چالش انتخاب اسقف اعظم ارامنه در ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، مسروب دوم موتافیان کشیش ارمنی‌تبار اهل ترکیه که در سال 1998 به‌عنوان هشتاد و چهارمین پاتریارک کلیسای حواری ارمنی استانبول جایگزین پاتریارک گارگین دوم شد و تا سال 2008 که اسقف اعظم آرام آتسیان به‌عنوان کفیل جایگزین وی شد، این سمت را به‌عهده داشت. وی سرانجام در روز 8 مارس 2019 در سن 62سالگی در «بیمارستان ارمنی منجی مقدس» یدیکوله استانبول درگذشت.

با مرگ مسروب دوم موتافیان جامعه 60 هزار نفری ارمنیان ترکیه خود را آماده انتخاب جایگزین وی و رهبر معنوی جدید خود می‌کند؛ اما به‌علت دخالت بازیگران مختلف ممکن است این انتخاب پیچیده شود.

فرآیند انتخاب رهبر جدید کلیسای ارامنه ترکیه می‌بایست با اتمام چهلمین روز مرگ مسروب دوم موتافیان آغاز شود اما دخالتهای اجتناب‌ناپذیر از بخشهای مختلف باعث شده که دوران سختی پیشِ‌روی جامعه ارامنه ساکن ترکیه پیش‌بینی شود. سابقه تاریخی روابط ارامنه و ترکان عثمانی و ادعاهای ارامنه مبنی بر قتل‌عام جمعیت ارمنی ساکن در عثمانی در سال 1915 باعث شده که ارامنه ساکن ترکیه وضعیت خاصی را تجربه کرده و عملاً بین دولت ترکیه که منکر این قتل‌عام است و دیاسپورای جهانی ارمنی که دنبال محکومیت جهانی ترکیه درباره این ماجرا است گیر کند.

این مسائل باعث شده که کلیسای ارمنی همیشه تحت نظارت شدید دولت ترکیه باشد و از این رو دولت تمام تلاش خود را برای تأثیرگذاری بر فرآیند انتخاب رهبر جدید ارامنه اعمال خواهد کرد. یک راه استفاده از پروپاگاندای رسانه‌های طرفدار دولت ترکیه و راه دیگر استفاده از نفوذ ارامنه حامی حکومت ترکیه در این زمینه است.

هنگامی که کاراکین کازانجیان هشتاد و سومین پاتریارک کلیسای ارمنی در سال 1988 درگذشت، مسروب دوم موتافیان پس از ماه‌ها کشمکش و دخالت دولت وقت ترکیه توانست جایگزین وی شود. موتافیان به‌سرعت توسط ترکیه متهم به حمایت از تروریسم، ملی‌گرایی ارمنی و جنگ‌طلبی شد. اما این دخالتها عملاً باعث اتحاد جامعه ارمنی شد. دولت ترکیه در همان سال با وجود ناراحتی شدید جامعه ارمنی موتافیان را مجبور کرد تا علیه تصمیم فرانسه برای به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه موضع‌گیری کند. بعدها موتافیان در مصاحبه‌ای از فشارهای آن ماجرا صحبت کرد و گفت: ارمنستان، دیاسپورای ارمنی و دولت ترکیه دیدگاه‌های متضادی دارند. هنگامی که آنها با هم درگیر می‌شوند، ما در وسط گرفتار می‌شویم.(1)

فهیم تاشتکین روزنامه‌نگار برجسته ترکیه‌ای در مقاله‌ای با اشاره به شروع بیماری کشیش موتافیان در سال 2008 نوع دخالت دولت ترکیه بر کلیسای ارمنی را توضیح می‌دهد. بر اساس قوانین ملی ارامنه که در سال 1863 به‌تصویب رسیده وقتی یک پاتریارک به هر دلیلی توانایی کار را از دست می‌دهد می‌بایست برای وی یک جایگزین انتخاب شود. اما در سال 2010 اسقف اعظم آرام آتشیان نامه‌ای به فرماندار استانبول فرستاد که در آن به‌عنوان «قائم‌مقام پاتریارک» خود را خطاب کرده بود. از نظر بسیاری از ارامنه، چنین مقامی در کلیسای ارمنی ترکیه وجود نداشت و با هدف جلوگیری از انتخاب پاتریارک جدید انتخاب شده بود. بر اساس سنت کلیسای ارمنی اگر پاتریارک بمیرد یا توانایی رهبری نداشته باشد، باید یک رهبر موقت معرفی شود تا مقدمات روند انتخاب پاتریارک جدید را آماده کند. منتقدان اسقف آتشیان معتقد بودند وی عملاً مانند وکیل مدافع حکومت عمل کرده است و علت آن را عدم اطمینان دولت ترکیه به نامزدهای جانشینی پاتریارک می‌دانستند، چرا که پاتریارک باید از خارج از ترکیه انتخاب می‌شد و دولت ترجیح می‌داد با کسی کار کند که به آن اعتماد دارد، از این رو تمام تلاشش را می‌کرد تا مانع برگزاری انتخاب پاتریارک جدید شود و اعلام می‌کرد که موتافیان بهبود خواهد یافت. از سویی نیز آتشیان و حامیانش نیز مرتب اعلام می‌کردند: ما معتقد به معجزه هستیم و رهبرمان بهبود خواهد یافت.

در سال 2017 شورای روحانی کلیسای ارمنی اسقف کارکین بکجیان از کشیش‌های برجسته آلمانی را به‌عنوان «جانشین رهبری» کلیسای ترکیه معرفی کرد تا فرآیند انتخاب رهبر جدید را انجام دهد اما این انتصاب با مخالفت شدید فرماندار استانبول روبه‌رو شد. این مسئله باعث خشم ارمنی‌ها شد و اعتراضات و تظاهرات‌هایی علیه وی برگزار شد.

اما حالا موتافیان فوت کرده و رهبر جدید باید انتخاب شود.

برای انتخاب پاتریارک جدید، شورای روحانیت ارامنه برای تشکیل کمیته انتخابات تشکیل جلسه خواهد داد، سپس می‌بایست درخواست خود را به فرماندار استانبول ارسال کند، پس از آن نامه‌هایی را به نامزدهای بالقوه که بالای 35 سال داشته باشند و خودشان در ترکیه متولد شده یا پدرانشان متولد این کشور باشند ارسال خواهد کرد. شورا 5 نامزد را از بین افراد داوطلب انتخاب خواهد کرد. نام افراد مسن و آنهایی که مورد اعتماد دولت ترکیه نیستند حذف خواهد شد. انتخابات دو مرحله دارد؛ مجمعی از 90 نماینده انتخاب خواهد شد و آن مجمع پاتریارک جدید کلیسای ارمنی ترکیه را انتخاب خواهد کرد.

علاوه بر آتشیان و سحاق ماشالیان از ترکیه نامزدهایی از ارمنستان، آلمان، آمریکا، بیت‌المقدس، استرالیا و برزیل وجود دارند. دولت ترکیه روابط بسیار خوبی با آتشیان دارد ولی وی محبوبیت مناسبی در جامعه ارامنه ندارد. فهیم تاشتکین می‌گوید ترجیح دولت این است کسی انتخاب شود که در ترکیه متولد شده باشد. اسقف بکجیان از آلمان گزینه مناسبی است. وی خواهان منسوخ کردن قانون 1863 است که روابط کلیسای ارمنی با دولت ارمنستان را تنظیم می‌کند. از سوی دیگر انتخاب صبوح کولکویان اسقف اهل ارمنستان به‌معنای این است که ارمنی‌های ترکیه کنار ارمنستان و روسیه خواهند بود. نامزد دیاسپورای ارمنی خاجاگ بارسامیان است که گرایشات ضدترکی دارد. دولت ترکیه قطعاً اجازه این کار را نخواهد داد.(2)

دخالت در زمینه معرفی نامزدها ممکن است ولی در نهایت این ارمنی‌های ترکیه هستند که با رأی خود پاتریارک بعدی و رهبر معنوی‌شان را انتخاب خواهند کرد.

1. https://armenianweekly.com/2019/03/12/on-the-passing-of-archbishop-mesrob-mutafian-a-decade-long-goodbye-for-a-journey-cut-short/
2. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/03/turkey-armenian-community-to-elect-their-new-leader.html

انتهای پیام