به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، حفظ و نگهداری از تمام گونههای جانوری را باید اساس حفظ تعادل در چرخه اکوسیستم و زنجیره غذایی و جلوگیری از تغییرات ناگهانی دانست؛ این روزها اما با تغییر درجه حرارت زمین و نیز بیتوجهی بیش از پیش ساکنان آن به حیوانات و موجودات زنده روی زمین شاهد انقراض گونههای متعددی از حیوانات هستیم.
در این میان کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای با تنوع زیستی چندگانه زیستگاه گونههای متعددی از موجودات زنده است که این روزها به دلایل متعدد مانند جهت افزایش جمعیت و صنعتی شدن، تخریب زیستگاهها، شکار بیرویه و نابهنگام، تجارت جانوران، معضلات اقتصادی و... سبب برهم ریختن تعادل محیط زیست شده است.
بنابراین تنوع زیستی در هر منطقه را باید اساس پایداری و سلامت محیط زیست آن منطقه به شمار آورد. موجودات زنده از هر نوع و گونه نقش منحصربه فردی در حفظ تعادل اکوسیستمها و پایداری زنجیرهغذایی ایفا میکنند.
بر این اساس انقراض حتی یک گونه هم میتواند محل آرامش زندگی انسان و دیگر گونهها شود؛ متأسفانه اقدامهای بشر در جهت افزایش جمعیت و صنعتی شدن، تخریب زیستگاهها، شکار بیرویه و نابهنگام، تجارت جانوران، معضلات اقتصادی و. .. روز به روز فشار وارده بر تنوع زیستی را افزایش داده و تعادل محیط زیست را به طور جدی تهدید میکند.
در شهرستان تربت جام نیز با توجه به برخی دلایل یاد شده از جمله افزایش جمعیت، تخریب زیستگاهها و شکار بیرویه سالهاست فشار وارده بر تنوع زیستی افزایش یافته و سبب انقراض نسل برخی گونههای جانوری شده و نسل برخی دیگر را تا آستانه انقراض پیش برده است.
چشمه گل تربتجام؛ نمونه موفق
در همین راستا در سالهای اخیر مراکزی تحت عنوان سایت تکثیر، نگهداری و پرورش گونههای در حال انقراض در برخی نقاط کشور احداث شد که به احیای گونههای جانوری در حال انقراض میپرداخت.
سایت «چشمهگل» در شهرستان تربتجام نیز یکی از همین نمونهها و شاید بتوان گفت موفقترین نمونه این سایتها بود که موفق به احیای آهوی دشت تربت جام شد. تنها چند دهه پیش دشتهای خراسان در منطقه تربت جام مملو از آهوهای خراسانی بود. آهوهایی که مهمترین زیستگاهشان در این منطقه بود و دشت تربت جام به عنوان یکی از مهمترین مناطق متمرکز زیست آهوی کشور محسوب میشد.
شکار بیرویه و غیرمجاز توسط شکارچیان حرفهای و یا محلی و نیز تخریب زیستگاه و پیشروی شهرنشینی در چشم به هم زدنی این زیستگاهها را خالی از آهو کرد تا آن جایی که عملا نسل این آهو در منطقه تربت جام نابود شد؛ در دهه شصت چند مورد گزارش مشاهده آهو در منطقه توسط افراد محلی انجام شد اما از سال 1370 به این طرف دیگر خبری از آهوی تربت جام در این دشتها نبود.
این روند تا سال 87 ادامه داشت تا نهایتا سایت پروش تکثیر و احیای آهوی تربت جام درمنطقه چشمه گل تربت جام با هدف تکثیر و معرفی مجدد این گونه به زیستگاه های خود شروع به کار نمود.
با احداث سایت تعداد 8 آهو از منطقه حفاظت شده شیراحمد سبزوار به این سایت منتقل شد. تعداد 3 راس آهو نیز که زنده گیری غیرمجاز شده بودند کشف و ضبط و به این سایت منتقل شدند. این تعداد با ترکیب جنسیتی 8 ماده و 3 از سایت 88 در این سایت رهاسازی و محافظت شدند. سرشماری این حیوانات در سال 92 خبری از افزایش تعداد به 42 راس در این سال داشت.
نسل آهو تربتجام از خطر انقراض نجات یافته است
محمدجواد علیپور؛ رئیس اداره سازمان حفاظت از محیط زیست شهرستان تربت جام پیرامون موقعیت سایت «چشمهگل» اظهار میدارد: سایت چشمه گل در 15 کیلومتری شمال شرق در مسیر صالح آباد واقع شده؛ این سایت دارای مساحت 17 هکتاری است که 2 هکتار آن تجهیزات محیطبانی و الباقی به مرکز احیای نسل آهو اختصاص یافته است.
وی تصریح کرد: هدف اصلی از تشکیل این سایت احیای نسل آهو در دشت تربت جام بوده؛ از دهه 30 تا اوایل انقلاب این منطقه دارای آهوی فراوانی بوده که نسل آن از 10 سال پیش منقرض شده است. در سال 1388 این سایت به منظور احیاء آهوهای این دشت تاسیس و در طی مدت شش سال ( تا سال 92 ) تعداد آهوها به بیش از 60 راس میرسد که در همان سال در مجاورت سایت رهاسازی میشود.
رئیس اداره سازمان حفاظت از محیط زیست تربتجام میافزاید: در حال حاضر طی دو سه مرحله در مجموع تعداد 58 آهو رهاسازی شده و در حال حاضر بیش از 200 راس آهو تا فاصله 10 کیلومتری از سایت مشاهده شده که میتوان گفت در ضلع شمالی جام رود تقریبا به مساحت 200 کیلومتر مربع نسل آهو احیا شده و به حالت طبیعی بازگشته است.
علیپور همچنین پیرامون وضعیت کنونی سایت ادامه میدهد: در حال حاضر در داخل سایت 7 راس آهو وجود دارد؛ البته این سایت تا امروز پذیرنده بوده و به مرحله اشباع نرسیدهایم؛ در طول سال به مدت یک ماه دام به داخل سایت تا علوفه به حد مطلوب برسد؛ هرچند نیاز به امنیت برای آهوان نیاز به حضور کمتر گوسفندان بوده که حاصل شده است.
وی خاطرنشان کرد: نکته مهمتر پوشش قوی حفاظتی و دشتی بودن منطقه است که حفاظت را آسانتر کرده اما هنوز تهدید شکارچیان غیرمجاز وجود دارد اما چون جمعیت آهوان زیاد نشده وضعیت قابل کنترل است. تا امروز تنها یک مورد شکار غیرمجاز آهو گزارش شده که پرونده آن در مراحل قانونی است.
رئیس اداره سازمان حفاظت از محیط زیست شهرستان تربت جام همچنین پیرامون اهمیت سایتهای تکثیر، نگهداری و پرورش،گونههای در حال انقراض جانوری خاطرنشان کرد: سایتهای احیای گونههای در حال انقراض در خراسان زمانی زیاد بود اما در حال حاضر تنها دو سایت «چشمهگل» تربت جام برای احیای نسل آهو و «پیر اولیا» کاشمر برای پرورش قوچ اوریال است که متعلق به محیط زیست باقی مانده است.
علیپور عنوان کرد: الباقی سایتها به دلایل مختلف تعطیل شدهاند؛ در زمان دولت دهم و یازدهم سایتهای مختلفی در کشور برای احیای نسل گونههای منقرض تاسیس شد که اکثرا به تعطیلی انجامید. این سایتها توجیه و استاندارد نبود؛ مثلا سال 51 گوزن زرد را از کرخه به ساری بردیم و در دشت ناز ساری تکثیر شد.
وی ادامه داد: یا مثلا در منطقه تربت جام دشت به این وسعت نسل آهو منقرض شده بود لذا طی همان پروسه احیا شد. اما زمانی که در منطقه حفاظت شده هزار آهو یا قوچ وجود دارد و در مجاورت کنار آن سایت پرورش و تکثیر میزنند که کارایی لازم را ندارد و پس از مدتی تعطیل میشود. تنها سایت جدی و استاندارد و مورد نیاز در خراسان همین «چشمهگل» بود که پاسخ هم داد و نسل آهو را نجات داد. برخی اوقات به جای سایت میتوان با به کارگیری چندین محیطبان و حفاظت جدیتر در منطقه از انقراض نسل گونهای جلوگیری کرد و نیاز به برپایی سایت نیست.
انتهای پیام/ ز