جعفری‌اقدم: حضور ایران در نمایشگاه‌های جهانی نشر آبرومندانه شده است/ ضرروت توسعه نقش خصوصی‌ها در غرفه ایران
مدیر آژلانس ادبی پل معتقد است که در سال‌های اخیر حضور ایران درنمایشگاه‌های جهانی نشر آبررومندانه شده است، با این حال باید برای موفقیت بیشتر نقش بخش خصوصی را توسعه داد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، بخش عمده‌ای از فعالیت‌های ایران در عرصه نشر بین‌الملل در سال‌های اخیر بر عهده آژانس‌های ادبی بوده است؛ موسساتی که با کش و قوس‌های فراوانی در ایران فعالیت کرده‌اند و نقش بسیاری در معرفی نشر ایران به فضای جهانی و رعایت قانون جهانی کپی‌رایت در ایران داشته‌اند. مجید جعفری اقدم، مدیر مؤسسه آژانس ادبی و ترجمه پل، در زمره یکی از موفق‌ترین فعالان در این عرصه است که تلاش بسیاری در معرفی جهانی کتاب و ادبیات ایران در این سالها از خود نشان داده است. تسنیم به مناسبت حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت با وی درباره موفقیت حضور این تشکل‌ها در فضای جهانی نشر به گفت‌وگو پرداخته که به این شرح است:
* تسنیم: آقای جعفری اقدم بسیاری از فعالان صنفی نشر در ایران؛ تشکل‌های نشر را خط مقدم حضور بین‌المللی نشر در ایران معرفی کرده‌اند. به نظر شما این قافله‌سالاری تا چه اندازه محقق و منجر به نتیجه شده است؟
اکثر تشکل‌های نشر در کشورهای دارای صنعت نشر قوی نقش مهمی را در توسعه نشر کشورشان ایفا می‌کنند. آن‌ها معمولاً روابط حرفه‌ای تعریف شده با سایر تشکل‌های نشر در جهان برای همکاری‌های مشترک به ویژه در حوزه مبادلات کپی‌رایت و ترجمه و خلق و تولید آثار مشترک یا حتی توزیع دارند و از این طریق در ترجمه و نشر آثار اعضای خود در عرصه‌های بین‌المللی و هم چنین انتخاب و ترجمه و نشر آثار خارجی مناسب بازار نشر داخلی خود نقش تاثیرگذاری ایفا می‌کنند. همچنین تشکل‌های نشر معمولاً با ایجاد بخش بین‌الملل در ساختار سازمانی خود تلاش می‌کنند، دربازه زمانی تعریف شده بر اساس سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های هدفمند وظایف و تکالیفی را برای جهانی کردن نشر آثار اعضای خود و سایر همکاری‌های مشترک بین‌المللی ممکن با ناشران عضو تشکل‌های دیگر نشر در کشورهای خارجی تعریف کنند.
یکی از الزامات و مقدمات رسیدن به فاز تعاملات و همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی در بازارهای نشر بین‌الملل حضور قاعده‌مند و منطبق با استانداردهای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب است. بدین معنا که عوامل نشری که می‌خواهند به تعاملات در اقتصاد نشر جهان ورود پیدا کنند، بایستی هم خود قابلیت و توانمندی‌های لازم برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی نشر را کسب کنند و هم آثاری را که می‌خواهند در این بازار عرضه کنند متناسب با ذائقه و سلیقه مخاطبین در بازارهای هدف باشد. با این تعریف بازیگران اصلی در بازارهای بین‌المللی نشر و کتاب مدیران نشر، مسئولان رایت مؤسسات نشر و آژانس‌های ادبی هستند.
البته حضور گاه‌بگاه عوامل دیگر همچون نویسندگان، محققین و تصویرگران می‌تواند نگاه و رویکرد آن‌ها را در تولید آثار مناسب ذائقه بازارهای نشر جهانی هدایت کند. شرکت‌کنندگان با اهداف تجاری در این نوع عرصه‌ها را می‌توان در سه گروه جمع‌بندی کرد: بازدیدکنندگان حرفه‌ای (Trade Visitors)، غرفه‌داران (Exhibitors) و آژانس‌های ادبی که در سالن‌های رایت نمایشگاه‌ها دارای میز مذاکره هستند.
اینکه اتحادیه‌ها و تشکل‌های نشر ما به چه اندازه‌ای‌ای از توانمندی و قابلیت رسیده‌اند که بتوانند حضور نشر ایران در جهان را تولی‌گری کنند، جای تأمل دارد؛ اما باید این اقدام از جایی شروع شود. وقتی عوامل نشر کشوری در فضایی که مستقیماً توسط بخش دولتی تدارک دیده‌شده و مدیریت می‌شود قرار می‌گیرند، ارتباط‌گیری آن‌ها با مخاطبین خارجی با ملاحظاتی از طرف خارجی‌ها روبرو می‌شود. بالاخره باید این نوع فضاها در مقطعی از سیر حضور نشر ایران در جهان هویت‌بخش خصوصی پیدا کند.
* تسنیم: با این مقدمه که تا حدودی هم انتقادی بود، باید از شما بپرسم که چه موانعی نشر ایران و تشکل‌های صنفی آن‌ها را در عرصه جهانی ابتر و ناموفق جلوه داده است؟
من به‌صورت فهرست‌وار به شما می‌گویم. نخست عدم عضو نبودن ایران در معاهدات و کنوانسیون‌های حقوقی مرتبط با نشر جهانی؛ دوم رفتار غیرحرفه‌ای بخش خصوصی در مراوده با بازار نشر جهانی (ترجمه و نشر آثار خارجی بودن اجازه و یا خرید رایت از صاحبان آثار)، سوم همسویی کمتر محتوای کتاب‌های ما با ذائقه و نیاز مخاطب عام در جهان و همچنین جریان‌های غالب در بازارهای نشر جهانی، چهارم حضور غیرحرفه‌ای و اغلب بدون کارشناسی شده در رویدادهای مربوط به مبادلات نشر، پنجم غیبت آثار ارزنده و ناشران و آژانس‌های ادبی داخلی در رویدادهای مهم دیگر نشر (حالا تمرکز بیشتر بر نمایشگاه فرانکفورت است)، ششم عدم استمرار حضور و ادامه حرکت آهسته و پیوسته ناشران و آژانس‌های داخلی در پروسه بازار جهانی نشر، هفتم شرکت و حضور غیرکارشناسی و غیرحرفه‌ای اغلب ناشران در رویدادهای جهانی (عدم آگاهی از نحوه پرزنته کردن آثارـ آشنا نبودن با زبان گفتگوی تخصص در حوزه مبادلات رایت ـ عدم آشنایی با اسناد حقوقی بازار مبادلات رایت و...) و هشتم عدم پایبندی دولت به وظایف و تکالیف مرتبط (اشاره به دخالت در امور اجرایی و محتوایی رویدادها در خارج ـ فشل بودن اجرای طرح‌های حمایتی همچون گرنت و طرح تاپ ـ عدم عزم جدی در توسعه نشر ایران در جهان و ....)
* تسنیم: به نظر شما فضای تعاملی ایجادشده برای حضور تشکل‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تسهیل حضور بین‌المللی تشکل‌های نشر مثمر ثمر بوده است؟
در مقایسه با سال‌های قبل روند رو به بهتر شدن دارد اما اینکه چقدر موفق بود‌ه‌اند را به‌جای من باید خروجی کارشان گواهی دهد.
* تسنیم: به‌طور مشخص از بدنه دولتی برای معرفی بین‌المللی نشر ایران باید انتظار و توقعی داشت؟
نقش دولت‌ها در همراهی با عوامل نشر برای ورود و حضور در بازارهای بین‌المللی نشر در مقاطعی از سیر تحول و توسعه صنعت نشر کشورها بسیار لازم و چاره‌ساز است. مشکلات و هزینه‌های بالای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی که معمولاً آورده‌های دست‌به‌نقدی هم برای شرکت‌کنندگان قابل پیش‌بینی نیست، دولت‌ها را ملزم می‌کند که عوامل نشر داخلی علاقه‌مند به فعالیت در بازارهای بین‌المللی نشر را حمایت و همراهی نمایند؛ اما این نوع حمایت‌ها در درازمدت تأثیرات خود را از دست می‌دهد و بخش خصوصی را بیشتر به دولت وابسته می‌سازد. لذا این نوع حمایت‌ها و ساماندهی حضور عوامل نشر در عرصه‌های بین‌المللی باید در مقطعی از زمان به تشکل‌های نشر و یا مؤسسات خصوصی واگذار گردد، همان‌گونه که امروزه در بیشتر کشورهای دارای نشر قوی و مستقل انجام می‌گیرد. حمایت دولت‌ها از حضور ناشران در فضاهای بین‌المللی معمولاً در قالب حمایت از تشکل‌ها و یا اتحادیه‌های نشر صورت می‌گیرد و خود دولت نه متولی سخت‌افزار کار می‌شود و نه متولی نرم‌افزار آن.
از دهه 90 به بعد، به دنبال اعتراض‌ها به نتایج و کارکرد دولت از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، رویکرد جدیدی در نحوه حضور اندیشیده شد و تلاش شد حضور عوامل نشر ایرانی در غرفه ایران در فرانکفورت هم یکپارچه شود و هم در فضای آبرومندانه‌تری برگزار گردد. از طرف دیگر نقش بخش خصوصی در غرفه ایران توسعه یابد. ازاین‌رو موسسه نمایشگاه‌ها با فراهم آوردن فضای بزرگ‌تر، امکانات بیشتر و تمهید تسهیلات از بخش خصوصی برای حضور بیشتر در غرفه ایران و مدیریت محتوایی غرفه دعوت به عمل آورد. این اقدام در سال‌های اول با مشکلاتی روبرو بود ولی در سال‌های اخیر سامان بهتری یافته است و مورد استقبال ناشران و سایر عوامل نشر ایرانی قرارگرفته است. همراه با این اقدام مهمان ویژه شدن ایران در بعضی نمایشگاه‌های خارجی موجبات حضور هدفمندتر نشر ایران و حضور بیشتر بخش خصوصی در بعضی نمایشگاه‌های بین المللی کتاب را فراهم آورده است.
البته این تغییرات و اصلاحات بیشتر به غرفه ایران در نمایشگاه فرانکفورت و برخی نمایشگاه‌ها که ایران مهمان ویژه است، روی‌داده است اما در بقیه نمایشگاه همچنان روال قبلی استمرار دارد.
* تسنیم: به نظر شما تشکل باسابقه نشر در ایران تا چه اندازه خود را مقید به حضور استاندارد در نمایشگاه‌های جهانی کتاب می‌داند؟ حضور ناشران و تشکل‌های نشر در سال‌های اخیر چه اندازه به این استاندارد نزدیک بوده است؟
نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب از جمله رویدادهای فرهنگی مهم بین‌المللی هستند که باهدف گزاری بسترسازی برای تعامل بیشتر عوامل نشر از کشورهای مختلف برای ایجاد و بسط همکاری‌های مشترک در حوزه نشر و کتاب، به‌ویژه در حوزه مبادلات رایت کپی و ترجمه کتاب‌ها و همکاری‌های مشترک در خلق و تولید آثار برگزار می‌گردند. در توسعه نشر بین‌الملل هر کشوری عناصر و عوامل مختلف نقش دارند که ازجمله آن‌ها آژانس‌های ادبی هستند. دایره فعالیت آژانس‌های ادبی بیش از آنکه به داخل کشورها محدود شود، فرامرزی و بین‌المللی است. در اکثر قراردادهای همکاری که آژانس‌ها با نویسندگان و مترجمان می‌بندند، نویسنده و آثار او را در جهان معرفی و عرضه می‌نمایند. در کشورهایی مثل ایران که عضو هیچ‌کدام از کنوانسیون‌های بین‌المللی کپی‌رایت نیستند، آژانس‌های ادبی سایر کشورها معمولاً مراوده کاری با ناشران و نویسندگان ایرانی ندارند، مگر به‌صورت موردی، نویسندگان و مترجمان و آثار خیلی اندک از آن‌ها در سطح بین‌المللی مطرح می‌شوند.
* تسنیم: کارنامه آژانس‌های ادبی ایرانی برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تا چه اندازه در این سالها منجر به موفقیت بوده است؟
بازار نشر جهان به نقش سازنده آژانس‌های ادبی در توسعه نشر بین‌الملل پی برده است و از این‌جهت آژانس‌های ادبی کشورهای مختلف برای کمک به راه‌یابی آثار برتر کشورشان در عرصه‌های بین‌المللی نشر و بازارهای جهانی کتاب حضور فعالی در رویدادهای فرهنگی مرتبط با کتاب و نشر، به‌ویژه نمایشگاه‌های کتاب دارند.
ما می‌خواهیم با ایجاد روابط حرفه‌ای و کاری با عوامل نشر در جهان، آثار نویسندگان و مترجمان کشور خود را در جهان معرفی و عرضه کنیم و با توفیق درفروش کپی‌رایت تألیف و ترجمه آثار به‌نوعی موجبات گسترش دایره مخاطبین آثار مکتوب کشور خود را و توسعه و ارتقا اقتصاد نشر کشور را فراهم آوریم. از طرف دیگر می‌خواهیم با معرفی آثار نویسندگان و مترجمان خود در سایر کشورها و ترجمه و انتشار آن‌ها در اقصی نقاط جهان بسترهای لازم برای جهانگیر شدن فرهنگ و تمدن کشور خود را در قالب کتاب و سایر آثار مکتوب میسر سازیم.
* تسنیم: کمی هم به امور اجرایی بخش دولتی بپردازیم. به نظر شما چقدر مجموعه اجرایی دولتی در ایجاد سازوکار حضور موفق نشر ایران در نمایشگاه‌های جهانی موفق عمل کرده است؟
دوستان معمولاً در انجام کارهای سخت‌افزاری مثل غرفه آرایی و ...خوب عمل می‌کنند و بلدند ویترین خوبی از اقدامات ارائه دهند. به نظرم اجرا و مدیریت غرفه‌های ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب را واگذار کنند به بخش خصوصی (به‌ویژه تشکل‌های نشر) و خود در جایگاه سازمانی خود وظیفه سیاست‌گذاری، حمایت و نظارت را راهبری کنند. آن‌ها رئیس‌اند، باید اجرا را واگذار کنند و خود ریاست نمایند.
انتهای پیام/
