مسجد مناره؛ یادگاری از دوران قاجار در ارومیه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، مسجد مناره این شهر که به دلیل قرارگیری یک مناره در ضلع شمال شرقی آن به این نام  مشهور شده، از آثار معماری دوره قاجاریه بوده که بر اساس کتیبه موجود در پیشانی محراب مسجد، این بنا توسط یکی از بزرگان شهر ارومیه به نام "حاجی علی یار خان" ساخته‌شده است.

ارومیه به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی دارای مساجد قدیمی و تاریخی فراوانی است که مساجد جامع، سردار و مناره از جمله آنهاست و هر کدام قدمتی قابل‌توجه و تاریخی دارند.​​​​

مسجد مناره  در سال 1328 هجری قمری توسط "حاجی یدالله خان امیر نظمی افشار(حاجینظم‌الملک)" تجدید بنا و مرمت‌شده است که در این بازسازی سقاخانه‌ای در سمت چپ ورودی اصلی مسجد در قسمت شرقی بنا توسط خادم وقت مسجد به نام "کربلایی حاج محمد" ساخته شد.

این مسجد در بخش شمالی خیابان امام ارومیه در محله شیشه‌گر خانه در کوچه امیر نظمی واقع‌شده است که با توجه به اتصال دیوار جنوبی مسجد مناره به صحن مدرسه، معلوم می‌شود این مسجد بعد از مدرسه هدایت ساخته‌شده است.

مسجد مناره به سبب اهمیت تاریخی که دارد در تاریخ 16 آذر 1376 با شمارهٔ ثبت 1953 به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور  به ثبت رسیده است.

معماری بومی ویژگی بارز مسجد مناره

مسجد مناره با معماری بومی و سنتی، و دارا بودن یک مناره در ضلع شمال شرقی با الگوی مساجد شمال غربی ایران از نوع مساجد نسبتاً کوچک و به‌صورت شبستانی و با پوشش تیر چوبی طراحی‌شده است که وجود  نیم طبقه‌ای در قسمت فوقانی این مسجد،  بنا را از بیرون به‌صورت دو طبقه نشان می‌دهد.

در ورودی اصلی و همه پنجره‌های چوبی مستطیلی و دایره‌ای شکل مسجد دو جداره هستند که سبب تمایز این مسجد از دیگر مسجدهای شهر شده است.

مسجد مناره دارای  پلانی به ابعاد 14×15 متر است که از لحاظ تقسیمات داخلی شامل یک شبستان حدود 100 مترمربعی، زیرزمین، یک نیم‌طبقه به‌عنوان بخش خانم‌ها، کفش کن و آبدارخانه است.

مسجد مناره مسجدی فاقد گنبد

یکی دیگر از ویژگی‌های بارز مسجد مناره فاقد گنبد بودن آن است که برای پوشش سقف آن از شیروانی استفاده‌شده ‌و برای دیوارها از آجر و برای شالوده از سنگ به‌عنوان مصالح استفاده‌شده است.

مسجد مناره دارای زیربنایی حدوداً 450 مترمربعی بوده ‌و برخلاف مساجد دیگر فاقد صحن است و پوشش سقف زیرزمین تا سال 1355 از چوب بود که بنا به تصمیم هیئت‌امنای مسجد به تیرآهن تبدیل شد، ولی پوشش سقف و ستون‌های سالن اصلی از چوب است و حالتی شبیه مساجد قدیمی بناب و مراغه واقع در آذربایجان شرقی را دارد.

سقف مسجد مناره تخته‌کوبی شده ‌و ستون‌ها از جنس چوب هستند آجرکاری منظم دیوارهای جانبی به زیبایی این مسجد افزوده ‌و بندکشی دیوارهای آن به خوبی مشخص است.

حاشیه سازی قسمت فوقانی مناره توسط کاشی‌های هفت رنگ

مناره مسجد دارای هسته مرکزی از جنس درختی بلند با ارتفاع 50/22 متر بر محور تنه درخت است و در حدفاصل بندهای مناره مسجد آجرهای لعاب‌دار مربع شکل کوچک به‌صورت مارپیچ به‌کار رفته ‌و قسمت فوقانی مناره که با کاشی‌های هفت رنگ حاشیه‌سازی شده، حکایت از ذوق سازندگان بنا دارد که این ذوق در ساخت ستون‌های چوبی و تزیینات روی چوب و همچنین محراب این مسجد نیز دیده می‌شود.

قطر هسته چوبی واقع در مناره مسجد از پایین به سمت بالا باریک‌تر می‌شود و ارتفاع این تنه هم‌اندازه با ارتفاع مناره است که تک‌تک پله‌های چوبی مناره که بر تنه این درخت استوار گشته و بر محور آن چرخیده‌اند نقش تکیه‌گاه تنه مناره را ایفا نموده و فضای میان تنه درخت و جداره مناره را پوشانده و باعث اتصال تنه درخت و جداره مناره شده‌اند.

جداره بیرونی پنجره‌های طولی پوشش ساده دورنگه چوبی است که پنجره‌ها را در برابر عوامل جوی و محیطی محافظت می‌کند، همچنین جداره داخلی پنجره‌های دایره‌ای شکل که به فاصله نیم متر از جداره بیرون تعبیه‌ شده‌اند پنجره‌های مستطیلی چوبی با ابعاد بزرگ‌تر هستند که ضمن جلوگیری از نفوذ سرما امکان پخش بیشتر نور را فراهم می‌کنند.

گزارش از آیسان وحید

انتهای پیام/ ز