قربانیان و ذی‌نفعان "طرح تکثیر یوز" در اسارت کدامند؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ آبان 96 بود که «آن ماری کارسون» معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران خبر از پایان همکاری این دفتر با پروژه حفاظت از یوز آسیایی داد و بدین ترتیب این پروژه را که از سال 80 با مشارکت سازمان ملل و سازمان حفاظت محیط زیست به فعالیت خود ادامه داده بود از طرحی بین‌المللی به طرحی ملی تبدیل کرد البته به نظر هم منطقی می‌رسید که عملکرد ناموفق این پروژه در زمینه حفاظت از یوز و زیستگاه‌هایش، ناکامی دست‌اندرکاران پروژه در ارائه رقمی ولو تقریبی از جمعیت یوزهای باقی‌ مانده در کشور و شکست برنامه نسل‌کِشی از دو یوز اسیر در پارک پردیسان تهران، انگیزه‌ای برای حمایت از این پروژه و مشارکت در آن باقی نگذاشته باشد.

وقتی موش‌های آزمایشگاهی از غیب می‌رسند!

چندی نگذشت که با بازداشت اعضای موسسه حیات وحش میراث پارسیان که از سال 92 با سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان ملل در پروژه حفاظت از یوز شریک شده بود، این پروژه، یکی دیگر از شرکا و حامیان مالی خود را هم از دست داد و با آینده مالی مبهمی مواجه شد.

پروژه‌ای که تاکنون گزارش شفافی از هزینه‌کرد اعتبارات دریافتی داخلی و خارجی ارائه نکرده است و عملکرد شبهه‌برانگیزش با پرسش‌های بی‌پاسخ بسیاری همراه است؛ بخشی از این عملکرد ناموفق و مورد انتقاد را برنامه پرحاشیه تکثیر یوز در اسارت به خود اختصاص می‌‌دهد؛ یک جفت یوز به نام‌های کوشکی و دلبر و با شرح حال‌هایی نسبتا مشابه اما غیرمستند و نه چندان قابل باور که گفته می‌شود توسط یکی توسط قاچاقچیان و دیگری توسط چوپانان از طبیعت جدا شده و نهایتا در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌‌اند و این سازمان هم با هدف تکثیر، آنها را به محوطه‌ای فنس‌کشی‌شده در پارک پردیسان تهران منتقل کرده است، هدفی که علی‌رغم صرف صرف هزینه‌هایی قابل توجه حالا علنا با شکست مواجه شده است و سازمان حفاظت محیط زیست که ناامید از تولیدمثل طبیعی کوشکی و دلبر به برنامه‌ریزی برای لقاح مصنوعی متوسل شده است از اطلاع‌رسانی درباره پرونده پزشکی دلبر و قرارداد منعقد شده میان پروژه و دامپزشکی به نام‌ "شان مک‌کویین" خودداری می‌کند؛ دامپزشکی که به دعوت یک مستندساز ایرانی، مسئولیت یافت تا برای تولید‌مثل کوشکی و دلبر برنامه‌ریزی کند اما موفقیتی حاصل نکرد و حالا زمزمه‌ها مبنی بر نابارور شدن دلبر در پی داروهای تجویز شده توسط وی قوت گرفته است.

البته به جز کوشکی و دلبر، ماده یوز جوان دیگری هم در پارک پردیسان روزگار می‌گذراند که دی ماه 96، به فاصله اندکی از قطع همکاری سازمان ملل با پروژه یوز، سر از پارک پردیسان تهران درآورد؛ یوز جوانی که به گفته سازمان حفاظت محیط زیست به سفارش قاچاقچیان از زیستگاهش در میاندشت زنده‌گیری شده و نهایتا از  قاچاقچیان گرفته شده و به پارک پردیسان منتقل شده است؛ جالب آنکه 4 متهم قاچاق چنین گونه ارزشمندی که جریمه صید و شکار آن به تنهایی  100 میلیون تومان تعیین شده، در سایه غیبت نماینده‌ای از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان شاکی در دادگاه، مجموعا به پرداخت تنها 50 میلیون تومان محکوم شدند!

"یوزهای یزدی" قربانیان جدید تحقیقات

حالا هم که با بالا رفتن سن کوشکی و دلبر، امیدها از تولیدمثلشان سلب شده، این یوز جوان می‌توانند نیمی از برنامه تکثیر در اسارت یوز را به حقیقت نزدیک کند و البته سازمان ملل را نسبت به حیات پروژه حفاظت از یوز، امیدوار. برنامه‌ای که تحقق آن مستلزم جدا کردن دستکم یک یوز نر دیگر از طبیعت است اما آیا این بار هم بناست قاچاقچیان با تقدیم یک یوز نر به سازمان حفاظت محیط زیست، زمینه را برای کلید زدن دومین برنامه تکثیر در اسارت فراهم کنند یا سناریوی قاچاق توله یوز دیگر نخ‌نماتر از آن شده که اجرایی باشد؟

پاسخ این پرسش را در توضیحاتی که پورتال سازمان حفاظت محیط زیست به فاصله کمتر از دو هفته از انتقال ماده یوز جوان به پارک پردیسان تهران، به نقل از حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی این سازمان منتشر کرد می‌توان یافت.

در این گزارش که تحت عنوان ضرورت بهر‌ه گیری از تکثیر یوز در شرایط نیمه اسارت در یزد منتشر شد،  ظهرابی با اشاره به انتقال این ماده یوز هشت ماهه به پارک پردیسان گفت:

به طور کلی مرکز پردیسان می تواند سه هدف مشخص را در دستور کار قرار دهد. انجام مطالعات و فعالیت‌های تحقیقاتی کاربردی مشترک با مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی و با همکاری دفاتر تخصصی ذیربط معاونت محیط طبیعی سازمان و استفاده از ظرفیت‌های طرفین در جهت تهیه بانک ژن و اسپرم به منظور جلوگیری از دست دادن ذخیره ژنتیکی جمعیت و مطالعه تنوع ژنتیکی یوزهای ایران و سایر موارد مورد نظر جهت همکاری‌های مشترک می‌‌تواند از دیگر اهداف این مرکز باشد.  مهمترین هدف این مرکز امکان‌سنجی معرفی توله یوز‌های بدنیا آمده در اسارت به زیستگاه طبیعی است البته انجام این روش بسیار مشکل است و تنها یک یا دو مورد موفقیت‌آمیز در دنیا وجود داشته که در آن ها نیز یوزها به زیستگاه‌های محصور معرفی شده اند.

وی همچنین روش تکثیر یوز در مساحتی بالغ بر 35 هزار هکتار واقع در یکی از زیستگاه های یوز استان یزد را ضروری دانست و گفت: در نظر است که در صورت موفقیت‌آمیز بودن روش تکثیر در مرکز نگهداری پارک پردیسان (به صورت طبیعی یا مصنوعی) بتوان از موالید حاصل به‌عنوان مولد در ذخیره گاه طبیعی محصور واقع در دره انجیر استان یزد استفاده شود که البته در مرحله نخست توله ها به مرکز محصور کوچکتر در مجاورت مرکز اصلی منتقل خواهند شد و پس از آموزش شکار (!!!!!) و دیگر قابلیت های لازم برای حیوان، بتدریج به مرکز اصلی منتقل خواهند شد.

آنچه در اظهارات ظهرابی به وضوح مشهود است این است که سازمان حفاظت محیط زیست با علم به اینکه برنامه تکثیر در اسارت، تاکنون در هیچ‌کجای دنیا به معرفی مجدد موالید به طبیعت منجر نشده و در نتیجه احتمال تاثیر این طرح بر جلوگیری از انقراض یوز در زیستگاه‌های کشور، صفر است؛ برنامه هزینه‌بر تکثیر یوز در اسارت را با اهداف مطالعاتی و تحقیقاتی و البته تهیه بانک ژن و اسپرم در اولویت اقدامات حفاظتی از یوز قرار داده است. اقدامی که پیشتر با به جا گذاشتن دو یوز قربانی (کوشکی و دلبر) و صرف هزینه‌های بسیار با شکست مواجه شده است؛ اقدامی که هدف از اجرای آن مسما احیای نسل یوز در "طبیعت" ایران نیست.

اظهارات ظهرابی، به فاصله‌ای اندک، با توضیحات حسن اکبری، معاون فنی وقت محیط زیست استان یزد شفاف‌تر شد:

اکبری اسفند سال 96 با بیان اینکه شاید امسال، آخرین سال حیات یوز در استان یزد باشد، گفت: مشاهدات یوزپلنگ در استان یزد در سال‌های اخیر بسیار کم شده است و سال جاری فقط 2 قلاده یوز نر در پناهگاه حیات وحش دره انجیر مشاهده شده است و  تلاش برای تکثیر این گونه در شرایط نیمه‌طبیعی به‌دلیل محدودیت اعتبار مالی مسکوت مانده است و متأسفانه فقط نظاره‌گر نابودی تدریجی آن هستیم.

توضیحات اکبری، پازل تکثیر در اسارت یوز را تکمیل می‌کند و این نتیجه را به مخاطب القا می‌کند که حالا که تنها دو یوز نر در استان یزد باقی مانده، بهتر است پیش از مرگشان، برای تکثیر به محوطه‌ای محصور منتقل شود و البته برای جفتگیری این دو یوز نر چه گزینه‌ای بهتر از ماده یوز جوان پارک پردیسان!

ذی‌نفعان طرح تکثیر در اسارت یوز چه کسانی هستند؟

در حالی که خبر قطع همکاری سازمان ملل با پروژه یوز را پورتال سازمان حفاظت محیط زیست آبان ماه 96 منتشر منتشر کرده بود (که البته لینک مرتبط با آن غیر فعال شده اما بازنشر آن در سایر وب‌سایت‌ها قابل مشاهده است) در روزهای پایانی سال 96، ظهرابی، قطع همکاری سازمان ملل با پروژه یوز را «شایعه» خواند و از ادامه همکاری سازمان ملل با پروژه یوز خبر داد.

ظهرابی، شهریور 97 از تدوین پیش‌نویس سند فاز سوم پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با همکاری و حمایت مالی برنامه عمران ملل متحد خبر داد؛ پیش‌نویسی که بر اساس توضیحات ظهرابی تدوین طرح حفاظت خارج از عرصه طبیعی (ذخیره‌گاه طبیعی محصور، تکثیر در اسارت و...) یکی از محورهای آن است؛ پیش‌نویسی که با وجود پیگیری‌های تسنیم، مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست از انتشار آن خودداری می‌کنند.

اینکه سازمان حفاظت محیط زیست برای ترغیب سازمان ملل به حمایت مالی مجدد از پروژه یوز چه مسیری را پیش گرفته، پرسشی است که پاسخ آن با طرح تکثیر در اسارت یوز نمی‌تواند بی‌ارتباط باشد.

طرحی که دستکم بستری مناسب برای تحقیقات و مطالعات درباره 3 فرد از 50 یوز آسیایی باقی‌مانده در جهان را فراهم می‌کند و در صورت موفقیت به تولد تعدادی یوز می‌انجامد که سرنوشتی به جز حیات در محوطه‌های محصور یا سپرده شدن به باغ‌های وحش ندارند.

البته منفعت این طرح تنها شامل حال محققان داخلی و خارجی، باغ‌وحش‌داران و دلالان فنس‌کشی نخواهد شد! دو یوز نر یزدی که بناست در راستای اجرای این طرح، زنده‌گیری شوند، به عنوان تنها یوزهای باقی مانده در استان یزد معرفی شده‌اند؛ یوزهایی که حضورشان در پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر یزد، مانع بزرگی برای موافقت بی‌قید و شرط سازمان حفاظت محیط زیست با اکتشاف در معدن آنومالی D19 در پناهگاه دره‌انجیر به حساب می‌رود؛ یوزهایی که اگر به منطقه‌ای محصور منتقل شوند، یکی از معدود زیستگاه‌های یوز در ایران یعنی پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر سپر دفاعی خود در برابر تخریب را برای همیشه از دست خواهد داد.

بیشتر بخوانید:
خودداری مسئولان محیط زیست از انتشار گزارش فاز دوم پروژه یوز
یوزپلنگ بداقبال، متهمان خوشحال و شاکیان بی‌خیال
پرسش‌ها و انتقادها از عملکرد پروژه حفاظت از یوزپلنگ
شایعات یوزپلنگی؛ از تکذیب تا اقرار
یوزپلنگ آسیایی؛ جابه‌جایی یا انقراض؟
موافقت سازمان محیط زیست با اکتشاف معدن در زیستگاه یوز
صدور مجوز معدنکاوی در زیستکاه "یوزپلنگ" شاهکاری از دولت دوازدهم
85هزار یوروی یوزپلنگ‌های توران کجاست؟

انتهای پیام/