به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم٬ همچنان که پیش بینی میشد٬ اردوغان توانست در ماجری کشیش برونسون معامله خوبی با آمریکا ترتیب دهد و توافقی انجام داد که به سود طرفین باشد.
زمانی که اردوغان برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بود٬ بدون آن که نیاز به دیدار و مذاکره مستقیم روسای جمهوری باشد٬ چاووش اوغلو و پمپئو توافق اولیه را انجام دادند و آمریکا آسوده خاطر شد که فرجام دادگاه برونسون٬ چیزی جز آزادی نخواهد بود.
اگر چه در این ماجرا استقلال دستگاه قضائی ترکیه یکبار دیگر زیر سوال رفت٬ اما این اتفاق جدیدی نیست و گذشته از تعارفات مرسوم٬ همه میدانند که دستگاه قضا در ترکیه٬ از نظرات حکومت تابعیت میکند و این مساله احتمالاً بعدها توسط سران اتحادیه اروپا به شکل جدی مورد بررسی و انتقاد قرار خواهد گرفت.
در هر صورت برونسون و همسرش٬ ترکیه را به سمت آلمان ترک کردند و قرار است از آنجا به آمریکا بازگردند. روزنامه ینی شفق ارگان حزب عدالت و توسعه نیز با تیتر «زنهار! دیگر بازنگرد!»٬ موضع خود را در این مورد نشان داد.
دونالد ترامپ فی الفور از آزادی کشیش برونسون ابراز خشنودی کرده و اعلام کرد، برای آزادی او فعالیت فراوانی صورت گرفته و در مقابل٬ اردوغان نیز اعلام کرد٬ ترامپ باید بداند ترکیه از هیچ کشوری دستور نمیگیرد، اما از این کنش و واکنشهای رسانهای و تبلیغاتی باید گذشت و به دو سوال مهم پرداخت:
1. ترکیه چه داد و چه گرفت؟
2.آیا همه اختلافات ترکیه و آمریکا حل شد؟
در پاسخ به سوال نخست باید گفت: اثبات اتهامات کشیش آندره برونسون بسیار دشوار بود. بدون شک این مبلغ آمریکایی روابط خاصی با دستگاههای امینتی و اطلاعاتی آمریکا داشته اما ارتباط و گفتوگوی او با برخی از سیاستمداران نزدیک به پ.ک.ک و گولن٬ رویداد عجیب و غریبی نبوده است.
اما در جریان کودتا٬ پیامکهایی رد و بدل کرده که اشتیاق و تمایل او به پیروزی گولنیها و سرنگونی اردوغان را نشان میدهد و هر طور که نگاه کنی٬ چنین چیزی برای یک کشیش خارجی مقیم کشور اسلامی ترکیه٬ چندان جرم و جنایت بزرگی محسوب نمیشود و نمیتوان با این استدلالها٬ کسی را حامی یا تئوریسین و مجری کودتا دانست.
برونسون برای ترکیه تمام شده بود و حبس او بیش از این غیر از هزینه و دردسر٬ دستاورد دیگری نداشت. حتی برخیها بر این باورند که از اول هم نباید او را زندانی میکردند. چرا که حبس برونسون و بروز تنش بین آنکارا و واشنگتن٬ میلیاردها دلار به اقتصاد ترکیه آسیب زد، اما با این حال٬ اردوغان و آکپارتی٬ این موضوع را به یک خوراک تبلیغاتی و حماسه ملی تبدیل کرده و اعلام کردند که ترکیه در تصمیمگیریهای سیاست خارجی خود٬ مستقل عمل میکند و در برابر آمریکا هم میایستد. ولو این که برخی منتقدین بپرسند: به چه قیمتی؟
ترکیه برونسون را داد و به احتمال قوی٬ جنگندههای اف 35 را تحویل میگیرد و نرخ دلار هم در ترکیه پایین خواهد آمد و این دستاورد کمی نیست.
اما در پاسخ به سوال دوم٬ باید گفت: خیر. آزادی آندره برونسون برای آمریکا مهم است، اما این به معنی پایان تمام مشکلات و اختلافات واشنگتن و آنکارا نیست. اگر چه اردوغان و ترامپ هر کدام به گونهای از ماجرای آزادی کشیش آندره سود میبرند، اما فازهای بعدی و اختلافات بعدی هم وجود دارد و شواهد نشان میدهد که قرار نیست همه چیز بین آمریکا و ترکیه در تابلوی گل و بلبلی وصف شود.
نگاهی اجمالی به تابلوی جهان و منطقه نشان میدهد که واشنگتن و آنکارا در چند زمینه اختلاف نظر جدی دراند که برخی از مهمترین این اختلافات عبارتند از:
1. تحولات سوریه و شرق فرات
اردوغان دیروز مجدداً کردهای وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات را تهدید کرده و اعلام کرد: لانههایشان را بر سرشان خراب میکند، اما پمپئو آنها را دوستان و شرکای خوب میداند و پنتاگون برای آنها سلاح٬ ادوات نظامی و ماشین آلات راهسازی میفرستد. به بیانی دیگر٬ آمریکا و ترکیه در مورد سوریه دیدگاه واحدی ندارند و موضوعی به نام احتمال ایجاد یک ساختار سیاسی کُردی با حمایت آمریکا٬ اردوغان را خشمگین میکند.
صد البته آمریکا با کردهای سوریه پیمان بیعت و اخوت امضا نکرده و ممکن است هر آن پشت آنها را خالی کند، اما دست کم در شرایط فعلی٬ آمریکا در غرب فرات با کردها کار دارد و ترکیه از این مساله نگران است.
2.مسالهای به نام روسیه
در دو سال اخیر٬ اردوغان و پوتین بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک شدهاند و روابط ترکیه و روسیه در شرایط ایدهآل و خوبی است. آمریکا از این مساله خشنود نیست، اما چندان با شدت و حدت نیز به آن واکنش نشان نمیدهد.
3.ترکیه و ایران
آمریکا مطلقاً از رفاقت و همراهی ترکیه و ایران خشنود نیست. میتواند روابط روسیه و ترکیه را تحمل کند، اما در مورد به اوج رساندن روابط سیاسی٬ امنیتی و اقتصادی تهران و آنکارا٬ انعطاف فراوانی نشان نخواهد داد.
4.اس 300 و ناتو
آمریکا میتواند در مورد اس 300 به ترکیه بهانه بگیرد و اعضای ناتو را علیه ترکیه تحریک کند و در عین حال میتواند در این حوزه به نفع آنکارا٬ حساسیتزدایی کند.
5.عربستان و ترکیه
اگر چه ترکیه عضو ناتو است و در موقعیت ژئوپولتیکی خاصی قرار دارد، اما شواهد نشان میدهد فعلاً عربستان سعودی برای آمریکا مهمتر از ترکیه است.
6.مساله فلسطین
مواضع و سخنان اردوغان و اقدامات ترکیه در مورد گروههای مبارز فلسطینی٬ هنوز با واکنش تند آمریکا روبرو نشده، اما بعید نیست شرایط به گونهای شود که ترکیه ناچار شود تا حدودی فتیله را پایین بکشد.
چنین به نظر میرسد از بین 6 نکتهای به که طور اجمالی به آنها اشاره شد٬ دو موضوع شرق فرات و ارتباط با ایران٬ از اهمیت بیشتری برخوردار باشند.
یادداشت: محمد علی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه
انتهای پیام/