به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، روز سه شنبه هفته گذشته روزنامه نگار مشهور عربستان سعودی جمال خاشقجی وارد کنسولگری کشورش در استانبول ترکیه شد و پس از آن اطلاعی از سرنوشت او در دست نیست. همین مسئله یعنی ابهام در مورد سرنوشت این روزنامهنگار منتقد آل سعود، به یک بحران جدید در روابط ترکیه و عربستان سعودی تبدیل شده است.
قبل از اینکه به بحث در مورد ابعاد مختلف روابط ترکیه و عربستان سعودی بپردازم، لازم است ابتدا تلاش کنم به این سوال پاسخ دهم: چرا جمال خاشقجی بازداشت شده است؟ این سوال اهمیت خاصی دارد و میتواند روشن کند که این مسئله ابعاد سیاسی خاصی دارد.
جمال خاشقجی روابط خاص و مطلوبی با خاندان آل سعود داشته و همواره مانند یک مغز متفکر برای این خانواده عمل کرده و در دوران فعالیت پرنس ترکی فیصل در انگلیس و آمریکا به عنوان مشاور سیاسی و رسانهای او کار کرده است. همچنان که میدانیم پرنس ترکی فیصل، پس از آن که مدتها به عنوان سفیر عربستان سعودی در انگلستان و آمریکا فعالیت کرد، نهایتاً به کشورش بازگشت و برای یک دوران طولانی ریاست سرویس اطلاعاتی امنیتی عربستان سعودی را برعهده گرفت.
خانواده جمال خاشقجی اصالتاً ترکیهای و اهل قیصری هستند و صد سال پیش از شهر قیصریه ترکیه به مدینه عربستان رفتهاند. این خانواده ارتباط خوبی با ملک عبدالعزیز موسس پادشاهی آل سعود داشته و به همین دلیل در حوزههای سیاسی و اقتصادی آنها برای پیشرفت و رسیدن به ثروت و قدرت هموار بوده است.
جمال خاشقجی نیز میراث روابط خوب با چهرههای قدرتمند آل سعود را از پدر بزرگ خود گرفته و با یکی از قدرتمندترین مردان این خاندان یعنی ترکی فیصل همواره روابط نزدیکی داشته است. پس از وفات عبدالله بن عبدالعزیز و بر تخت نشستن ملک سلمان، جمال خاشقجی، یکی از نویسندگانی بود که تیمهای متعددی را برای نوشتن مقالات ستایش آمیز و مدح گویانه در مورد پادشاه جدید عربستان مدیریت کرد.
خاشقجی در روزهای نخست بر تخت نشستن ملک سلمان، در الحیات و بسیاری دیگر از روزنامههای عربی از این ایده دفاع کرد که ملک سلمان بسیار بهتر از ملک عبدالله است و در دوران اقتدار او روابط عربستان سعودی با کشورهای مختلف جهان اسلام مطلوبتر خواهد شد و در حوزه سیاست خارجی اقدامات خوبی صورت خواهد گرفت.
اما برای نخستین بار در سال 2016 میلادی و در اثنای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بین جمال خاشقجی و خاندان آل سعود اختلافنظر و تنش جدی به وجود آمد چرا که او در یکی از مقالات خود برای روزنامه الحیات از این ایده دفاع کرد که مردم آمریکا به هیچ وجه از دونالد ترامپ خوششان نمیآید. آل سعود به شدت از این واقعه خشمگین شدند و اجازه ندادند این مقاله در روزنامه مزبور منتشر شود و همزمان با آن، استفاده قاچاقچی از شبکه توییتر و ارائه کنفرانسهای مطبوعاتی را ممنوع کردند و و مدتی نیز او را به حبس فرستادند.
در دوران بروز بحران قطر، جمال خاشقجی احساس کرد که قرار است محمد بن نایف با یک کودتا، ولیعهد جدید یعنی محمد بن سلمان را کنار بزند. او خیلی زود از عربستان جدا شده و به آمریکا رفت و در روزنامه نیویورک تایمز شروع به فعالیت کرد و در این روزنامه و همچنین در برنامههای سیاسی شبکه تلویزیونی الجزیره، در خصوص پروندههای یمن و بحران قطر انتقاداتی جدی علیه محمد بن سلمان مطرح کرد.
در سال 2017 میلادی و در جریان بازداشت تعدادی از شاهزادگان عربستانی، جمال خاشقجی در مورد سرنوشت خود نگران شد. گفته میشود همسر وی بنا به درخواست محمد بن سلمان از او جدا شد و این آغاز مسیری بود که وی را دوباره به ترکیه کشاند چرا که میخواست با یک شهروند به نام خدیجه ازدواج کند و برای ارائه مدارک هویتی خود به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد.
ترکیه این مساله را یک رویداد امنیتی میداند
جمال خاشقجی با پروفسور یاسین آکتای روابط نزدیکی دارد و او نزدیکترین دوستان قاشقچی در ترکیه است. همه میدانیم که آکتای یکی از مشاوران ارشد اردوغان است. خاشقجی قبل از آنکه به کنسولگری برود به نامزد خود خدیجه چنگیز گفته است اگر برای من چیزی پیش آمد حتماً به یاسین اطلاع بده.
به همین دلیل ماجرا به مقامات ترکیه و از جمله رئیسجمهور اطلاع داده میشود و یکی دیگر از دوستان خاشقجی که ابراهیم کالن سخنگوی ریاست جمهوری است، شخصاً وارد پرونده میشود و تمام دوربینهای اطراف کنسولگری مورد بررسی قرار میگیرند.
سخنگوی ریاست جمهوری اعلام کرده که به اعتقاد مقامات امنیتی ترکیه، خاشقجی هنوز در ساختمان کنسولگری است و متعاقب آن سفیر عربستان سعودی در آنکارا نیز به وزارت خارجه فراخوانده شده است.
دستگیری خاشقجی، پیام به ترکیه
میتوانیم بگوییم که دستگیری این روزنامهنگار منتقد سعودی در ترکیه دو پیام روشن برای دولت اردوغان دارد، پیام نخست این است که ترکیه به دلیل عدم تبعیت از سیاستهای تحریمی آمریکا علیه ایران مورد غضب در عربستان سعودی واقع شده زیرا در پرونده سوریه نیز با عربستان همکاری نکرده است؛ پیام دوم نیز در مورد بحران قطر است که در آن پرونده، ترکیه تمام قد در کنار قطر ایستاد و به توصیههای عربستان عمل نکرد.
همچنین میتوان گفت مخالفت ترکیه و پاکستان با ایده تشکیل ارتش اسلامی، یکی دیگر از دلایل خشمگین شدن مقامات عربستانی است.
ترکیه اعلام کرده که ایجاد ارتشی که فقط بر مبنای تفاوتهای مذهبی باشد منطقه را به سوی فلاکت سوق میدهد، به همین دلیل عربستان ترجیح داد سراغ سناریوی ناتوی عربی برود.
محمد بن سلمان قصد دارد به ترکیه بگوید: من هر زمانی که بخواهم در کشور تو دست به عملیات میزنم.
همزمان با آن به مخالفین خارج از کشور نیز میگوید: ساکت شوید و سر جایتان بنشینید.
خاشقجی کجاست؟
در مورد سرنوشت جمال خاشقجی دو احتمال وجود دارد: احتمال نخست این است که مقامات عربستانی فوراً او را از کنسولگری استانبول خارج کرده و با یک هواپیمای خصوصی به ریاض بردهاند. احتمال دوم این است که او را از کنسولگری خارج کرده و در یک مکان امن در استانبول پنهان کردهاند که اگر احتمال دوم به واقعیت نزدیک باشد با توجه به حساسیت و هوشیاری امنیتی ترکیه که در حال حاضر در فرودگاهها به وجود آمده، انتقال او در شرایط فعلی غیر ممکن به نظر میرسد.
یک کد ویژه
میخواهم نوشته خود را با یک کد ویژه از سخنان سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه به پایان ببرم.
ابراهیم کالن اعلام کرد: نهادهای مرتبط در حال تحقیق بر روی این مسئله هستند.
معنی روشن این حرف این است که سرویسهای اطلاعاتی ترکیه و عربستان در حال حاضر در مورد این مسئله در حال مذاکره هستند و مقامات ترکیه به احتمال قوی اطلاع دارند که خاشقجی از کنسولگری استانبول به سوی ریاض ربوده شده، اما ترجیح میدهند، بگویند هنوز در کنسولگری است.
چرا؟ برای اینکه فرصت تازهای به عربستان بدهند که به شکل مخفیانه دوباره خاشقجی را از عربستان به ترکیه منتقل کنند و مسئله خاتمه پیدا کند، میتوانیم بگوییم خاشقجی اطلاعات امنیتی مهمی دارد که بخشی از آنها را در واشنگتن و بخشی دیگر را در استانبول پنهان کرده است.
یادداشت: رمضان بورسا روزنامه نگار ترک
انتهای پیام/