به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی در شرق جمهوری تاجیکستان قرار گرفته است. این ولایت اگرچه حدود نیمی از مساحت تاجیکستان را به خود اختصاص داده است، اما تنها 200 هزار نفر از جمعیت 9 میلیونی تاجیکستان را تشکیل میدهد که عمدتا از شیعیان اسماعیلیه و اقوام پامیری هستند. طی سالهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال تاجیکستان، روند نامتوازن توسعهای را در بدخشان در مقایسه با سایر مناطق تاجیکستان شاهد بودهایم که منجر به بروز اعتراضات و واکنشهایی از سوی نخبگان و چهرههای این منطقه شده است. در سال 2012 اوج این اعتراضات بود که با درگیریهای خونینی همراه شد. با این حال اگرچه آن درگیریها نیز به پایان رسید، اما مشکلات بدخشان همچنان حل نشده باقی مانده است. در ماه گذشته (سپتامبر) امامعلی رحمان، رئیسجمهوری تاجیکستان در سفری به خاروق، مرکز این ولایت نسبت به وضعیت امنیتی آن اظهار ناخرسندی کرده و اولتیماتومی یک ماهه برای حل این مشکلات میدهد. فردا (15 اکتبر) این اولتیماتوم به پایان میرسد و همین امر موجب بروز نگرانیهایی در خصوص آغاز مجدد درگیریها در بدخشان شده است.
در همین راستا گفتوگویی با آقای «الیم شیرزماناف»، رهبر سابق حزب سوسیال دموکرات در بدخشان که خود نیز اهل خاروق است، ترتیب دادهایم. آقای شیرزماناف هماکنون در اروپا به سر میبرد و رهبر اجرائی انجمن آزاداندیشان تاجیک و معاون رئیس پیمان ملی است.
تسنیم: در مورد وضعیت بدخشان و بهویژه ناآرامیهایی که به وجود آمده است مطالب بسیاری گفته میشود. شما به عنوان شخصی که مدتها در خاروق فعالیت سیاسی داشتهاید، علت و ریشه اصلی این مسائل (به خصوص وقایع سال 2012) را در چه میبینید؟
شیرزماناف: خوب همان طور که همه میدانیم این رژیم با نبرد بر سر قدرت روی کار آمد و طول دوران حکمرانیاش تنها کاری که رحماناف صورت داده، تثبیت مشروعیتش از طریق اعمال زور بوده است. آخرین نقطهای در تاجیکستان که برای این تثبیت قدرت باقی مانده، تنها همین بدخشان است و میبینیم که هر چند وقت یک بار مساله بدخشان روی سرخط اخبار میآید. این اتفاقات پیش از سال 2012 هم تلاشها نه یک بار و دو بار نبود و بارها به وقوع پیوسته بود و تا زمانی که چنین رویکردی حاکم است، به پایان نیز نخواهد رسید.
تسنیم: دولت تاجیکستان معمولا باندهای قاچاق مواد مخدر و گروههای تروریستی را عامل برخوردهای امنیتی خود معرفی میکند. آیا واقعا انگیزه دولت از اقدامات سیاسی و امنیتی نسبت به بدخشان همین مساله است یا عوامل دیگری هم وجود دارد؟
شیرزماناف: بله، بهانه دائمی مقامات تاجیکستان نسبت به این منطقه همین مورد بوده و هست، چرا که بدخشان با افغانستان، به عنوان یک منطقه ناآرام و اصلیترین تامینکننده مواد مخدر، بیش از 1400 کیلومتر مرز دارد و طبیعی است که قاچاق مواد مخدر یک بهانه در دسترس باشد، چرا که بدخشان را نمیتوان با مواردی از قبیل داعش، سلفی و طالبان و ... متهم کرد. هرچند چنین تلاشهایی را نسبت به برخی نواحی سنینشین مانند «ونج» و «یزگولم» مطرح کردهاند.
یکی دیگر از عوامل این بحران، مسائل پیشروی کشور در انتقال قدرت از پدری باتجربه در این کارزار (منظورم فتنههای درباری است)، به پسری که اصلا توانایی برخورد با جزئیتری مشکلات را ندارد، میباشد. البته هنگام به ارث رسیدن قدرت از پدر به پسر، پدر نمیخواهد چنین گرگهای باراندیدهای به مانند یتیماف (رئیس کمیته دولتی امنیت ملی) و بوزماکوف در کنار رستمِ جوان باشند. چون خودش بارها افرادی همچون یعقوب سلیماف و غفار میرزایف پیش از آن سنگک (صفراف) را تجربه کرده بود و میداند که با ماندن چنین ژنرالهایی سر قدرت، رستم جز بازیچهای در دست آنها نخواهد بود. اما چون یتیماف فردی است که پشتیبانی همچون آمریکا دارد، رحمان نمیتواند او را به راحتی برکنار کند. دیگر این که این افراد در بزرگترین فتنههای رحمان از اجراکنندگان کلیدی بودهاند. به عنوان مثال بوزماکوف، بیواسطه در حذف ژنرال میرزا ضیا و ترور وزیر سابق کارهای داخلی، محمدنظر صالحاف دخیل بوده و یتیماف طراح اساسی واقعههای رشت، قتل علی بیدکی و از همه مهمتر، طراح قسمت تلخ حاج حلیم بود. این دو را با هر راهی که شده باید از سر راه وارث قدرت، دور کند.
تسنیم: اخیرا امامعلی رحمان ضربالعجلی یک ماهه برای رسیدگی به وضعیت بدخشان معین کرده است که به زودی به پایان میرسد. نگرانیهایی در این باره در بدخشان مطرح شده است. از وضعیت بدخشان بگویید که در آنجا چه خبر است؟
شیرزماناف: بله، امروز وضعیت در خاروق به دلیل به پایان رسیدن ضربالعجل رئیسجمهور، بسیار نگرانکننده است. تا جایی که ما اطلاع داریم، رحماناف فشار زیادی بر روی یتیماف (رئیس کمیته دولتی امنیت ملی) آورده است که مساله را با هر راهی که شده حل کند. یتیماف نیز خواه نا خواه فتنهای را علیه یکی از افراد بانفوذ بدخشان پیدا کرده تا «پدر» ملت امکان به داد مردم بدخشان رسیدن را پیدا کند و همزمان از این ژنرالها وارثش را خلاص کند. نافرمانی «فرماندهان» بدخشان نیز یک یک افسانه 26 ساله رحماناف است که هر چند وقت یک بار از آن استفاده میکند. اگر این فرماندهان هم نبودند، به دلیل آن که مردم بدخشان اقلیت قومی و مذهبی در تاجیکستان به حساب میروند، از طریق بازی با احساسات مردم هم به آسانی و با هزینه کم این امر صورت میگرفت. چنین بود سال 1992 که رهبران وقت با احساسات این مردم میدان شهیدان را تشکیل دادند و تا به امروز ادامه دارد. تا آن دوره که در تاجیکستان سر قدرت کلاشینکف است، چنین بحرانهایی نیز هر چند وقت یک بار تکرار میشود. متاسفانه بدخشان همیشه از لحاظ کمهزینه بودن چنین فتنههایی، به عنوان یکی از مناطق آسیبپذیر باقی مانده است.
فکر میکنم تا وقتی که رژیم رحماناف سر کار است، امنیت تاجیکستان و به ویژه بدخشان، آسیبپذیر خواهد ماند و صرف نظر از این که این بحران به چه نتیجهای برسد، متاسفانه بحرانهای امنیتی بزرگتری در انتظار ما خواهد بود.
تسنیم: از سازمانها و نهادهای بینالمللی چه انتظاری میرود؟ آیا اقدامی در این زمینه کردهاند؟
شیرزماناف: از سازمانهای بینالمللی چه انتظاری داریم؟ طبیعتا اعمال فشار به دولت تاجیکستان و تحریم رحماناف برای حل مسائل. هفته پیش از شروع این بحران، امنیتیها نمایندگان سازمان امنیت و همکاری اروپا را از بدخشان بیرون کردند، ولی این سازمان حتی اعتراض رسمی هم نکرد. دیگر چه انتظاری؟
انتهای پیام/