بی مایه فطیر است
نایب رئیس هیئت مدیره سازمان تأمین اجتماعی در یادداشتی به صورت مبسوط برخی از مهم‌ترین چالشهای مبتلابه این سازمان و راه‌های برون رفت از آن را توضیح داده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ، ملاک و معیار علمی و اصولی برای ارزیابی کارکرد و عملکرد سازمان‌های بیمه‌گر اجتماعی و مدیران و متولیان آنها "پایدارسازی مالی و تعادل بخشی تعهدی بین‌النسلی" است. بدین معنا که ماحصل کارکرد و عملکرد یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی و مدیران و متولیان آن بایستی منجر به حفظ و ارتقاء پایداری مالی و توان مالی و حفظ تعادل بین منابع و مصارف بصورت "تعهدی" و "بین النسلی" (حداقل سه نسل و حدود 75 سال یعنی مستمری بگیران فعلی، بیمه شدگان فعلی و مستمری بگیران آتی) شود که براساس تمامی محاسبات بیمه‌ای انجام شده، سازمان تأمین اجتماعی سالهاست از این شاخص عبور کرده است.
مرتبه بعدی این ارزیابی این است که به "پایدارسازی مالی و تعادل بخشی تعهدی نسلی" برسیم یعنی که در حداقل شرایط و به صورت تعهدی، بتوانیم پاسخگوی نسل فعلی باشیم که از منظر این ملاک و معیار نیز بر اساس اصول، قواعد و محاسبات و با توجه به رویکردهای غیربیمه‌ای و سرریزها و تحمیلات حمایتی طی 13 سال گذشته و به ویژه در دولت قبل، سازمان تأمین اجتماعی شرایط خوبی را تجربه نکرده است.
از این دو ملاک و معیار که بگذریم به "پایدارسازی مالی و تعادل بخشی نقدی سالانه" می‌رسیم که این امر تا حدود سال‌های 1392 و 1393 به طور نسبی وجود داشته است و نقدینگی‌های در دسترس سازمان تکاپوی هزینه‌های تعهدی و نقدی سالانه را می‌‌کرده است و این شاخص در صورت ایفای به موقع تعهدات بیمه‌ای جاری و سنواتی دولت در قبال سازمان تأمین اجتماعی محقق می‌شود ولی در حال حاضر و به هر تقدیر این ملاک و معیار حتی در حد "ماهانه" و "کسری از ماه" نیز محقق نمی‌شود و این نقیصه سازمان تأمین اجتماعی را از یک طرف مجبور به استقراض ساخته است و از سوی دیگر به سمت تأخیر و تعویق در پرداخت مطالبات طرف‌های قرارداد سوق داده است.
بررسی علل و عوامل بین‌المللی، ملی، پیرامونی و سازمانی که منجر به بروز این چالش و بحران شده است، در این مقال و مجال نمیگنجد و به برخی از آنها در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی و نیز فیلم مستند پژوهشی "بمب ساعتی" کار مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری اشاره شده است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین چالشهای مبتلابه سازمان تأمین اجتماعی و راهکارهای برون رفت از آنها اشاره می‌شود:
چالش: فقدان پایداری مالی به سبب عدم تعادل منابع و مصارف و برهم خوردن تنظیم ورودی‌ها و وخروجی‌ها و کسری نقدی و تعهدی
راهکار: مدیریت و ساماندهی بهینه منابع و مصارف و ایجاد تعادل بین آنها، تنظیم ورودی‌ها و خروجی‌ها و اعمال اصلاحات بیمه‌ای (سیستماتیک ، پارامتریک و مهندسی مجدد) و بهینه سازی نظامات تصمیم سازی، تصمیم گیری و اجرایی بر مدار اصول و محاسبات بیمه‌ای و حکمرانی مطلوب و حاکمیت شرکتی
چالش: روند رو به تزاید تولید و انباشت بدهیهای دولت در اثر تصویب و تداوم اجرای قوانین و مقررات دارای بار مالی تعهدی و بین النسلی که ما به ازای آن در قوانین مربوطه و بودجه های سنواتی لحاظ نمی‌شود.
راهکار: پیشگیری از تصویب قوانین و مقررات جدید فاقد محل تأمین بار مالی بصورت پایدار و تعدیل و اصلاح تدریجی قوانین و مقررات تعهد آور قبلی و طراحی و اجرای راهکارهای بازپرداخت مطالبات
چالش: قدمت قوانین و مقررات و عدم انطباق آنها با شرایط روز کشور و متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی موجود و تحولات مستحدثه در بازارها و کسب و کارها
راهکار: روزآمدسازی قوانین و مقررات و سازگارسازی آنها با اقتضائات و الزامات حاکم بر کشور و محیط کسب و کار
چالش: عدم استفاده بموقع و مکفی از پیشرفت‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) و ظرفیت‌های فراهم شده در فضای مجازی جهت شکل دهی تامین اجتماعی الکترونیک بمنظور ایجاد دسترسی سریع و آسان ذینفعان به خدمات
راهکار: شکل دهی سیستم جامع تأمین اجتماعی (core social security) با استفاده حداکثری و بهینه از ظرفیت‌های ICT و ابزارهای هوشمند
چالش: عدم توجه کافی به اصول، قواعد و محاسبات بیمه‌ای در طراحی و اجرای برنامه‌ها و اتخاذ تصمیمات و عدم اعمال رویکرد آینده نگری و توجه به ماهیت بین النسلی سازمان تامین اجتماعی
راهکار: پذیرش اصول، قواعد و محاسبات بیمه‌ای بعنوان تراز تصمیم گیری برای سازمان تأمین اجتماعی و در نظر گرفتن صرفه و صلاح واقعی ذینفعان واقعی سازمان در شرایط حال و آینده
چالش: فقدان سامانه، پایگاه اطلاعات و پنجره واحد خدمت و عدم ارتباط بر خط بین سیستم های عملیاتی (بیمه ای و درمان) با سیستمهای پشتیبان و اطلاعات مالی و آماری و در نتیجه فقدان دسترسی مدیریتی و عمومی به اطلاعات و عدم شفافیت
راهکار: استفاده هوشمند و هدفمند از اطلاعات در زمینه‌های تصمیمگیری، نظارت و کنترل داخلی و شکلدهی سازمان مبتنی بر داده باز (open data) و سازمان شیشه‌ای با حداکثر شفافیت برای ذینفعان (بیمه شده ، کارفرما و مستمری بگیر) و ذیمدخلان (قوای سه گانه، رسانه ها و ...)
چالش: فرار بیمه‌ای در ابعاد قشری (عدم شمول یا فقدان پوشش بیمه‌ای برخی اقشار)، بنگاهی (عدم دسترسی یا شناسایی بنگاهها)، تعدادی (عدم ارسال لیست تمامی پرسنل) و ریالی(عدم اعلام دستمزد واقعی) و اعمال برخی معافیت‌های بیمه ای
راهکار: اجرای طرح بیمه اجباری مزدبگیران و مشمولین قوانین کار و تامین اجتماعی، حذف و تعدیل تدریجی معافیت‌ها و رفع موانع اخذ پوشش بیمه‌ای جهت نیل به فراگیری کامل و تعمیم و گسترش پوشش بیمه ای به آحاد جامعه
چالش: گسست بین النسلی در حوزه منابع انسانی مدیریتی و کارشناس بخاطر بازنشستگی و عدم کادرسازی و تربیت مدیران و کارشناسان آینده و فقر نظری و یاس عملی حاکم بر سرمایه انسانی و عدم بکارگیری زنان و جوانان در رده های مدیریتی
راهکار: کادرسازی و تربیت مدیران آینده و توجه به نیروهای جوان و زنان دارای تجربه و تحصیل و مهارت و ایجاد یک نظام شایسته سالار، دانش بنیان و یادگیرنده در حوزه سرمایه انسانی سازمان
چالش: عدم اعمال عدالت سازمانی در ساختار ها، توزیع منابع و امکانات سرمایه‌ای،نظام پرداختها، توجه مدیریتی
راهکار: رشد نامتوازن و ناهمگون بخشهای مختلف سازمان و عدم تناسب این رشد با اهداف و مأموریت‌های اصلی سازمان و عدم رعایت عدالت بین بخشهای مختلف بویژه در بین بخشهای بیمه ای و درمانی
چالش: عدم تجدید ساختار و بازبینی شرح وظایف و ماموریتهای واحدهای سازمانی و سازگارسازی آنها با شرایط و مقتضیات روز و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های جدید فراهم شده در حوزه ICT و برون سپاری
راهکار: قدمت ساختاری و عدم بروزرسانی تشکیلات و شرح وظایف واحدهای ستادی، استانی و اجرایی طی دو دهه گذشته و عدم انطباق آن با نیازهای واقعی سازمان و انتظارات ذینفعان
چالش: تعدد و تکثر واحدهای ستادی، استانی، اجرایی سازمان و نیز در سطح شرکتها که منجر به افزایش هزینه اداره امور و عدم استفاده از صرفه در مقیاس می‌شود.
راهکار: مدیریت و ساماندهی واحدهای استانی و اجرایی سازمان و ایجاد و حدت فرماندهی و استفاده حداکثری از امکانات و ظرفیت‌های موجود
چالش: بنگاهداری و تصدیگری‌های غیرضرور در حوزه سرمایه گذاری و عدم اعمال حاکمیت شرکتی در حوزه اقتصادی و مداخلات نامساعد خارج از قانون تجارت در شرکتها و موسسات وابسته و تابعه
راهکار: تعیین استراتژی سرمایهگذاری و پرتفوی منتخب و خروج تدریجی و با رعایت صرفه و صلاح از بنگاهداری و تصدیگری‌های غیر ضرور و اعمال حکمرانی شرکتی مبتنی بر قانون تجارت در حوزه سرمایه گذاری‌ها
چالش: پراکندگی و اعمال مدیریت چندگانه بر حوزه‌های اقتصادی و سرمایه گذاری و تکرار و تداخل در امور و موازی کاری بویژه در حوزه شرکتها و موسسات مأموریتی و تکلیفی
راهکار: مدیریت و ساماندهی کلیه شرکتها و موسسات وابسته و تابعه و اعمال مدیریت واحد و یکپارچه برحوزه‌های اقتصادی و سرمایه گذاری
چالش: افزایش هزینه‌های تأمین درمان (تولید درمان در مراکز ملکی و خرید درمان از مراکز طرف قرارداد) و عدم مدیریت و ساماندهی صحیح منابع و مصارف در بخش درمان
راهکار: اجرای طرحهای مبتنی بر مدیریت و ساماندهی عرضه و تقاضای خدمات درمانی نظیر راهنماهای بالینی، تک شغله شدن پزشکان، خریدراهبری درمان، دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی، جلوگیری از مخاطرات اخلاقی و تقاضاهای القایی و اصلاح نظام پرداخت
چالش: مطالبات معوقه مراکز درمانی، تشخیصی و دارویی طرف قرارداد و کاهش اعتبار دفترچه‌های درمانی تأمین اجتماعی و نارضایتی بیمه شدگان و مقرری بگیران
راهکار: تلاش در جهت بروزرسانی روند باز پرداخت مکاتبات مراکز درمانی، دارویی و تشخیصی طرف قرار داد و افزایش اعتبار دفترچه های درمانی
"خانه پیرزن که طوفان برد در تنورش فطیر نتوان یافت" خاقانی شروانی
بهرتقدیر شرایط کشور و سازمان به گونه‌ای رقم خورده است که تاب آوری نقدی سازمان برای تأمین هزینه‌های جاری به شدت کاهش یافته و مشغله ذهنی رفع این مضایق نقدینگی، فرصتی را برای اصلاح و بهبود امور نمی‌دهد و غالب راهکارهای روتین که در این قبیل موارد مطرح می‌شود و کاربرد دارد نظیر اعمال اصلاحات بیمه ای (سیستماتیک، پارامتریک و مهندسی مجدد) غالباً در شرایط بحرانی کنونی از منظر اقتصاد سیاسی قابلیت طرح و اجرا ندارد و حتی اگر انجام شود نیز در کوتاه مدت منجر به بهبود توان نقدی سازمان تأمین اجتماعی نخواهد شد و در این شرایط تنها راه حل موثر و کم هزینه اینست که مجموعه حاکمیت و دولت با استفاده از انفال یا عواید حاصل از آن و یا صندوق توسعه ملی، بخشی از بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی را به این سازمان بپردازند و در سایه این فرصت مدیریتی که فراهم می‌شود، انجام اصلاحات بیمه‌ای صورت پذیرد وگرنه بی مایه فطیر است و بقول شاعر: "نان آن کس پخته باشد نزد آنها کز خرد نه خمیری دارد اندر راه فطرت نه فطیـر" سنایی غزنوی
تأمین اجتماعی یک مقوله چند دیسیپلینه است و گستره‌های متنوع و متکثر فعالیتی، جمعیتی، زمانی، ذینفعان و ذیمدخلان آن ایجاب می‌کند که برای اداره آن مبتنی بر آینده نگری در افق بلندمدت و بین النسلی اندیشید و اقدام کرد و تحقق این رویکرد، مستلزم اینست که سازمان در افق کوتاه مدت از منابع مالی لازم برای اینکه بتواند با حاکمیت، دولت، کارفرمایان و مستمری بگیران و بیمه شدگان در این شرایط بحرانی همراهی کند، برخوردار باشد و تأمین این بار مالی نمی‌تواند از طریق اعمال فشار بر دولت، کارفرما و بیمه شده برای وصول حق بیمه‌ها و بدهیهای جاری و سنواتی میسر نیست و بایستی از منابع علیحده‌ای نظیر انفال و عواید حاصل از آن (فروش نفت و ...) ویا صندوق توسعه ملی انجام پذیرد و یک وفاق و همدلی و عزم و اراده ملی در مجموعه حاکمیت و دولت و ... برای تحقق این مهم بوجود بیاید بقول سنایی غزنوی :
بادت از چرخ کمان کردار هر دم نو به نو نعمت و اسباب قسـم و دولت و اقبال تیـر
علی حیدری /عضو و نایب رئیس هیئت مدیره
انتهای پیام/
