به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، تحولات اخیر در ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی توجهات بسیاری را در منطقه و جهان به خود جلب کرده است. پس از ضربالعجل امامعلی رحمان، رئیسجمهوری تاجیکستان برای حل مشکلات بدخشان در ماه سپتامبر، برای مدتی محدودیتهای زیادی به مردم خاروغ و مناطق پیرامونی آن وارد آمد و تا حد شکلگیری یک حکومت نظامی پیش رفت. با این وجود علیرغم گمانهزنیها از وقوع درگیریهایی همچون سال 2012، این بار بدون خونریزی و خشونت این بحران به پایان رسید. با این وجود همچنان تحرکات و تحولاتی در این منطقه و بهویژه در قبال هفت نفری که آنها را رهبران غیررسمی بدخشان میخوانند وجود دارد. در همین راستا گفتوگویی را با آقای خرسند خرماف، از تحلیلگران تاجیک صورت دادهایم. آقای خرماف کارشناس مسائل سیاسی و تحلیلگر مستقل مسائل بینالمللی است که مدیریت مرکز تحقیقاتی بینالمللی واستوک در روسیه را نیز برعهده دارد.
تسنیم: در ماه سپتامبر امامعلی رحمان با انتقاد شدید از مسئولان بدخشان، ضربالعجلی یک ماهه برای بهبود اوضاع مشخص کرد. در این مدت شاهد حضور نظامیان و محدودیتهای بسیاری بودیم که نشان از تدارک دولت برای درگیری جدید بود. اما چنین اتفاقی نیفتاد و دولت یک عقبنشینی از رویکرد پیشین داشت. این تحولات را چطور ارزیابی میکنید؟
خرماف: فکر میکنم که سر و صداها در فضای شبکههای اجتماعی و خصوصا در خارج از تاجیکستان بسیار زیاد شد. یعنی مردم بدخشان توانستند توجه جامعه جهانی و بهویژه بازیگران منطقهای را به این موضوع جلب کنند. برای همه روشن است که اوضاع در شمال افغانستان که با بدخشان هممرز است باثبات نیست و آتش جنگ میتواند وارد خاک بدخشانِ تاجیکستان شود. از همین لحاظ فکر میکنم که بازگران منطقهای (روسیه و چین) با نظرداشت این عوامل به دولت دوشنبه فشار آوردند.
تسنیم: اخیراً دولت پروتکلی رسمی به 7 رهبر غیررسمی بدخشان ارسال کرده و ضمن هشدار جدی از آنها درخواست کرده تا از اقدامات جنایتکارانه و غیرقانونی دست بکشند. علت این امر را از سوی دولت چه میبینید؟ آیا از روی ناچاری است یا تاکتیکی برای اقدامی دیگر؟
خرماف: دولت میخواهد با این اقدامش به مردم ثابت کند که هیچ عملیات نظامیای را در نظر ندارد. اما فکر میکنم که تصمیمات دولت تماما موارد دیگری بودند. با گذشت چند وقت، حکومت درک کرد که هر درگیری در منطقه میتواند فضای آن را به طور کلی ناآرام و بیثبات کند و روحیه و احساسات مردم منطقه به کلی علیه دولت فعلی برانگیخته شود. چرا که در این ولایت مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی وجود دارد و در طول 27 سال تقریبا در این زمینهها چیزی تغییر نکرده است. در همین حال نمایش قدرت از طرف دولت اصولا یک مساله کاملا غیرقابل قبول پنداشته میشود.
تسنیم: واکنش این 7 نفری که رهبران غیر رسمی بدخشان خوانده میشود نسبت به اقدامات دولت طی این مدت چگونه بوده است؟
خرماف: بدون شک این 7 نفر در کل منطقه افراد تاثیرگذاری هستند. از طرفی جنایتکار اعلان کردن اشخاصی با حکم دادگاه خود یک کار غیرقانونی است، و من حالا در مورد صورت گرفتن یا نگرفتن جنایت از طرف ایشان خودداری میکنم. لکن،
از سوی دیگر باید ذکر کرد که طی این سالها، بسیاری از فعالیتهای حکومت در حوزه این ولایت را تنها همین اشخاص محدود میکردند. بسیاری از آنها آنها از سالهای جنگ شهروندی (داخلی) از اعضای گروههای مخالفین بودند و تا کنون نیز موضع خود را تغییر ندادهاند. این گروه و بسیاری از طرفداران آنها در طول این سالها مواضع دولت در باره حاکمیت قانون را همچون پردهای میدانستند که از پس آن دولت در تلاش بوده تا آخرین رقبای ایدئولوژیک خود را نیز مقلوب کند. واکنش آنها نسبت به دولت بیشتر در آن بود که این افراد در بعضی قضایا که از نظر آنها بیعدالتی بود دخالت میکردند و تحت فشار آنها نتیجه کار را به سود خود یا به سود اشخاصی که به آنها مراجعه میکرد، حل و فصل میشد. از همین جهت طرفداران زیادی را در این ولایت پیدا کردهاند.
تسنیم: بدون شک یکی از چهرههای تاثیرگذار و بانفوذ بدخشان آقاخان است. اما در این تحولات کمتر به او پرداخته شده است. نقش آقاخان را در این تحولات چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا میتواند نقشی میانجیگرانه میان مردم بدخشان و دولت تاجیکستان ایفا کند؟
خرماف: نفوذ آقاخان در بدخشان بیسابقه است. او در بسیاری از موارد از دورهی جنگ داخلی و بعد از آن در سالهای پس از صلح، میانجیگریهای زیادی را برای نزدیک شدن اهالی منطقه به دولت صورت داده بود. اما بعد از وقایع سال 2012 وقتی که دولت با استفاده از نیروهای مسلح در خاروغ عملیات نظامی صورت داد و این عملیات باعث مرگ دهها نفر از مردم بیگناه شد، فکر میکنم مناسبات آقاخان و رحمان به کلی تغییر کرد. بعد از سال 2012 با وجود پروژههای بزرگ در بدخشان، آقاخان با رحمان دیگر دیدار نکرده است. بسیاری از بدخشانیها بر آن نظرند که وی مخالف سیاستهای دولت در ولایت است.
تسنیم: اخیراً در چارچوب نشست مشترک ایالات متحده آمریکا و تاجیکستان، یکی از مقامات آمریکایی گفته بود که مقامات تاجیک هیچ برنامهای برای عملیات ویژه در بدخشان ندارند. به نظر شما آیا دولت تاجیکستان تضمینی برای این موضوع به دولت آمریکا داده؟ در کل رویکرد آمریکا را نسبت به تحولات بدخشان چگونه ارزیابی میکنید؟
خرماف: فکر میکنم از احتمال دور نیست که واکنش مقامات ایالات متحده آمریکا در قضیه بدخشان نتیجه تلاش خود آقاخان نیز باشد. چرا که با وجود خودداری از برخورد مستقیم با دولت تاجیکستان، آن شخص از طریق دولت سوم مواردی را انجام میدهد.
تسنیم: امروزه بسیاری از بحرانهای منطقهای راهحلهای بینالمللی یافته و با مشارکت کشورهای همسایه یا بازیگران بینالمللی حل میشوند. آیا در مساله بدخشان هم چنین پتانسیلی وجود دارد؟
خرماف: مشارکت بازگیران جهانی و منطقهای در حل بحرانهای سیاسی بدون شک یکی از اصولهای تاثیرگذار است و
دولت اسلامی ایران نیز در این راستا بسیار ماهر است، چرا که در گذشته ایران و روسیه با میانجیگریشان توانستند تاجیکان را به صلح دعوت کنند.
اما فکر میکنم و امید دارم که قضیه بدخشان به آسانی حل خواهد شد و تا این درجه بحران شدت نمیگیرد.
انتهای پیام/