به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا کتاب "الفتوح" نوشته ابن اعثم کوفی با نام کامل ابو محمّد احمد بن علی اعثم کوفی الکندی (م314ق) محدّث، شاعر و مورّخ شیعی بزرگ قرن سوم و چهارم هجری است. ابن اعثم کوفی در کنار مورخان کهنی مانند یعقوبی، مسعودی، طبری، دینوری و بلاذری یکی از چهرههای تاریخ نگار برجستهای است که بسیاری از تحولات تاریخ صدر اسلام را در کتاب الفتوح خود حفظ کرده است.
این کتاب از معتبرترین متون تاریخ اسلام است که تا دوره اخیر از سوی مورخان و شرح حال نویسان مورد غفلت واقع شده و متن عربی آن تنها یکی دو دهه است که در دسترس قرار گرفته است. الفتوح از خلافت ابوبکر تا خلافت معتصم را در بر دارد.
کتاب الفتوح تا صفحه 244 جلد هشتم تمام شده و داستان شافعی با هارون الرشید را آورده است. وی به مناسبتِ بیان حوادث سال 60 و 61 ه.ق متناسب با ساختار کتاب خود، به نهضت عاشورا پرداخته است. ابن اعثم گزارش قیام عاشورا را با عنوان «ابتداء أخبار مقتل مسلم بن عقیل و الحسین بن علی و ولده و شیعته» آغاز کرده و با گزارش بازگرداندن محترمانه اسرای اهلبیت به مدینه توسط یزید، به پایان رسانده است.
از این جهت یک جلد از چاپ هشت جلدی درباره کربلا بوده و مجلد مزبور از مآخذ دست اول حماسه کربلا محسوب میشود که متن آن با اندکی تغییر در مقتل الحسین(ع) خوارزمی آمده است. نگاهی به مسائل تولد امام حسین(ع) و چگونگی این نقلها نشان میدهد که وی از مآخذ شیعی استفاده کرده است. الفتوح منبعی درباره آگاهی رسول خدا و امام حسین علیهالسلام از شهادت آن حضرت در کربلاست.
سبک تاریخنگاری ابن اعثم همانند یعقوبی و دینوری، بدون ذکر سند و ترکیبی و در برخی موارد، قصهپردازی و داستانسرایی است، از اینرو گزارشهای او را درباره واقعه عاشورا، بایستی با احتیاط و با مقابله و مقایسه با اخبار ابومخنف در تاریخ طبری و الإرشاد شیخ مفید و گزارشهای مورّخانی همانند بلاذری و دینوری بررسی کرده و در صورت عدم تعارض و مخالفت، به آن اعتنا کرد. با این همه، این اثر از منابع مهم و کهن تاریخی است که در طول زمان، شیعه و سنی به آن استناد کردهاند. برای نمونه؛ برخی از اخبار «المناقب» ابن شهرآشوب و «بحارالانوار» و بسیاری از مطالب «مقتل الحسین(ع)» خوارزمی، از این کتاب گرفته شده است.
همچنین برخی از گزارشهای ابن اعثم، از ارزش خاصی برخوردار است؛ زیرا وی در نقل آن بر همه مورّخان، پیشی گرفته است؛ همانند گزارش متن وصیتنامه امام حسین(ع) به محمد حنفیه و جمله مشهور حضرت درباره فلسفه قیام خویش: «فَإِنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشَراً وَ لَا بَطَرا ...» از دیگر گزارشهای ارزشمند او نقل خطبه انقلابی و پرشور حضرت زینب(س) در نکوهش کوفیان هنگام اسارت در کوفه است.
ترجمه الفتوح
الفتوح قرنها پیش به فارسی ترجمه شده و این ترجمه نیز چندی پیش تصحیح و منتشر شده که مشخصات آن چنین است: ابومحمد احمد بن علی اعثم کوفی. الفتوح ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد (چاپ اوّل: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1372). در نقد تصحیح این ترجمه رجوع شود به: علی بهرامیان، «نگاهی به ترجمه الفتوح»، نشر دانش (سال پانزدهم، شماره سوم، فروردین و اردیبهشت 1374)، ص 53-55.
ترجمه این کتاب را از اینجا دریافت کنید.
منابع:
سایت اسلام کوئست
پایگاه خبری رسالات
انتهایپیام/