به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، زمانی که که شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، در سال 2013 در نشست آلماآتی از طرح بلندپروازانه خود تحت عنوان «یک کمربند ــ یک جاده» رونمایی کرد، شاید از نگاه بسیاری از کارشناسان این پروژه تنها یک طرح تخیلی بهحساب میآمد. اما شروع رایزنیها با کشورهایی که در مسیر این پروژه قرار داشتند و استقبال آنها از تسهیل شرایط تجاری، این نگاه را با تردید روبهرو کرد.
طرح «یک کمربند ــ یک جاده» که با نام جاده ابریشم جدید نیز شناخته میشود برگرفته از جاده ابریشم باستانی است که قرار است از طریق ساخت شبکهای از بزرگراهها، خطوط ریلی و دریایی چین را به اروپا، خاورمیانه و آفریقا متصل کند.
این پروژه حدود 65 کشور را در بر میگیرد که در واقع شامل 70 درصد جمعیت سیاره زمین میشود. همچنین اجرایی شدن آن باعث پوشش سهچهارم منابع انرژی، یکچهارم کالاها و خدمات و 28 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی یعنی حدود 21 تریلیون دلار خواهد شد. بهگزارش بانک توسعه چین، در مجموع تاکنون برای اجرای 900 پروژه جداگانه 900 میلیارد دلاری اختصاص داده شده است.
این طرح دارای دو مسیر دریایی و زمینی است. در مسیر دریایی، بنادر و شهرهای ساحلی چین به بنادر خلیج فارس، آفریقا و دریای مدیترانه متصل میشود، برایناساس پکن قادر خواهد بود تولیدات خود را به کنیا و سپس از آنجا بهوسیله جاده، راهآهن و خط لوله به سودان جنوبی، اتیوپی و کامرون برساند.
در مسیر زمینی هم قرار است چین از طریق شهرهای ارومچی و خورگاس استان سینکیانگ به آسیای میانه، ایران، پاکستان، ترکیه، قفقاز و اروپا مرتبط شود، در این راستا لازم است خطوط آهن، بزرگراه و لولههای انتقال انرژی ساخته شود، در نتیجه این روند، تنها در یک مورد و با احداث خط لوله جدید 7.3 میلیارد دلاری از ترکمنستان، سالانه چین به 15 میلیارد مترمکعب گاز بیشتر دسترسی خواهد داشت.
برایناساس هدف مقامات پکن از عملیاتی کردن این پروژه جاهطلبانه روشن است؛ آنها معتقدند کشورهای در مسیر جاده ابریشم جدید، کشورهایی بزرگ و دارای منابع غنی هستند که با مشکل شدید کمبود نقدینگی مواجهاند، این در حالی است که چین تخصص و منابع لازم برای بهبود شرایط آنها دارا است، لذا با تقویت پیوندها، در کوتاهمدت رشد اقتصادی این کشورها محقق میشود و بازارها نیز رونق میگیرد.
تأثیر اجرای طرح جاده ابریشم جدید بر قدرت چین
بهگزارش روزنامه گاردین کشورهایی که نگران رشد چین هستند، دورنمای طرح یک کمربند ــ یک جاده برایشان ترسناک است. آنها نگران هستند که پکن از راههای تجاری ضمن افزایش نفوذ، توان سیاسی خود را بیشتر کند، لذا برخی از مقامات این کشورها درباره "جذب زیرساخت قدرت" و یک بازی جدید بزرگ هشدار دادند و در این رابطه به تحولات قرن نوزدهم اشاره میکنند که انگلیس و روسیه برای کنترل تجارت بین آسیا و اروپا رقابت میکردند.
در همین راستا جواد منصوری، سفیر سابق ایران در چین، نیز در گفتگو با تسنیم اظهار داشت: «پکن برای آنکه بتواند از لحاظ سیاسی و اقتصادی در دو قاره آسیا و اروپا حضور معناداری پیدا کند، طرح جاده ابریشم جدید را ارائه کرد. این طرح بهعنوان یکی از بزرگترین طرحهای قرن بیست و یک، امکان حمل کالا و دسترسی به مناطق موردنظر چین را در کوتاهترین زمان برای این کشور فراهم میکند».
مجله تایم هم با اشاره به اهمیت اجرای جاده ابریشم جدید بر قدرت سیاسی چین به حمایت شی جین پینگ از پروژههای سؤالبرانگیزی میپردازد که آشکارا نشان میدهد در این طرح، اهداف سیاسی بر اقتصادی اولویت یافتهاند. این مجله در مقالهای با عنوان "جاده ابریشم چین چالشی برای واشنگتن" بیان میکند راهاندازی راهآهن در لائوس نیازمند 7 میلیارد دلار است که از این رقم 70 درصد آن را چینیها متقبل شدهاند و مابقی را باید دولت لائوس تأمین کند. دولت لائوس هم این مبلغ را عمدتاً از طریق وامهایی که کنسرسیومی از بانکهای دولتی چینی در اختیارش میگذارند، تهیه میکند. نکته مهم آن است که یک ملت هفت میلیون نفری هرگز یک مرکز تولید رقابتی محسوب نمیشود اما مقامات پکن کماکان بر اجرای این خط آهن تأکید دارند.
رویکرد آمریکا نسبت به طرح جاده ابریشم جدید
طرح بلندپروازانه مذکور در شرایطی ازسوی چین مطرح شد که در همان زمان ایالات متحده در خصوص اجرای تعهدات بین المللی خود مردد است. حضور رئیس جمهوری چین در نشست داووس در ژانویه 2018 از وی تصویر یک دولتمرد با اعتماد به نفس، جهانیگرا، مسئولیتپذیر و کمککننده در مسیر تنظیم قوانین بین المللی تجارت و استانداردهای زیستمحیطی را ارائه کرد. در نقطه مقابل، دولت آمریکا با رهبری دونالد ترامپ با تشکیک در خصوص آینده توافقنامه آبوهوایی پاریس، پیمان نفتا و معاهده ترانسپاسیفیک نشان داد که رهبری واشنگتن در موافقتنامههای مهم بین المللی روزهای پایانی خود را طی میکند، در واقع بهمیزانی که ایالات متحده درباره تعهدات جهانی خود عقبنشینی کند، اعتبار رهبری چین بهعنوان دومین اقتصاد بین المللی تقویت میشود و این کشور را بهسمت رهبری موضوعات جهانی رهنمون میسازد.
لذا اگرچه پروژه جاده ابریشم جدید، یک پروژه تجاری و در ظاهر غیرامنیتی بهشمار میرود اما آمریکاییها نسبت به اثرات آن بر توان اقتصادی و سیاسی چین بیمناک هستند، بر همین اساس جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا، در جلسه دادرسی در کنگره به کمیته خدمات مسلح مجلس سنا در این باره گفت: «در جهان کمربندها و جادههای بسیاری برای تجارت وجود دارد و هیچ دولتی نباید خود را در موقعیتی قرار دهد که: یک کمربند، یک جاده" را به دیگران دیکته کند».
واکنش یک مقام نظامی ایالات متحده به برنامه تجاری چین، موؤید نگرانیهای مقامات واشنگتن در قبال تهدید هژمونی کشورشان از سوی پکن است.
ادامه دارد.
*