به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، این اثر سفرنامه شاهزادهای قجری است که میتوان آن را جزو اولین سفرنامههای زنان قاجاری به شمار آورد. کتاب حاضر براساس نسخه خطی شماره 18422 با عنوان «روزنامه سفر مکه» موجود در بخش نسخ خطی کتابخانه ملی تصحیح و در چهار فصل تنظیم شده است.
نام نگارنده این سفرنامه مشخص نیست، اما براساس آنچه در کتاب ذکر شده اصل و نسب او کاملاً مشخص است. او دختر شاهزاده مبارک میرزا، نوه شاهزاده محمودمیرزا و نوه فتحعلی شاه قاجار است که از سمت مادر نیز نوه نادرشاه افشار به شمار میآید. شاهزاده خانم در 15 سالگی به نامزدی ناصرالدین شاه در میآید اما این نامزدی سرانجام نمیگیرد و او پس از سه سال، در سن 18 سالگی به دستور ناصرالدین شاه به عقد عمادالملک، حاکم پنجاه و چندساله طبس درمیآید.
مصحح این اثر درباره ارزش و اهمیت تصحیح چنین سفرنامههایی مینویسد: «تصویر ما از زنان دوره قاجار چیست؟ زنانی که از کمترین میزان آزادیهای اجتماعی برخوردار بودند، در شمارش فرزندان خانواده هم به حساب نمیآمدند، سوادآموزی برایشان حرام بود و نمیتوانستند بدون محارم سفر کنند. اما پژوهشهای انجام شده درباره زندگی زنان و چگونگی حضور آنها در آن دوره، نشان میدهد زنان آنقدر جامعهگریز نبودهاند و برای کسب هویت مستقل با حفظ حرمت و شرافت خود تلاشهای بسیاری کردهاند. حتی در جریانهای سیاسی همگام و گاه جلوتر از مردان به پا خاستهاند. شورش زنان در بلوای نان در دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه نمونه روشنی از آگاهی و حضور زنان در جامعه است. این نوع حرکتها فقط خاص زنان طبقه متوسط و پایین جامعه ایران نبود. زنان درباری نیز با تمام محدودیتها قدمهای مثبت و مهمی برای بهبود وضعیت زنان برداشتهاند. بعضی شاهزاده خانمهای قاجار علاوه بر داشتن سواد، با نویسندگی هم آشنایی داشته و آثار ارزشمندی به جای گذاشتهاند.
جسارت زنان در دوره قاجار اعم از عامی و درباری وقتی خودش را نشان میدهد که میفهمیم بعضی از این زنان خلاف عرف جامعه، مستقل و بدون همسر راهی سفرهای دور و دراز شدهاند. این که زنی بدون محارم سفری یکساله را آغاز کند و رهبری خدمه و همراهانش را به دست گیرد، موضوعی نبوده که مردان دوره قاجار با آن به آسانی کنار بیایند. این زنان جسور نه تنها به سفر رفتهاند، بلکه به کاری مهمتر دست زدهاند: روزنامه سفر یا سفرنامه نوشتهاند».
شاهزاده خانم در چهارم خرداد 1265 طبس را به مقصد عتبات و زیارت مکه ترک میکند. شیوه نگارش کتاب و پرداختن به دقائق و ظرائف حکایت از آن دارد که ما در این اثر با زنی باسواد و نکتهسنج مواجه هستیم. کتاب حاضر تنها یک سفرنامه نیست که از دل کتابخانه بیرون کشیده و با تصحیح به مخاطب عرضه شده باشد، بلکه روایتگر حرفهای ناگفتهای از زندگی زنان ایرانی در دورهای است که زنان کمتر مجال بروز و ظهور داشتند؛ وجهی پنهان از زندگی زنان ایرانی در طول تاریخ.
نشر اطراف کتاب حاضر در هزار نسخه و در 150 صفحه روانه بازار کتاب کرده است.
انتهای پیام/