به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، انقلابهای مخملی در دهه 2000 یکی از اصلیترین راهبردهای غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا برای دستیابی به اهداف سیاسی در آسیای مرکزی و قفقاز بود. انقلاب گل لاله در قرقیزستان در سال 2005، انقلاب گل رز در گرجستان در سال 2003 در این راستا با حمایت سازمانها و نهادهای آمریکایی صورت گرفت. اگرچه با توجه به واکنشهای صورت گرفته انتظار آن میرفت این روند متوقف شود، اما انقلاب نارنجی اوکراین در سال 2014 و تحولات اخیر ارمنستان که با روش انقلابهای رنگی صورت گرفت، مجددا نگرانیها را به کشورهای آسیای مرکزی باز گرداند.
طی سالهای 2016 به بعد با روی کار آمدن شوکت میرضیایف و اصلاحات سریعی که وی در باز کردن فضای ازبکستان در کنار غربگرایی مفرط در پیش گرفت، یکی از نگرانیهای اصلی تحلیلگران آسیای مرکزی برای روی دادن انقلاب رنگی در آسیای مرکزی به سمت ازبکستان منعطف شد. در پی آن نیز از سال 2015 به بعد که امامعلی رحمان فضای سیاسی بسته شدیدی را در کنار معضلات گسترده اجتماعی و اقتصادی در تاجیکستان فراهم آورد، با ظهور بیثباتیهای امنیتی و بروز اعتراضات، گزینه دیگر مورد نظر تحلیلگران انقلابهای مخملی بود. با این وجود نخستین نشانههای این سبک از تغییرات سیاسی مورد حمایت غرب را طی روزهای اخیر در قزاقستان شاهد بودهایم.
قزاقستان که باثباتترین جمهوری آسیای مرکزی محسوب میشود، با استعفای نورسلطان نظربایف، در حال طی کردن یک دوره گذار سیاسی برای انتقال قدرت، در کنار تغییرات ساختاری است. همین امر موجب کاهش شاخصهای ثبات در این کشور شده است. در این فضا طی روزهای اخیر شاهد بروز اعتراضاتی با شعارهای دموکراسیخواهی، مخالفت با تاسیس نیروگاه هستهای، تغییر به نظام سیاسی دموکراسی پارلمانی و لغو انتخابات پیش از موعد بودهایم. البته دامنه این اعتراضات بسیار محدود بوده است.
در این راستا، در روزهای گذشته و به ویژه تاری 1 مه 2019، گروهی از قزاقها در تظاهراتی اعتراضی در شهرهای نورسلطان (آستانه) و آلماتی برگزار شد، انتقادهایی علیه دولت قزاقستان مطرح کردند. این اعتراضات در آلماتی در پارک مرکزی این شهر صورت گرفت. در نورسلطان نیز اعتراضکنندگان در نزدیکی فرمانداری شهر، تظاهراتی را برپا کردند. بر اساس گزارشهای واصله، اعتراض مردمی به دلیل برگزاری انتخابات پیش از موعد ریاستجمهوری است که قرار است در تاریخ 9 ژوئن 2019، برگزار شود، صورت گرفته است. در کنار این موارد در برخی گزارشها نیز ذکر شده است، در پی افزایش درخواستهای مردم برای ارتقاء امنیت اجتماعی افراد با ناتوانیهای جسمی، شماری از مادران و دیگر مردم این شهر علیه ساخت و ساز یک نیروگاه هستهای تظاهرات کردند.
نیروهای دادستانی به اعتراضکنندگان اطلاع دادهاند که تظاهرات آنها غیرقانونی است. دفتر دادستانی کل قزاقستان پیش از این به شهروندان این کشور درباره اعتراضات غیرقانونی هشدار داده بود. نیروهای پلیس نیز اگرچه از ابتدای تظاهرات حضور داشتند، اما تا زمان بروز نخستین شعارهای هنجارشکنانه معترضین اقدام به متفرق کردن آنها نکردند.
رسانههای محلی گزارش کردهاند که بیش از 100 نفر از مردم در کاخ جوانان در شهر نورسلطان تجمع کردهاند. نیروهای ویژه امنیتی مسیر آنها را مسدود کرده و در همین حال گفته میشود پلیس برخی از اعتراضکنندگان را به صورت رندوم بازداشت کرده و در اتوبوسهایی سوار کرده است. معترضین هم اکنون خواستار آزادی بازداشتشدگان نیز هستند.
در آلماتی نیز معترضین و تظاهرکنندگان خواستار برگزاری جلسهای با شهردار هستند. درخواست اصلی آنان لغو انتخابات پیش از موعد 9 ژوئن است. تظاهرکنندگان همچنین اظهار داشتهاند که انتخابات ریاستجمهوری را در صورت عدم تحقق خواستههایشان، تحریم خواهند کرد. آنها همچنین درخواست کردهاند تا دموکراسی پارلمانی و انتخابات شفاف و صادقانه در کشور برگزار شود.
مشابه دیگر انقلابهای مخملی، گرد هم آوردن و تجمیع مردم در این اعتراضات و راهپیماییها از طریق شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای موبایلی صورت گرفته است.
گفتنی است، این اعتراضات در حالی صورت گرفت که روز گذشته در قزاقستان روز وحدت ملی نامگذاری شده بود.
وزارت کشور قزاقستان در بیانیهای گفته است که 80 نفر در تظاهرات غیردولتی این کشور در روز گذشته بازداشت شدهاند. به گفته این وزارتخانه، تظاهرکنندگان مجاز به اعلان موضع خود و بیان دیدگاههای اجتماعی و دیگر مسائل مربوط به خود بودهاند. با این حال برخی معترضین در نورسلطان و آلماتی شعارهای «انتخاب دموکراتیک قزاقستان» را سرداده که در قزاقستان یک سازمان افراطی محسوب میشود.
اگرچه هنوز هیچ گروه و حرکتی به صورت رسمی مدیریت این اعتراضات را نپذیرفته است، با این حال نگاه ها همچنان به سمت «حزب انتخاب دموکراتیک قزاقستان» است. این حزب در سال 2001 شکل گرفت و در زمره گروههای اپوزیسیون غربگرای قزاق محسوب میشود. مختار آبلیازوف در حال حاضر رهبری این گروه را بر عهده دارد. وی در خارج از قزاقستان ساکن بوده و از طریق شبکههای اجتماعی به سازماندهی تظاهرات در این کشور میپردازد. وی از سوی دادگاههای قزاقستان به صورت غیابی محکوم به حبس ابد شده و حزب او نیز در زمره گروههای افراطگرا جای داده شده است.
اگرچه سطح و دایره اعتراضات صورت گرفته بسیار محدود بوده و تظاهرکنندگان فاقد ظرفیتهای لازم برای یک انقلاب مخملی همچون رهبری کاریزماتیک، منابع مالی، نیروی انسانی و ... هستند، اما نگرانیها در خصوص فضای بیثبات دوره گذار قزاقستان در کنار شکافهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور و محتوای پیامهای معترضین که مشابه انقلابهای رنگی میباشد، افزایش یافته است. با این حال برخی تحلیلگران نیز این بازه را فرصت دیگری برای «حزب انتخاب دموکراتیک قزاقستان» جهت اعتراض دانسته و جریان آن را طبیعی و در راستای دیگر اعتراضات محدود سابق مطرح میکند. همچنین گفته میشود حتی در صورت افزایش سطح و دامنه اعتراضات، باز هم مطالبات معترضین در حد گرفتن امتیازاتی برای این گروه خواهد بود و توانایی تبدیل شدن به یک جریان فراگیر را در قزاقستان ندارد.