کره جنوبی و بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی- بخش دوم
اقتصاد و ارائه الگوی مطلوب توسعه‌ای اصلی‌ترین زمینه گسترش روابط کره جنوبی با آسیای مرکزی بوده است و در این میان ازبکستان نقشی کلیدی به عنوان کشور پایلوت در این منطقه ایفا کرده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کره جنوبی از سال 2008 به بعد و با اتخاذ رویکردهای جدید، روند توسعه روابط خود با آسیای مرکزی را تسریع بخشیده است. ابتکار اوراسیایی پارک گئون های و حضور اقلیت قابل توجه کره‌ای تبارها در آسیای مرکزی، به ویژه ازبکستان و قزاقستان، زمینه‌های بیشتری برای توسعه این روابط به سئول اعطا کرد. تا کنون نشست‌های همکاری دوجانبه متعددی میان کشورهای منطقه و کره جنوبی برگزار شده که مهم‌ترین و آخرینِ آن‌ها، نشست وزرا خارجه در نوامبر سال جاری میلادی (2018) در سئول بود.
اگرچه در زمره اهداف کره جنوبی از توسعه روابط با آسیای مرکزی موارد متعددی همچوت افزایش نقش‌آفرینی بین‌المللی با بهره‌مندی از امتیازات ژئواستراتژیک اوراسیایی، خروج از بن بست ژئوپلیتیکی زمینی و حتی مسائل فرهنگی (به دلیل حضور اقلیت نیم میلیونی کره‌ای تبارها در اوراسیا) و مذهبی (مسیحیت پروتستان کره‌ای) مطرح می‌شود، با این حال اما اقتصاد یکی از ویژه‌ترین زمینه‌های توسعه روابط با این منطقه می‌باشد. اگرچه واژه اوراسیا همواره با انگاره‌های ژئوپلیتیکی گره خورده است، اما برخی تعابیر و برداشت‌ها از ابتکار اوراسیایی خانم پارک گئون های را توسعه همکاری‌های اقتصادی به عنوان ایجاد یک بازار آلترناتیو و قابل رقابت با اتحادیه اروپا مطرح کرده‌اند. اقتصادهای رانتیر، بازارهای بسته و غیرشفاف و وابسته به چین و روسیه این کشورها نیز انگیزه‌های خاصی به غول‌های صنعتی کره‌ای در حوزه‌های خودروسازی و صنایع و تجهیزات الکترونیکی ارائه می‌کند.
با این حال نکته دیگری که می‌بایست به آن توجه داشت، نیاز مبرم کره به آسیای مرکزی برای حفظ و رشد روند توسعه‌ای خود است. بر اساس داده‌های بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی کره جنوبی طی سال‌های 2001 تا 2017 از 374 میلیارد دلار به رقم خیره‌کننده 1531 میلیارد دلار (1.531 تریلیون دلار) رسیده است. این رشد خیره کننده به واسطه سرمایه‌گذاری‌های زیاد در بخش صنعت و نفوذ گسترده محصولات و خدمات کره‌ای در بازارهای جهانی بوده است. طبیعتا سئول به منظور حفظ روند رو به رشد فعلی و برخورداری از مزیت‌های رقابتی بیشتر با رقبای قدرتمند اروپایی و چینی، نیازمند بهره‌مندی از انرژی، منابع و مواد اولیه در دسترس، ارزان و باکیفیت است. طبیعتا آسیای مرکزی با توجه به شرایط ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خاصی که دارد یکی از گزینه‌های مطلوب سئول به حساب می‌آید. در همین راستا سرمایه‌گذاری 5 میلیارد دلاری کره‌ای‌ها در حوزه‌های انرژی ترکمنستان صورت گرفته است. سرمایه‌گذاری 8 میلیارد دلاری در قزاقستان و نیز سرمایه‌گذاری بیشتر در ازبکستان نیز هدفمند و در حوزه‌های خاصی صورت گرفته است. در کنار این موارد این نکته را هم باید در نظر داشت که حضور کره جنوبی در آسیای مرکزی از حساسیت کمتری در مقایسه با اروپایی‌ها برای روسیه و چین برخوردار است چرا که با حاشیه‌های کمتری در زمینه‌هایی همچون حقوق بشر، آزادی‌های مدنی، پروپاگانداهای رسانه‌ای و استفاده از اهرم‌های مخالفین سیاسی مواجه است.
ازبکستان نقطه کلیدی سئول در آسیای مرکزی
توسعه مناسبات کره جنوبی در آسیای مرکزی اگرچه از روش‌های مدرن صورت گرفته، اما وابسته به الگوهای سنتی بوده است. در این الگو ازبکستان به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی، جمعیتی و فاکتورهای قدرت منطقه‌ای از نقش ویژه‌ای برای سئول برخوردار بوده است. به ویژه حضور جامعه 180 هزار نفری کره‌ای تبارها در ازبکستان نیز اهمیت این جمهوری را مضاعف کرده است.
در این راستا شاهد آن هستیم که حتی در دوره انزواگرایی اسلام کریم‌اف در ازبکستان، روابط سئول و تاشکند در سطح نسبتا مناسبی قرار داشت. کریم‌اف در ژوئن 1992، فوریه 1995، مارس 2006، فوریه 2008، فوریه 2010، سپتامبر 2012، و آخرین بار پیش از مرگش در مه 2015 به سئول سفر کرده بود. از سال 2006 به بعد و به ویژه پس از انزواگرایی شدیدتر ازبکستان در مجامع و محافل بین‌المللی می‌بینیم که سطح مناسبات این کشور با کره جنوبی حتی گسترش نیز یافته و به صورت تقریبا منظمی دیدارها صورت گرفته است. در طرف مقابل نیز روسای جمهور کره جنوبی یعنی کیم یونگ سام در ژوئن 1994، روح مو هیون در مه 2005، لی میونگ باک در مه 2006 و آگوست 2011 و پارک گئون های در 2014 به ازبکستان سفر کرده‌اند. اخیرا نیز اخباری مبنی بر سفر رئیس‌جمهور فعلی کره به تاشکند در ماه‌های آتی در رسانه‌ها منتشر شده است. میرضیایف نیز اخیرا سفری به سئول داشته و به نظر نمی‌رسد در صدد تغییر وضع موجود باشد.
کره جنوبی همواره یکی از 5 شریک تجاری عمده ازبکستان بوده و فعالیت گسترده‌ای با صدها شرکت ازبکی که عمدتا دولتی هستند، شکل داده است. این روند درست برعکس شریک تجاری عمده دیگر سئول، یعنی قزاقستان است که در آن بخش عمده روابط با بخش خصوصی صورت گرفته است.
ارائه الگوی توسعه‌ای مطلوب
یکی از نکات کلیدی دیگری که در خصوص کره جنوبی می‌بایست به آن توجه کرد، انگاره‌های روان‌شناختی و فکری توسعه‌ای این کشور است. کشورهای آسیای مرکزی طی سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با یک سردرگمی مفهومی الگوشناختی برای تدوین راهبردهای توسعه خود مواجه بوده‌اند. اگرچه زیرساخت‌های مدرنیزاسیون آن‌ها در دوره اتحاد جماهیر شوروی ایجاد شده است، هراس از وابستگی مضاعف به مسکو، تجربیات تلخ دوره شوروی و وضعیت نامطلوب روسیه پساشوروی مانع از آن شد که یک الگوی روسی در آن‌ها انتخاب شود. الگوهای غربی نیز با توجه به شرایط و وضعیت زیرساخت‌های مدنی و توقعات اروپایی‌ها تاکنون علاوه بر این که موفق نبوده، موجب نزدیکی بیشتر به روسیه نیز شده است. الگوی ترکیه نیز پس از کودتا نافرجام و بحران گولن در آسیای مرکزی و به ویژه آغاز بحران سوریه و بحران‌های امنیتی ناشی از تروریسم که ترکیه یک پل اساسی در آن بود، موجب ایجاد یک موج از عقب‌نشینی میان این کشورها شده است. با این حال اما الگوی توسعه کره جنوبی به نظر شاید برای حکام منطقه مطلوب‌تر به نظر برسد. به ویژه با توجه به کم حاشیه بودن سئول در این منطقه و تصویر نسبتا مثبت از آن، به رغم حداقلی بودن اشتراکات فرهنگی و تاریخی فیمابین.
در این میان سئول نیز بیکار ننشسته و فعالیت‌های گسترده‌ای را طی این سال‌ها صورت داده است. سازمان همکاری بین‌المللی کره جنوبی که به کویکا (KOICA) معروف است، طی این سال‌ها اقدامات متعددی را در کشورهای آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان صورت داده است. این سازمان مهم‌ترین چالش‌های توسعه‌ای آسیای مرکزی را افزایش نرخ بیکاری، شکاف میان فقیر و غنی و شکاف میان مناطق شهری و روستایی عنوان کرده است. افتتاح مرکز آموزش حرفه‌ای در تاشکند با نرخ اشتغال 95 درصد، یکی از مهم‌ترین اقدامات این سازمان در آسیای مرکزی بوده است. در زمینه‌های آموزشی و اقتصادی همچنین چندین پروژه دیگر در ازبکستان و قرقیزستان صورت گرفته است. ازبکستان پس از عراق، رتبه دوم برخورداری از کمک‌های این سازمان در خاورمیانه و آسیای مرکزی بوده است.
