به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، کانادا به عنوان یکی از تامین کنندگان اصلی سلاح برای ماشین جنگی سعودیها ، دستش تا آرنج به خون مردم بی گناه و فقیر یمن آغشته است. حالا همین رفیق گرمابه و گلستان ریاض بر سر آن چه دغدغه «حقوق بشری» می خواند با دوست قدیمی سرشاخ شده است. ماجرا از آن جا آغاز شد که کریستیا فریلند، وزیر خارجه کانادا، با انتشار پیامی در توئیتر از بازداشت هفته گذشته «سمر بدوی»، فعال حقوق زنان در عربستان انتقاد کرده و خواهان آزادی او شده بود. وزارت خارجه عربستان نیز در واکنشی بی سابقه در سیاست خارجی این کشور، با انتشار بیانیهای اعلام کرد که سفیر کانادا باید در مدت 24 ساعت خاک سعودی را ترک کند و ریاض «تمامی روابط بازرگانی جدید خود» با کانادا را متوقف میکند. عربستان سعودی همچنین اعلام کرد که سفیر خود را از کانادا فرا می خواند و بورس تحصیلی دانشجویان خود در کانادا را به حالت تعلیق در میآورد. هفت هزار دانشجوی سعودی ساکن کانادا باید بههمراه خانوادههای خود برای ادامه تحصیل به کشورهای دیگر منتقل شوند. شرکت هواپیمایی ملی عربستان سعودی نیز پروازهای خود به تورنتو و از این شهر به ریاض را متوقف کرده است. این واکنش شدید سعودی ها برای بسیاری به ویژه کانادایی ها غیر قابل درک محسوب می شود.طنز ماجرا این جاست که قاتلان کودکان یمنی در کانادا مدعی هستند که شعار «اول حقوق بشر» را سرلوحه سیاست خارجه خود قرار داده اند و همین موضوع است که باعث شده تنش های اخیر در روابط دو کشور پیش بیاید. آن ها در ژستی ریاکارانه تاکید دارند که حاضر نیستند از ارزش های خود کوتاه بیایند. اما واقعیت ماجرا چیست؟ ریشه این تغییر رفتار سعودی ها در عرصه سیاست خارجی را باید در کجا جست وجو کرد؟
اشتباه محاسباتی کانادا و فرصت طلبی ریاض
واقعیت این است که این روزها سعودی ها به ویژه محمد بن سلمان ولیعهد جاه طلب و البته بی تجربه عربستان به دلیل شکست های متعددی که در حوزه سیاست خارجی متحمل شده اند، مترصد فرصتی بودند تا علاوه بر حصول یک دستاورد دیپلماتیک بتوانند مشروعیت از دست رفته داخلی خود را نیز ترمیم بخشند. فرصتی که کانادایی ها بر اساس یک اشتباه محاسباتی در اختیار ریاض قرار دادند. سیاستمداران کانادایی که همواره تلاش کرده اند با ژست حقوق بشری در عرصه بین الملل حاضر شوند، مدتی است که به دلیل صادرات سلاح به ریاض و مشارکت در کشتار کودکان یمنی، زیر تیغ انتقاد فعالان حقوق بشر قرار گرفته اند. از همین رو اوتاوا هر از چند گاهی با طرح انتقاداتی از وضعیت حقوق بشر در عربستان ، تلاش می کرد تا ژست بشر دوستی خود را حفظ کند. اما بن سلمان که این روزها به دلیل باج دهی بیش از حد به کشورهای غربی و آن چه موسوم به سیاست شیردوشی آمریکا نسبت به ریاض است، تحت انتقادهای شدید قرار گرفته تصمیم گرفت تا از این فرصت به وجود آمده استفاده کند و اصطلاحا با یک تیر چند نشان بزند. در ادامه مطلب به اهداف سه گانه ریاض در این زمینه، می پردازیم:
ژست استقلالخواهی ریاض
اولین هدف سعودی ها از این چرخش در تعاملات دیپلماتیک را می توان تلاش برای ترسیم یک تصویر قهرمانانه از بن سلمان در عرصه داخلی دانست. امری که ولیعهد جوان سعودی به دلیل ناکامی های متعدد در یمن، سوریه، لبنان و عراق به شدت به آن نیازمند است. علاوه بر این تحلیل گران معتقدند، علت پنهان و شاید مهمترین دلیل عربستان برای قطع یک باره و غیرمنتظره مناسبات دیپلماتیک، اقتصادی و آموزشی با دولت کانادا را میتوان مربوط به خدشهدار شدن وجهه این کشور در میان مسلمانان جهان، به عنوان سرسپرده غربیها دانست. در حقیقت، طی سالهای اخیر کشورهای ایران و تاحدودی ترکیه، با تاکید بر استقلال هیئت حاکمه و ملت خود، غربیها را از هر گونه دخالت در امور داخلی کشور خود برحذر داشته و در مناسبات سیاسی با خارج روح استقلالخواهی را حفظ کردهاند اما بر خلاف این دو کشور، عربستان با همراهی بیچونوچرای خود با مواضع آمریکا و دیگر کشورهای غربی، عملا در نقش سرسپرده آنها در میان جهان عرب و مسلمانان جهان بازنمود پیدا کرده است. اکنون دولتمردان سعودی قصد دارند با گرفتن ژستی مبتنی بر استقلال در مواضع (آن هم در مقابل کشوری که قدرت چندانی در روابط بین الملل ندارد)، اتهام سرسپرده بودن غربیها را از خود بردارند. هر چند گستره سرسپردگیهای سعودیها به اندازهای است که با چنین ژستی نمیتوان آن را زدود.
ایجاد یک ائتلاف بین المللی
دومین دلیل را می توان ایجاد یک ائتلاف از کشورهای همسو با عربستان در منطقه در مقابل یک بحران بین المللی دانست. از همین رو خیلی سریع بعد از آغاز تنش در روابط ریاض- اوتاوا شاهد بودیم که کشورهای عربی منطقه و حتی مصر و اردن به صورت صریح از ریاض در مقابل کانادا حمایت کردند. نکته جالب تر این که روسیه نیز در دعوای عربستان و کانادا طرف ریاض را گرفت. سخنگوی وزارت خارجه روسیه در این باره تاکید کرد: «ما به طور مداوم و با احترام به حریم خصوصی ملی و سنتهای دیرینه کشورها از احترام به حقوق بشر دفاع میکنیم و از نظر ما سیاسی کردن مسائل حقوق بشر غیرقابل قبول است.» حمایت ها از ریاض در منطقه باعث شده تا به رغم تشدید اختلافات در میان کشورهای عربی، محمد بن سلمان مانور قدرت موفقی را در حوزه دیپلماتیک تجربه کند.
انتقال یک پیام به غرب
هدف سوم را می توان ارسال یک پیام به کشورهای غربی دانست. بن سلمان تلاش می کند این گونه نشان دهد که ما هیچ گونه انتقادی را از بیرون درباره وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی قبول نمیکنیم. البته باید اذعان کرد که زمینه برای گرفتن چنین ژستی و ارسال چنین پیامی را رفتار دیپلماتیک دولت آمریکا ایجاد کرده است. تاکید ترامپ بر بیعلاقگی و بیتوجهیاش به مسائل حقوق بشری از یک سو و اتخاذ سیاست خارجی کاسب کارانه عریان از طرف واشنگتن از سوی دیگر باعث شده است تا عربستان هیچ ابایی از تغییر لحن خود نداشته باشد. واشنگتن تنها به کسب دلارهای نفتی سعودی فکر می کند، بهایی که شاهزاده های عربستان به سهولت آماده پرداخت آن هستند. از همین رو ست که روزنامه انگلیسی گاردین رویکرد جدید سیاست خارجی عربستان را ناشی از چراغ سبز آمریکا می داند. دربار عربستان خیلی خوب این موضوع را درک کرده که در عصر نابه سامان ترامپ در غرب دیگر کسی برای حقوق بشر «تره خرد نمی کند».
ندامت دیپلماتیک کانادا
اما در طولانی مدت بعید است دولت ریاکار و کاسبی چون کانادا حاضر بشود از دلارهای نفتی سعودی به این راحتی چشم بپوشد. کانادا خواهان تقویت سرمایه گذاریها و صادراتش به عربستان به دنبال سیاستهای تنوع اقتصادی در این کشور بوده است. عربستان دومین بازار بزرگ صادرات کانادا در حوزه خلیجفارس بعد از امارات محسوب میشود. در سال 2017 میزان صادرات کانادا به عربستان 1.4 میلیارد دلار کانادا بود. اولین چیزی که از قطع روابط تجاری دو طرف تحت تاثیر قرار میگیرد فروش نفربرهای زرهی سبک به عربستان به ارزش 15 میلیارد دلار کاناداست. بی دلیل نیست که خبرگزاری فرانسه گزارش داد، به دنبال تصمیم عربستان برای تعلیق روابط تجاری و نخریدن گندم و جو از کانادا، اوتاوا به دنبال آن است که از آلمان و سوئد بخواهد برای کاهش تنش با ریاض واسطه شوند.
یادداشت خراسان/ دکترعلیرضارضاخواه
انتهای پیام/