به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در ماههای گذشته صحبتهایی مبنی بر رعایت نشدن حقوق مترجمان آثار نمایشی در فضای مجازی مطرح میشود که با واکنشهای متفاوتی روبهرو میشود. در همین راستا مترجمان در گلایه به عدم رعایت حقوق خود در حوزه اجرا و روی صحنه بردن نمایشها بدون کسب اجازه از مترجم یا عدم پرداخت حقوق مترجم خواهان آن شدند دولت به این رویه خاتمه دهد. از همین رو این گروه نامهای در خصوص ایفای حقوق مترجمان آثار نمایشی، پس از امضاء توسط گروهی از مترجمان، در تاریخ 97/4/4 جهت پیگیری و رسیدگی به رییس مرکز هنرهای نمایشی ارائه دادند.
در متن این نامه آمده بود: «همانگونه که مستحضرید در سالهای اخیر، توسعه فضاهای تئاتری، کثرت تماشاخانههای خصوصی و تعدد گروههای نمایشی، درعین آنکه امکانات اجرایی بیشتری را برای گروههای نمایشی فراهم آورده؛ اما همزمان بر دامنه مشکلاتی افزوده است که مترجمان آثار نمایشی قبلاً کمتر درگیر آن بودهاند و این مشکل چیزی نیست جز عدم رعایت حقوق مادی و معنوی مترجمان آثار نمایشی از سوی گروههای تئاتری. اگر این مشکل را به سالهای اخیر نسبت میدهیم از آن روست که پیشتر، هنگام عقد قرارداد با گروههای نمایشی برای اجرای آثار ترجمه شده، علاوه بر لزوم ارائه مجوز کتبی انتشارات یا مترجم، حق الترجمه متن اجراشده از سوی مرکز هنرهای نمایشی در قرارداد درج و نهایتاً از طریق مرکز هنرهای نمایشی به همراه سایر دستمزدها پرداخت میشد؛ اما در سالهای اخیر که سلطه اقتصاد سرمایهداری به عرصهی تئاتر مستولی شده، برخی از گروههای نمایشی برای کم کردن از هزینههای خویش و یا شاید هم برای جبران هزینههای که برای اجارهی سالنهای خصوصی میپردازند، به انحاء مختلفی حقوق مادی و معنوی هنرمندانی را تضییع میکنند که پیش از شروع فرایند اجرا، با صرف وقت و تحمل بسیار، در ترجمان آثار نمایشی کوشیدهاند.
اگرچه گاهی دلیل این پدیده نوعی بیاخلاقی سرمایهمحور است؛ اما گاهی نیز دلیل آن جاهطلبی برخی از کارگردانان است که میخواهند با افزودن سایر عناوین - که دامنه آن از طراح و دراماتورژ تا مترجم گسترده شده - بر شأن مفروض خویش بیافزاید؛ اما دلایل هرچه که باشد، سازوکار پایمال شدن حقوق مترجمان یکسان است: آثار منتشر شده مبنای کار قرار میگیرند و با اندکی پس و پیش کردن کلمات، جایگزینی کلمات هم معنا، افزودن علایم سجاوندی و گاهی با ادغام چند ترجمه از یک متن، معجونی غریب را به نام خویش - و گاهی هم به نام مترجمی مجهولالهویه - پدید میآوردند. البته گاهی هم کار بسیار سادهتر از اینهاست: متن همان است و فقط نام مترجم از پوستر و بروشور حذف میشود و ترجمه متن او، بیهیچاطلاعی اجرا میشود. اغلب اوقات مترجمان پس از یک اجرا و بر حسب اتفاق از وقوع چنین امری آگاه میشوند؛ اما حتی در صورت اطلاع آنها در زمان اجرا نیز به دلیل نبودن مرجعی مشخص برای پیگیری سردرگم میشوند و بدین ترتیب از پیگیری حقوق مادی و معنوی خویش صرفنظر میکنند و سکوت را بر مناقشه با هم صنفهای خویش ترجیح میدهند.
از آنجایی که بدون وجود قوانین و قواعد صنفی نمیتوان انتظار داشت که اقدامات فردی مترجمان ثمربخش باشد، لذا مترجمان آثار نمایشی که نام آنها در ذیل میآید خواستار آنند که فرایندی از سوی مرکز هنرهای نمایشی تدوین و به تماشاخانههای دولتی وخصوصی ابلاغ شود که برمبنای آن، هم از وقوع چنین اموری در آینده پیشگیری نماید و هم در صورت بروز مشکلات، به مسایل حقوقی مترجمان رسیدگی شود. در صورت تمایل ، نمایندگان گروه مترجمان میتوانند طی جلسات حضوری، پیشنهادها، راهکارها و یا ملاحظات تخصصی خویش را به آن مرکز محترم ارائه نمایند.»
این نامهتوسط پرویز احمدی نژاد، حمید احیاء، نیاز اسماعیل پور، ژیلا اسماعیلیان، نریمان افشاری، امیر امجد، امید امجد، آراز بارسقیان، فارس باقری، منصور براهیمی، عاطفه پاکبازنیا، علی تدین، محسن تمدنی نژاد، صمد چینی فروشان، محمود حسینی زاد، ناصر حسینی مهر، زیبا خادم حقیقت، محمد رضا خاکی، آندرانیک خچومیان، داود دانشور، حمید دشتی، غلامحسین دولت آبادی، بهرنگ رجبی، حسن رحمانی، افشین رضاپور، طالیه رویایی، فهیمه زاهدی، شهرام زرگر، سیمین زرگران، کیوان سررشته، رضا سرور، کمالالدین شفیعی، غلامرضا شهبازی، سارا شهسوار حقیقی، مهرناز شیرازی عدل، حامد صحت، نیوشا صدر، مهتاب صفدری، مژگان صمدی، جواد عاطفه، پونه عبدالکریم زاده، سکینه عرب نژاد، مهدی فتوحی، سید حسین فدایی حسین، محمد رضا فرزاد، خاطره کرد کریمی، عبدالله کوثری، مهدی کیا، آبتین گلکار، معین محب علیان، علی محرابی، مجید مصطفوی، حسن ملکی، محمد منعم، امیر حسین ندایی، احسان نوروزی، دلارا نوشین، مهشید نونهالی امضا شده است.
حال در همین راستا کانون کارگردانان خانه تئاتر در حمایت از مترجمین آثار نمایشی خطاب به شهرام کرمی نامهای منتشر کردهاند. در این نامه آمده است:
«نامه سرگشاده مترجمان آثار نمایشی خطاب به شما پیرامون لزوم رعایت حقوق نویسندگان و مترجمان، به نکات مهمی اشاره دارد که نه تنها دغدغه آنان؛ بلکه مورد توجه ما، کارگردانان تئاتر ایران نیز هست.
بدیهی است پایمال شدن هر حقی از اهالی تئاتر، موضوعی صنفی است که بر ماهیت و وجاهت تئاتر تاثیر میگذارد.
کانون کارگردانان خانهی تئاتر، ضمن اعلام حمایت کامل از بیانیهی همکاران مترجم، بر این باور است که در تمام اجراها لازم است شأن معنوی مترجمان با ذکر متناسب نام در پوستر، بروشورها و تمامی دیگر اقلام خبری و تبلیغاتی رعایت شود، ضمن آنکه ضروری است به حقوق مادی مترجمان و مولفان نیز به صورت کامل توجه گردد.»
البته این وضعیت با اختلافنظرهایی نیز همراه هست. برخی معتقدند در حوزه ترجمه ناشران و مترجمان نیز برخی حقوق جهانی را رعایت نمیکنند. اشاره این افراد خطاب به متونی است که بدون مجوز ناشر و نویسنده اثر طبع و نشر میشود. البته برخی از مترجمان اذعان کردهاند که ترجمههایشان با مجوز بوده است و برخی نیز میگویند بازار تئاتر ایران آن سوددهی را ندارد که یک نویسنده خارجی بتواند از قبل آن پولی به دست آورد برای همین چندان به این مسئله توجهی نشان نمیدهد.
در سوی دیگر مسئله دراماتورژیهای ساختگی در فضای کنونی تئاتر ایران نیز نه تنها متون خارجی را در موقعیت عجیب قرار داده است که اکنون دامنه این وضعیت به متون ایرانی نیز کشیده شده است.
انتهای پیام/