خبرگزاری تسنیم؛ یکی از اساتید تاکید زیادی داشت که مسائل فنی و اصطلاحات تخصصی صنعت نفت را به خوبی یاد بگیریم و می گفت بارها و بارها مسئولین صنعت نفت و مردم به خاطر اینکه زبان فنی این حوزه را بلد نیستند فریب کارشناسان را می خورند ...
یکی دیگر از دوستان به طنزی تلخ می گفت به نظر من، بسیاری از علوم تخصصی چیزی فراتر از تعدادی اصطلاح نیست و این اصطلاحات پوششی برای بی سوادی متخصصان این حوزه هاست و اگر همان مفاهیم را به زبان ساده توضیح دهند دانش خاصی ندارند ...
به مدیران توصیه می شود که دوره های عمومی از قبیل حسابداری، قوانین کار و مسائل مشابه این را بیاموزند، نه از این جهت که بتوانند این موارد را در سازمانشان به کار بگیرند بلکه از این جهت که توسط کارشناسان فریب نخورند ...
با این مقدمه وارد بحث اصلی می شویم.
موفقیت هر حرکت اجتماعی نیازمند همکاری و همراهی نقش های متعددی است یکی از این نقش ها، ناظران و مطالبه گرانی هستند که قرار است چشم بیدار جامعه باشند و تحقق یا عدم تحقق اهداف این حرکت های اجتماعی را گزارش کنند. بخشی از این نقش را رسانه ها و خبرنگاران ایفا می کنند. بخش دیگری از این نقش بر عهده جوانان به ویژه دانشجویان است. گاه برخی دانشجویان که روحیات مطالبه گری و عدالتخواهی دارند می پرسند اگر بخواهیم از مسئولین مطالبه کنیم یا پویش های مطالبه گری راه بیندازیم و ... چه کنیم که کارمان بهتر و موثرتر شود؟ و طی این سال ها به صورت خاص می خواهند بر روی اهداف شعارهای اقتصادی سال اعم از «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال»، «حمایت از کالای ایرانی» و «رونق تولید» متمرکز شده و مطالبه گری کنند.
پاسخی که می توان برای بهبود و تحقق اهداف این نقش پیشنهاد کرد این است: مطالبه گری تخصصی.
واقعیت این است مسئولین با مطالبات عمومی، پاسخگو نیستند ضمن اینکه صدا و سیما که به صورت خاص بر روی مطالبات عمومی مردم متمرکز است ولی هر چقدر موضوع مورد نظر دستگاه های دولتی، فنّی تر و تخصصی تر باشد این پیگیری ها پیچیده تر می شود و حتماً می بایست مطالبات به صورت تخصصی طرح شود و گرنه در گیرودار اصطلاحات و آمار و شکل و نگاره، اصل مفهوم گم می شود و با پیچیده نشان دادن شرایط، کارهای کرده و نکرده شان را توجیه می کنند.
یکی از نمونه های عینی این داستان، قراردادهای نفتی است. همان گروهی که «بیع متقابل» را به تصویب رساندند و مدعی بودند که قراردادی به خوبی بیع متقابل وجود ندارد چند سال بعد، آن را قالبی ناموفق ارزیابی کردند و چارچوب دیگری تحت عنوان «قرارداد نفتی ایران» موسوم به آی.پی.سی را طرح کردند ولی تفاوت در این بود که در زمان تصویب قرارداد بیع متقابل، دانش عمومی نسبت به قراردادهای نفتی و حتی مفاهیم اولیه فنی و مهندسی نفت بسیار اندک بود ولی در زمان طرح آی.پی.سی، رسانه ها و متخصصان منتقد به قالب این قرارداد، ضمن تشریح بندها و کلیات چارچوب قراردادی مذکور به زبان غیر فنی کوشیدند فضای عمومی جامعه را با مفاهیم قراردادهای نفتی (که تا آن زمان به عنوان یک جعبه سیاه و موضوعی با زبان فنی تلقی می شد) آشنا سازند که بسیار موثر بود.
حال باید گفت که تخصصی شدن مفاهیم و اصطلاحات و سعی در علمی جلوه دادن بسیاری از مسائل، سبب شده است که مطالبات عمومی هر چند در جای خود بسیار ارزشمند است ولی کفایت لازم را ندارد و اتفاقاً مطالبه گری تخصصی، نیازمند پشتوانه ای از مطالبه گران عمومی هم هست ولی بدون مطالبه گری تخصصی نمی توان کار خاصی پیش برد. به عنوان مثال، آن قدر واژه، اصطلاح، مفهوم و فرآیند در نظام هایی نظیر بانکداری، حوزه سلامت و بهداشت، صنعت نفت و ... وجود دارد که مسئولین این حوزه ها می توانند با استناد به داده و آمار از زیر بار مسئولیت هایشان شانه خالی کنند ولی اگر مطالبه گری تخصصی صورت گیرد احتمالا وضعیت فرق خواهد کرد ...
می بایست درباره مطالبه گری تخصصی بیشتر و بیشتر بحث کرد و ابعاد آن را واکاوی نمود ولی به طور خلاصه، مطالبه گری تخصصی از شناسایی مساله شروع شده و ضمن آسیب شناسی وضعیت موجود، راهکارهای بدیل را نیز پیشنهاد می دهد. در واقع مطالبه گران تخصصی، افراد خیرخواهی هستند که بدون در نظر گرفتن منفعت فردی می کوشند در مسائلی که تعارض منافع فراوان وجود دارد ورود کرده و بدون اغراض سیاسی در جهت تحقق اهداف کشور بکوشند. این نوع مطالبه گری علاوه بر جوشش و غلیان درونی، نیازمند تخصصی شدن در ابعاد علمی و فنی مساله است و البته دانشگاهیان می توانند در این جایگاه، نقشی در خور ایفا نمایند.
** محمد نوروزی؛ پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام
انتهای پیام/*