به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، آمریکا و سپس روسیه توقف اجرای تعهدات خویش در چارچوب پیمان مربوط به نابودی موشکهای برد کوتاه و متوسط و امکان تولید تسلیحات نظامی جدید را اعلام کردند. اقدامات صورتگرفته از سوی دو کشور صرفاً شامل پیمان موشکی نشده، بلکه بهروی کل سیستم کنترل تسلیحات که بعد از پایان جنگ سرد بهوجود آمده بود، تأثیر منفی خواهد گذاشت. مسئله کنترل تسلیحات بهدلیل فرسودگی آن و روی کار آمدن دولتی در ایالات متحده که آن را مفید نمیداند، در حال از بین رفتن است.
مسابقه تسلیحاتی جدید در اروپا تنها در صورتی قابل اجتناب است که کشورهای اروپایی با استقرار موشکهای هستهای آمریکا در خاکشان مخالفت کنند، ضمن اینکه کنگره آمریکا نیز تمایلی برای تأمین مالی چنین طرحهایی را ندارد.
روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو، با عنوان این مسئله و تشریح مباحثات صورتگرفته در نشست ویژه رئیس جمهوری، وزیر خارجه و دفاع روسیه در روز شنبه، یادآور شد، مقامات واشنگتن در اول فوریه (12 بهمن ماه) خروج آمریکا از پیمان نابودی موشکهای برد کوتاه و متوسط را اعلام کردند. "مایک پامپئو" وزیر خارجه این کشور اعلام کرد که رژیم کنترل تسلیحات باید واقعبینانه باشد. وی آمادگی واشنگتن برای مذاکرات جدید با حضور همه کشورهای علاقهمند به این مسئله را اعلام کرد. بعد از آن "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا هم گفت که مایل است تا توافقنامه جدیدی در این زمینه امضاء کند که پاسخگوی نیازهای آمریکا و متحدانش باشد.
بهعقیده "فئودور لوکیانوف" رئیس شورای سیاست دفاعی و خارجی روسیه، این درخواستها منطقی نیستند، برای اینکه در جهان واقعیات جدیدی حاکم شده است. البته لازم است بر سر میز مذاکره نشست و رژیم کنترل تسلیحاتی را که مورد رضایت همه طرفین باشد بررسی کرد، ولی در جهان کنونی چنین مذاکراتی انجام نمیشود و طرف آمریکایی تلاش میکند دیدگاه خود را به دیگران تحمیل کند، در همین راستا در حال حاضر روابط آمریکا با روسیه تیره است و چین نیز بهطور کلی از بررسی این مسئله خودداری میکند و مخالف پیمان موشکی چندجانبه است.
این کارشناس دلیل وضعیت کنونی را اینگونه ارزیابی کرده که نظم جهانی حاکم بر دهه 60 الی 80 دیگر تغییر یافته است. از توافقات کلیدی دوران جنگ سرد تنها توافقنامه مربوط به تولید سلاحهای شیمیایی و میکروبی در معرض خطر قرار ندارد، ضمن اینکه اجرای آن بعد از "قضیه مسمومیت اسکریپال" و حملات شیمیایی در سوریه که غربْ دمشق، مسکو و تهران را در آنها مقصر معرفی میکند، مورد سؤال قرار گرفته است.
اتحادیه اروپا نیز مخالف درگیرشدن در مسابقه تسلیحاتی جدید است
بهنوشته کامرسانت، پس از امضای پیمان نابودسازی موشکهای برد کوتاه متوسط در سال 1987 اتحاد جماهیر شوروی 1846 موشک و طرف آمریکایی 846 موشک خود را که اکثر آنها در خاک اروپا مستقر شده بودند از بین بردند. مسئله اینجاست که آیا اکنون مسابقه تسلیحاتی جدیدی در اروپا آغاز خواهد شد؟
کشورهای اروپایی از هماکنون اظهارات مختلفی درباره وضعیت بهوجودآمده درباره پیمان موشکی ارائه کردهاند و مایل نیستند که به وضعیت جنگ سرد بازنگردند. "هایکو ماس" وزیر امور خارجه آلمان گفته است: «اگر نتوانیم پیمان نابودی موشکها را نجات دهیم، ولی قطعاً باید بتوانیم مانع از آغاز مسابقه تسلیحاتی جدید شویم».
"فدریکا موگرینی" مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز تأکید کرده که برای کشورهای اروپایی بسیار مهم است که پیمان موشکهای برد متوسط و متوسط حفظ شده و بهطور کامل رعایت شود، چرا که این مسئله برای تأمین منافع امنیتی اروپا لازم است. تنها کشوری که آمادگی خود برای استقرار موشکهای آمریکایی را اعلام کرده، لهستان است.
این روزنامه در آخر یادآور شد که مجلس نمایندگان کنگره آمریکا نیز در حال حاضر توسط دموکراتها کنترل میشود و نهتنها قصد ندارد هزینه تولیدات تسلیحات نظامی جدید مورد نظر دولت ترامپ را بپردازد، بلکه مایل است طرحهای قدیمی در این زمینه را نیز کاهش دهد.
در قانون بودجه ارائهشده از سوی کنگره آمریکا یادآوری شده که رئیس جمهوری برای مدرنیزهسازی زرادخانههای هستهای طی ده سال آینده درخواست 494 میلیارد دلار کرده که در 30 سال آینده 1.2 تریلیون دلار خواهد شد. این بودجه باید بهشدت کاهش یابد و آمریکا نمیتواند به خود اجازه دهد که چنین هزینهای را بپردازد.
آمریکا سعی دارد ثبات راهبردی جهانی را صرفاً بهنفع خود تغییر دهد
کارشناسان در گفتوگو با روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» یادآور شدهاند که در حال حاضر واشنگتن مایل است تا نظریه توازن نیروها و بازدارندگی، بهنحوی که منافع بیشتری برای آمریکا داشته باشد مورد تجدید نظر قرار بگیرد و به همین دلیل هم آنها قصد دارند از اجرای تعهدات خویش در قبال پیمان نابودی موشکهای برد کوتاه و متوسط خودداری کنند. البته نباید انتظار تجدیدنظر در این توافقنامه را داشت.
"ماکسیم سوچکوف" کارشناس شورای امور بینالملل روسیه و مدیر دفتر نشریه «المانیتور» در مسکو معتقد است، تصمیم دونالد ترامپ درباره پیمان موشکی، در حقیقت در راستای همان شعار معروف «آمریکا قبل از همه» است و دقیقاً در این جهتگیری حرکت میکند که نظریه توازن نیروها و بازدارندگی با شروط جدیدی که بیشتر بهنفع آمریکا باشد تغییر کند و از سوی دیگر، آزادی عمل بیشتری به دولت آمریکا برای تقویت توان نظامی و سیاسی این کشور در جهان بدهد.
این کارشناس معتقد نیست که امضای دوباره توافقنامه و تغییر شروط آن ممکن باشد. همانطور که پیش از این اعلام شده، دولت آمریکا قصد دارد نقشآفرینان جدیدی را نیز وارد این ماجرا کند که مسلماً در وهله نخست صحبت بر سر چین است. سوچکوف گفت: «صحبت درباره امکان امضای سند جدیدی در این باره بسیار بعید است. من فکر نمیکنم که روسیه انگیزهای برای متمایل کردن چین برای انجام تعهداتی بر اساس شروط طرف آمریکایی را داشته باشد. هرچند مسئله ضرورت جذب چین به توافقات در این زمینه، واقعبینانه است».
روزنامه «آر.ب.کا.» روسیه در تحلیلی با یادآوری اینکه پیمان مربوط به نابودی موشکهای دارای برد کوتاه و متوسط، دقیقاً 30 سال قبل و در سال 1987 در واشنگتن توسط میخائیل گورباچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی و "رونالد ریگان" رئیس جمهوری آمریکا به امضاء رسید، چند سناریوی احتمالی توسعه اوضاع پیرامون این مسئله را بررسی کرده است.
سناریوی اول: حفظ پیمان موشکی که احتمال آن بسیار ضعیف است
بهعقیده کارشناسان، از لحاظ تئوری آمریکا و روسیه هنوز 6 ماه فرصت دارند تا درباره سرنوشت این توافقنامه دوجانبه به سازش برسند، البته در شرایط کنونی ادامه حیات پیمان موشکی بعید بهنظر میرسد.
"آندری کارتونوف" مدیرکل شورای روابط بینالملل روسیه به این روزنامه گفته، واشنگتن از وضعیت کنونی پیمان موشکهای برد کوتاه و متوسط رضایت ندارد و ولادیمیر پوتین هم بهطور واضح فهمانده است که قصد ندارد هیچ امتیاز مضاعفی به طرف آمریکایی بدهد.
"فئودور لوکیانوف" رئیس شورای سیاست دفاعی و خارجی روسیه نیز با این دیدگاه همعقیده است و یادآور شده که ضربالاجل تعیینشده از سوی واشنگتن و پاسخ منفی مسکو به آن، تقریباً بهطور کامل مشخص کرده که سرنوشت پیمان موشکی را دیگر باید حلشده دانست. بهعقیده وی، مذاکرات پیرامون پیمان موشکی از دو جنبه دشوارتر از گذشته شده است؛ نخست، سطح اعتماد و درک متقابل بین مقامات سیاسی و نظامی روسیه و آمریکا حتی در مقایسه با دوران جنگ سرد بهشدت کاهش یافته و دوم اینکه، پیشزمینههای جهانی تغییرات قابل توجهی یافته، هرچند روسیه و آمریکا همچنان دو قدرت اصلی هستهای بهشمار رفته و سلاحهای اتمی آنها بیش از مجموع سایر کشورهاست.
سناریوی دوم: گسترش شرکتکنندگان در پیمان موشکی جدید
بهنوشته این روزنامه، اگر پیمان موشکهای برد کوتاه و متوسط در شکل کنونی آن حفظ نشود، امکان گزینه دیگری وجود دارد و آن تجدید نظر در این توافقنامه و بهاحتمال زیاد گسترش آن است. این مسئلهای است که "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا نیز روز جمعه از آن صحبت کرده و تمایل خود برای انعقاد پیمان موشکی جدید را اعلام کرد.
البته کارشناسان و سیاستمداران در مسکو و واشنگتن نیز پیش از این پیشنهاد گسترش این توافقنامه را مطرح کرده بودند. ولادیمیر پوتین در سال 2007 از ابتکارعمل جهانی شدن تعهدات درباره نابودی موشکهای برد کوتاه و متوسط سخن گفت. چنین پیشنهادی دقیقاً در دیدار وزرای خارجه و دفاع روسیه و آمریکا مطرح گردید و این نظریه از سوی طرف آمریکایی نیز مورد حمایت قرار گرفته بود، بهدنبال آن مقامات مسکو بارها امکان گسترش مفاد پیمان موشکی با افزایش کشورهای متعهد به آن را در نشستهای بینالمللی مطرح کردند، ولی این ابتکارعمل مورد توجه زیادی قرار نگرفت.
در سال 2011 جان بولتون که اکنون مشاور رئیسجمهوری آمریکا در مسائل امنیت ملی است، مسئله تجدیدنظر در پیمان موشکهای برد کوتاه و متوسط را مطرح کرد. بهعقیده وی، کشورهای چین و ایران نیز باید در چارچوب این توافقات قرار داشته باشند.
بهگفته برخی منابع خبری، در ماه دسامبر سال گذشته مسکو تلاش کرد تا چین را نیز به مذاکره درباره پیمان موشکی وارد کند. امکان این مسئله در مذاکرات غیرعلنی مسکو و واشنگتن مطرح گردید ولی مقامات پکن برای پیوستن به این مذاکرات تردید نشان دادند.
کارتونوف معتقد است، هم روسیه و هم آمریکا علاقهمند هستند که مسئله کنترل تسلیحات هستهای جهانی شود. البته گسترش پیمان موشکهای برد کوتاه و متوسط در شکل کنونی آن بعید است و چین با آن موافقت نخواهد کرد. بهگفته وی، جایگزین آن میتواند پیشنهاد محدود شدن تولید موشکهای برد کوتاه و متوسط در شکل وسیع آن و نه صرفاً موشکهای استقرار زمینی باشد.
سناریوی سوم: رویآوردن روسیه و آمریکا به تولید تسلیحات نظامی جدید
در ملاقات پوتین با وزرای خارجه و دفاع روسیه در کرملین، پیشنهاد پاسخگویی به اقدام آمریکا مطرح شد و آن ساخت موشکهای کروز دریایی «کالیبر» استقرار زمینی و همچنین تولید موشکهای جدید مافوق صوت دارای برد متوسط بود، ضمن اینکه پوتین تأکید کرد که روسیه نباید به مسابقه تسلیحاتی کشیده شود.
آندری فورولوف سردبیر مجله «صادرات تسلیحات» روسیه معتقد است، تولید نمونههای زمینی موشکهای کالیبر برای روسیه مشکلی ندارد. ساخت موشکهای مافوق صوت استقرار زمینی نیز از قبل صورت گرفته و تنها برد آنها باید تغییر کند. صحبت بر سر تسلیحات جدید مدرنی است که میتواند نگرانیهای زیادی را بهوجود آورد.
این کارشناس یادآور شد، اگر تولید این تسلیحات نظامی آغاز شود، تولید آنها هزینه زیادی خواهد داشت، ضمن اینکه طرف آمریکایی نیز شروع به تولید موشکهای بالستیک جدید خواهد کرد و این مسئله خطر تکرار وضعیت اواسط قرن گذشته و جنگ سرد بین دو کشور را بهوجود میآورد. بهگفته وی، البته مسابقه تسلیحاتی بهنوعی بین دو کشور از قبل آغاز شده، ولی عامل چین نیز در وضعیت کنونی تأثیرگذار است. آمریکا باید در آنِ واحد هم به روسیه، هم به چین و هم به ایران نگاه داشته باشد، به همین دلیل هم از قبل در بودجه نظامی آمریکا 58 میلیون دلار برای کار بهروی برنامههای ساخت موشکهای برد متوسط استقرار زمینی در نظر گرفته شده است.
روسیه نیز از قبل خود را برای خروج احتمالی آمریکا از توان موشکی آماده کرده، البته تلاش کرده تا وارد مسابقه تسلیحاتی نشود، برای این منظور، هزینههای نظامی روسیه طی سالهای اخیر در سطح 50 میلیارد دلار حفظ شده، در حالی که بودجه نظامی آمریکا برای سال 2019، 716 میلیارد دلار است که 14 برابر بیشتر از آن است.
انتهای پیام/*