزی را تا هزاران سال فراهم میکند. در این شرایط بذر گندم تا 1700 سال و بذر سورگوم تا 20 هزار سال بدون نیروی برق زنده میمانند؛ حتی در بدترین شرایط گرمایش زمین یخهای اطراف این خزانه برای دویست سال وجود خواهد داشت. تسهیلات ایمنی نظیر دربهای فلزی سنگین با قفلهای جداگانه، سطوح گوناگونی از امنیت برای ترخیص کالا از گمرک از این انبار فراهم کرده است. سایت خزانه سوالبارد ادامه میدهد:
«برای ذخیرهسازی بهینه از این بذرها دمای 18- سانتیگراد مورد نیاز است. این بذرها در بستههای سفارشیِ ساخته شده از فویلِ سه لایه، مُهر و موم میشوند.»15
تصویری از طبیعت زیبا و بکر سوالبارد در یک روز سرد قطبی
سایت مجموعه سوالبارد ظرفیت این خزانه را 4.5 میلیون گونه و 2.5 میلیارد دانه بذر اعلام میکند. به این ترتیب که مینویسد:
«خزانه ظرفیت نگهداری 4.5 میلیون گونه را دارد؛ هر گونه بهطور متوسط حدود 500 دانه بذر را شامل میشود، و به این ترتیب حدود 2.5 میلیارد دانه بذر میتواند در این خزانه نگهداری شود.»16
این سایت ادامه میدهد:
«در حال حاضر افزون بر 880 هزار گونه که از تقریباً تمامی کشورهای دنیا جمعآوری شده در این انبار نگهداری میشود؛ که گونههای منحصر به فرد محصولات اساسی عمده آفریقایی و آسیایی را شامل میشود. موادغذایی مانند ذرت، برنج، گندم، لوبیا چشم بلبلی، و سورگوم تا انواع اروپایی و آمریکای جنوبی مانند بادمجان، کاهو، جو و سیبزمینی. درواقع، این خزانه در حال حاضر دارای متنوعترین مجموعه دانههای موادغذایی در جهان است.»17
تصویر سایت سوالبارد از شرایط نگهداری در خزانه
این خزانه بذر چرا و چگونه ساخته شد؟
سایت مجموعه درباره دلیل ساخت این مجموعه منحصر به فرد مینویسد:
«جدی گرفتن آسیبپذیری بانکهای ژن در جهان، موجب شد ایده تأسیس خزانه جهانی بذر، شکل بگیرد. هدف از این خزانه پشتیبانگیری از نمونه بذرهای تمامی محصولات جهان است. لایه منجمد دائمی اعماق زمین بهعلاوه صخرههای بزرگ سوالبارد این اطمینان را میدهد که نمونههای بذور حتی بدون انرژی زنده بمانند.»18
سایت این خزانه میافزاید:
«این خزانه ذیل یک سیاست برای بیمه نهایی تأمین موادغذایی جهان میگنجد، که گزینهای برای غلبه بر چالش تغییر آب و هوا و همچنین رشد جمعیت پیش روی نسلهای آینده میگذارد. این انبار برای قرنها این ایمنی را فراهم میکند که میلیونها دانه به نمایندگی از هر نوع بذر مهم موجود در جهانِ امروز، باقی بماند. این یک بکآپ نهایی است.»19
گم کردن رد بنیادها/ آیا راکفلر و گیتس با این خزانه مرتبطند؟
ظاهر سایتهای مرتبط با این خزانه بهگونهای طراحی شده که از نقش بنیادهای صهیونیستی در تأمین مالی این خزانه بذر ردی باقی نماند. این خزانه همواره مرتبط با مجموعه فراملی و غیرانتفاعی CGIAR معرفی میشود که مقر اصلی آن در ایتالیا واقع است و برای اهداف علمی و تحقیقاتی بشردوستانه پایهگذاری شده است.20
مراجعه به سایت CGIAR نیز اطلاعات دقیقی درباره تأمینکنندگان مالی به دست نمیدهد و تعدد نامهای موجود در بخش تأمینکنندگان مالی، ذهن خواننده را از بنیادهای خاص منحرف میکند؛ گو اینکه موارد نشاندار در تصویر ذیل میتواند بهعنوان واسط بنیادها با CGIAR عمل کند.
ابرکمپانیهای فراملیتی در پوشش بنیادهای گوناگون به تأمین مالی پروژههای بینالمللیشان مبادرت میکنند. در این میان حضور ایران به عنوان تأمین کننده مالی قابل توجه است.
اما جستجو در تاریخچه سایت خزانه بذر21 نشان میدهد پیدایش این خزانه ارتباط بسیار تنگاتنگی با بنیادهای «بیل و ملیندا گیتس» و «راکفلر» دارد. با ورود به سایت مربوط به خزانه بذر شبکه زیر را ببینید.
تصویری از شبکه گسترده «ایری» با سراسر جهان - جایگاه «تهران» قابل توجه است
تصویری از شبکه گسترده «سیمیت» با سراسر جهان - جایگاه «تهران» قابل توجه است
در بخشهای بعدی پرونده به اقدامات خاص ابرکمپانیهای آمریکایی، در حوزه بیوتکنولوژی پرداخته خواهد شد.
+ سایر مطالب پرونده «جنگ جهانی غذا» را {اینـــــــــــــــــــجا} بخوانید.