به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، شریان مالی کشور ما با بانک گره خورده و باید گفت سیستم اقتصاد ما بانک محور است و تقریبا 80درصد تامین مالی موجود از این نهاد تغذیه می شود و هر خانواده ای چه مستقیم و چه غیر مستقیم با آن دست و پنجه نرم می کند. اما امروز وضعیت این نهاد حیاتی به گونه ای شده که جدا از نارضایتی عمومی نسبت به نرخ سود و مسائل شرعی تقریبا کمتر کارشناس مالی و اقتصاددانی پیدا می شود که بُعد فنی و علمی بانکهای ایران را مطلوب بداند.
در عرصه بین الملل سیستم بانکی ما نسبت به جهان بهروز نیست و قابلیت رقابت در فضای اقتصادی و جهانی را ندارد و نیز در داخل گریبانگیر معضلات مهمی همچون: شرکت داری، ضعف نظارت، دارایی های منجمد و سمی، زیان دهی و شکاف بین دارایی و بدهی، سودهای نجومی و نامشروع، خلق پول و ضریب فزاینده غیر اصولی و به تبع آن افزایش انبوه نقدینگی، قراردادهای صوری، فرار از شراکت در سود و زیان، طمع غیر شرعی دریافت جریمه دیرکرد و... هست. به غیر از این مسائل در برهه کنونی التهابات ارز و سکه و غول نقدینگی گریبانگیر بازار پولی ما شده که به نوعی در ارتباط مستقیم با بانکها است. در همین باره گفت و گویی داشته ایم با مرتضی زمانیان استاد اقتصاد دانشگاه امیر کبیر و مدیرگروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت دانشگاه شریف.
*نقدینگی و بانک دو سرچشمه فساد
تسنیم: چه راهکارهایی به نظر شما می تواند در کوتاه یا میان مدت تلاطمات ارز و سکه را کنترل کند؟
به دلیل این حجم بالای نقدینگی و عدم تناسب آن با سودهای بانکی پرداخت شده، شوک ارزی اتفاق افتاد و پول ملی ناگهان کم ارزش شد. باید دنبال علتالعلل این مشکلات گشت که اگر ریشه یابی کنیم به دو مسئله نقدینگی سرسام آور و سیستم بانکی فلج میرسیم. اگر به دنبال اصلاح این دو نرویم و برفرض هم راهکارهای جنبی و فرعی هم مثل سپرده ارزی را اجرا کنیم فایدهای نخواهد کرد. بنابر این اول باید جلوی حجم عظیم نقدینگی تولید شده توسط بانکها گرفته شود و سپس درباره راه حلهای بعدی صحبت کرد. من که در محافل و جلسات مختلف اقتصادی حضور داشتم شاهد بودم که راهکارهای مختلفی به از سوی کارشناسان مطرح می شود اما باید اعتراف کرد که در صورت اصلاح نشدن آن دو مسئله سایر اصلاحات فایدهای نخواهد داشت.
*راهکار محو شدن نقدینگی
تسنیم: برای رام کردن این سیل نقدینگی چه پروسه ای باید طی شود؟ در علم اقتصاد برای مهار انبوه نقدینگی چه دستورالعملی هست؟
اول باید نظارت و کنترل نرخ سود پرداختی بانکها حالت نزولی پیدا کند. سپس قسمت عمدهای از نقدینگی محو بشود. به گونهای که با تدبیر بانک مرکزی و با استفاده از سپردهها و با کمک اطلاعات و دادههای موجود حجم زیادی از مبالغ بدهکاران و طلبکاران درون سیستم بانکی با یکدیگر تسویه و تهاتر بشود. بعد از انجام دادن این کارها در مرحله سوم باید نقدینگی به سمت تولید روانه شود.
به گونهای که به عنوان مثال همزمان با اینکه مالیات بر عایدی و سفتهبازی مسکن وضع میشود باید حتما مالیات بر تولید و ساخت و ساز مسکن کاهش پیدا کند چرا که اگر اینگونه نشود پول از مسکن خارج میشود و به سایر بازارها می رود و آسیب میزند بنابراین با این مدل نقدینگی از بازار سفته بازی به بازار مولد تغییر مسیر می دهد. همچنین به عقیده من افزایش قیمت سوخت و ایجاد تورم در آن نیز میتواند قسمت عمده نقدینگی را جذب خود کند.
*هدفمندسازی یارانه ها بهترین تجربه اصلاح قیمتی در دنیا بود
تسنیم: افزایش قیمت سوخت برای دهک های پایین دشوار نیست؟ این روش جذب نقدینگی ،گرانی حمل و نقل و به تبع آن اجناس را به همراه می آورد.
باید اولا قیمت سوخت را به قیمتهای جهانی نزدیک سازیم البته نمیگویم که آن را یکسان کنیم بلکه مثلا آن را به 40 درصد قیمت جهانی برسانیم و به آن با شیب ملایم نزدیک کنیم و دوما اینکه نوسانات قیمت ارز طبعا باعث نوسات قیمت سوخت هم میشود و با این کار از قیمتگذاری هر ساله سوخت راحت میشویم. حالا اگر دولت کارآمد باشد درآمدهای حاصل از افزایش سوخت را میتواند در بین دهکهای پایین بازتوزیع کند. اگر قیمت سوخت افزایش پیدا کند اتفاقا برای دهکهای پایین به صرفهتر میشود و البته که اقشار ضعیف الان در فشار زیادی هستند. به نظر من هدفمندسازی یارانهها بهترین تجربه اصلاح قیمتی نه تنها در ایران بلکه در دنیا بوده است و برخلاف نظراتی که در آن موقع مطرح میشد که هدفمندسازی تورم ایجاد میکند شاهد بودیم که اینگونه هم نبود.
*وارد کردن بی دردسر ارز با توریست
تسنیم: قطعا بحث تحریمها بر شوک بازار بی اثر نبوده. آیا می شود از تحریم های پیش رو با ابتکار عمل عبور کرد؟
الان با شرایط تحریم پیشرو باید راهکارهای بی دردسر ورود ارز به داخل را امتحان کنیم، یکی از آنها توریست پزشکی و جذب گردشگر بخصوص از کشورهای همسایه است. توسعه گردشگری میتواند حجم زیادی از ارز را بدون تحریم و رصد شدن وارد ایران کند. الان اروپایی ها به افراد خارجی که حجم سرمایه قابل توجهی همراه خود دارند امتیازات تشویقی مثل اقامت بلندمدت برایشان در نظر گرفته میشود.
الان در کشورهای همسایه افراد مستعدی هستند که به دلایل مختلف خانوادگی، بومی و... با دادن حداقل امتیازاتی علاقه پیدا می کنند سرمایه خود را وارد ایران کنند. همچنین از سوی دیگر ایرانیان خارج از کشور نیز ظرفیت بالایی دارند که بتوان از آنها در سرمایهگذاری در نقاط مختلف کشور استفاده کرد و در عوض مشوقها و امتیازاتی مثل وامهای کمبهره به آنها داد که در نهایت این کارها ورود حجم انبوه ارز به کشور را به همراه خواهد داشت.
*ایجاد بازار های متعدد مثل ثانویه راهگشا نیست
تسنیم: بازار ثانویه می تواند در بلند مدت ذخایر ارزی را کنترل کند؟ به نظر شما ایجاد بازار ثانویه و چند نرخی شدن ایده جالبی است؟
متاسفانه سال گذشته حجم بالای خروج ارز از کشور داشتهایم ولی متناسب با نرخ ارز این رقم الان قاعدتا باید کاهش پیدا کند چون مثلا با دلار 12 هزار تومانی قطعا در ترکیه خانه خریدن به صرفه نیست. به نظر من دولت باید یک بازار معین یعنی همان بازار رایج و مردمی را به رسمیت بشناسد. اگر هم قصد مداخله و کنترل در بازار را دارد در همین بازار رسمی ورود کند و از ساختن بازارهای مختلف و موازی جلوگیری کند.
اگر قصد تخصیص دلار دولتی به کالای اساسی را دارند دولتی ها میتوانند خودشان با یک سیستم شفاف، مستقیم به افراد واجد شرایط دلار دولتی بدهد . یا اینکه بعضی شرکتها را به عنوان حقالعملکاری در اختیار بگیرند و ارز ارزان را به آنها پرداخت کنند و شرکتها موظف کنند تا کالای ضروری مثل دارو و... را به انبارهای رسمی دولت تحویل بدهند. بنابراین تا میشود باید سعی شود که فقط یک بازار به رسمیت شناخته شود. حتی دولت اگر بگذارد تمام کالاهای ضروری و غیرضروری را با دلار آزاد عرضه شوند و سپس برای مصرف کننده کالای اساسی یارانه در نظر بگیرد.
* اقتصاد خواندهها هم نمیدانند ارز در کف بازار چگونه قیمت گذاری می شود
تسنیم: آیا شما معتقد بازار آزاد هستید؟ نرخ گذاری ارز در آشفته بازار ما باید چگونه باشد؟
قیمت باید براساس بازار باشد اما با تبصره اینکه دلالان و تعدادی کانالهای تلگرامی نقش اساسی نداشته باشند تا قیمت دلار را تعیین کنند، بلکه باید سایت رسمی بانک مرکزی با رصد کردن کف بازار محدوده قیمت را مشخص کند. الان اصلا اقتصادخواندهها نمیدانند قیمت در کف بازار آزاد چگونه تعیین میشود اصلا معلوم نمی شود این نرخ های روزانه دلار از کجا مرجع رسمی نرخ گذاری می شود؟ برای چه معاملاتی و چه بازارهایی است؟ من که روند قیمت ها را که مشاهده میکردم به نظرم می آمد که مثلا یک نفر در یک روز 11 هزار تومان دلار را معامله کرده است و سپس آن در فضای مجازی منتشر شده و اینگونه شده که قیمت دلار آن روز 11هزار تومان شده مثلا.
گفت و گو از محمدعلی قشقایی
انتهای پیام/