شور حسینی در عزاداری‌ها; "چاق چاقو" آیینی جانسوز برای عزاداران حسینی در چهارمحال و بختیاری
مردم شهرستان سامان هر ساله عزاداری حسینی را بسیار پرشور و با سوز و گداز خاصی برگزار میکنند برگزاری مراسم چاق چاقوزنی از نخستین روز دهه عاشورا شروع میشود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، سیزدهم محرم الحرام سال 61 هجری قمری، عده‌ای از قبیله بنی‌اسد برای خاکسپاری شهدای کربلا به این سرزمین آمدند. آنها به گروه‌های کوچکی تقسیم شدند و چون هوا تاریک بود عده‌ای از زنان بنی‌اسد پیکر مطهر شهدا را یافتند و با کوبیدن دو سنگ بر هم سایر گروه‌ها را با خبر ساختند تا همه پیکر شهدا جمع‌آوری شدند.
حضرت امام سجاد(ع) با اینکه در کوفه نزد ابن زیاد به ظاهر زندانی بود بی‌آنکه زندانیان متوجه شوند از زندان بیرون رفت و در کار تشییع پدر خود و دیگر شهیدان به قبیله بنی‌اسد که به این منظور در قتلگاه آمده بودند کمک و پس از آن به زندان کوفه بازگشتند.
هنگامی که امام سجاد(ع) به کربلا آمدند قبیله بنی‌اسد اطراف اجساد مطهر شهدا جمع شده و سرگردان بودند که چه کنند چون بعضی از شهدا سر بر بدن نداشتند.
حضرت سجاد(ع) آنان را آگاه کرد و با صدای بلند گریه کرد که برای راهنمایی آنها آمده است سپس از نام‌های شهیدان گفت و یاران هاشمی را جداگانه به آنها شناساند و همین که اندکی خاک را کنار زد قبری حفر شده پیدا شد. حضرت سجاد(ع) جنازه را از زمین برداشتند و بدون مشارکت بنی‌اسد جسد را در حالی به خاک سپرد که می‌فرمود: به نام خدا و در راه خدا و بر آیین پیامبر خدا(ص) و پیامبرش راست گفتند، هر چه خدا بخواهد هیچ جنبش و هیچ نیرویی جز به کمک خدای بزرگ نیست. بعد از تشیعع پیکر پدر بر روی قبر نوشت: "هذا قبرالحسین بن علی بن ابی طالب الذی قتلوه عطشانا غریباً". آنگاه عمو و سایر شهدا را با یاری و کمک قوم بنی‌اسد تشییع کردند و سپس زنان بنی‌اسد روی قبور مطهر شهدا نشستند و گریه و زاری کردند.
واقعه کربلا چنان حزن انگیز و تأثیرگذار بود که حتی سنگ‌های موجود در صحنه کربلا بعد از پایان جنگ روز عاشورا جهت عزاداری حضرت اباعبدالحسین(ع) و یاران با وفایش از شدت حزن و اندوه بهم می‌خورند و صدا تولید می‌کردند. مراسم چاق چاقو به یاد و گرامی داشت صحنه‌های کربلا و به یاد شهیدان کربلا هر ساله در استان چهارمحال و بختیاری اجرا میشود.
مردم شهرستان سامان از توابع استان چهارمحال و بختیاری هر ساله عزاداری حسینی را بسیار پرشور و با سوز و گداز خاصی برگزار می‌نمایند و از نخستین روز دهه عاشورا دسته‌های عزاداری در مساجد، تکایا و حسینیه‌های مختلف شروع میشود.
اوج این عزاداری از عصر روز تاسوعا آغاز میشود و پس از عزاداری روز تاسوعا مردم عزادار به مساجد رفته و عزاداری خود را ادامه می‌دهند و خود را برای انجام مراسم "چاق چاقو" آماده میکنند و بعد از نیمه شب حدود ساعت 1 یا 2 صبح از مساجد و تکیه‌ها به کوچه‌ها و خیابان‌های شهر رفته و عزاداری خود را با فلسفه روایات گفته شده با انجام مراسم چاق چاقو ادامه می‌دهند و این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.
در این مراسم همه اقشار مردم و گروه‌های سنی مختلف از نوجوانان تا کهنسالان و صرفا در گروه جنسی مردان شرکت میکنند اما شرکت جوانان در این مراسم قابل توجه و درخور می‌باشد که خوشبختانه بر خلاف اکثر آیین‌های سنتی که قشر جوان کمتر مایل به شرکت و ادامه آن می‌باشند مراسم چاق چاقو و به طور کلی همه مراسم‌های عزاداری حسینی جوانان با رغبت و عشق خاصی شرکت میکنند.
شرکت کنندگان به صورت ستونی و با فاصله متغیر چند متری و با پهلو حرکت میکنند و در کوچه‌های باریک این فاصله به 2 یا 3 متر و در خیابان‌ها فاصله تا 4 یا 5 متر هم می‌رسد. معمولا دو صف روبه‌روی یکدیگر قرار می‌گیرند البته در فواصل مختلف زمانی شرکت کنندگان اندکی نشسته و مراسم را نشسته انجام می‌دهند اما بطور کلی ابتدا و انتهای فعالیت متمرکز و اکثراً در حرکت و بطور نشسته انجام می‌گیرد.
در این مراسم نوحه خاصی خوانده میشود و همزمان با خواندن این نوحه عزاداران و شرکت‌کنندگان دو سنگ یا دو چوب خود را که در دست گرفته‌اند به همدیگر می‌کوبند البته در گذشته بیشتر از سنگ استفاده می‌شد به این خاطر در گذشته تکه سنگ‌های صیقلی و صاف را جمع‌آوری کرده و در مراسم چاق چاقو از آنها استفاده می‌کردند اما امروزه بیشتر از تکه چوب‌های صاف تراشیده شده‌ای که در پشت آنها جای انگشت تعبیه شده است استفاده میکنند.
نوحه‌خوان‌های چاق چاقو افراد خاصی هستند که در خواندن این نوحه مخصوص تبحر خاصی داشته باشند و این خواندن با سوز و گداز ویژه‌ای همراه باشد. از جمله نوحه‌خوان‌های با تبحر می‌توان به مرحوم ناصر جعفرزاده و از نوحه‌خوان‌های در قید حیات به فرامرز ابراهیمی اشاره کرد.
خواندن نوحه با نوای سنج و طبل همراهی میشود، صدای به هم خوردن سنگ‌ها یکنواخت است و صدای نواختن سنج و طبل امروزه گاهی برای دادن سوز و گداز بیشتری به این مراسم نی نیز نواخته میشود اما در گذشته طبل نیز همراه این مراسم اجرا نمی‌شده است ولی این مراسم با نواختن ساز محلی سرنا که در سامان به آن ساز "چپی" می‌گویند همراه بوده است. نوحه اصلی این مراسم به شرح زیر می باشد:
امشب جناب فا(طمه) یا علی/با اضطراب و وا(همه) یا علی/آید به دشت کر(بلا) یا علی/ گوید حسین من(چه شد) یا علی/ نور دو عین من (چه شد) یاعلی/حسین حسین حسین(حسین) یا علی/مظلوم حسین غریب (حسین) یا علی
حروف آخر اشعار یعنی حروفی که داخل پرانتز می‌باشد خوانده نمی‌شود و سنگ‌ها به هم کوبیده می‌شوند و کوبیدن سنگ‌ها به هم حالت ویژه‌ای دارد و گفتن یا علی به صورت دسته جمعی می‌باشد که همگی احساسات پاکی را بر می‌انگیزد.
در گذشه فقط یک دسته برگزار کننده مراسم چاق چاقو در سامان حرکت می‌نمود ولی امروزه حدود 4 هیئت مراسم چاق چاقو را انجام می‌دهند که شامل هیئت علی اصغر – حسینیه ارشاد، هیئت آل محمد – حسینیه آل محمد، هیئت حسینیه صاحب زمان، و هیئت حضرت ابوالفضل است و تعداد افراد شرکت کننده در هر دسته بالای صد نفر می‌باشد.
مردم زیادی از همه گروه‌های سنی و جنسی برای تماشای این مراسم به خیابان می‌آیند که علاوه بر مردم این شهر مردم از سایر نقاط استان و حتی کشور نیز برای تماشای مراسم عزاداری مردم سامان به این شهر سفر می‌نمایند.
ابزار و وسایل آیین موسیقایی چاق چاقو
دو قطعه چوب یا سنگ، نی و نوای دلنواز آن و مجری نواهای آیین، طبل‌های بزرگ و کوچک، میکروفون و باندهای مربوط به آن، علامت عزاداری تزئین شده و پارچه و پرچم نوشته‌های دست مردم از وسایل آیین چاق چاقو است.
انتهای پیام/ح
