به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، در تاریخ فولکلور منطقه آذربایجان شمار قابل توجهی از بازیهای بومی محلی با اسباببازیهای متنوع مشاهده میشود که دانش و معلومات آن متاسفانه مکتوب نشده و سینه به سینه باقی مانده است.
نگاهی به بازیهای بومی محلی در منطقه اردبیل نشان میدهد که تحرک، پویایی، هماهنگی، کار جمعی و مشارکت مولفه اصلی بازیها است و اسباببازیهای به کار رفته نیز بر اساس مصالح و ابزارهای در دسترس بوده است.
تا جایی که چوب، پشم و پارچه سه ماده اولیه اکثر اسباببازیها است و پدران و مادران با مواد موجود در زندگی ساده روستایی و عشایری اسباببازیهایی را ساخته و در اختیار کودکان خود قرار میدادند.
دراین میان عروسکی دیده میشود که زمانی تنها دوست دخترکان اردبیلی بوده و لحظاتی با آن بازی کردن، نشاط وصف ناپذیری را برای کودک رقم میزد. عروسکی که با آمدن پلاستیکهای بزک کرده غربی رو به فراموشی سپرده شد.
عروسکی که ساده بود و بازی ساده، صمیمی و دوست داشتنی را برای دخترکان رقم میزد اما به واسطه غفلتی عظیم در حفظ و صیانت از آن تمامی بازیها، شعرها و لالاییهای آن فراموش شد.
مطالعه 3 ساله سرنوشت یک عروسک
فراموشی این عروسک شیرین البته دل برخی را به درد آورد. آن دستهای که گلین بالای خود را در لحاف تشک پشمی کوچک خوابانده بودند هنوز طعم شیرین بازی را به یاد داشتند. طعمی که السا و آنا، هلوکیتی و باربی نمیتوانست رقم بزند.
یکی از آنها رباب فیضی زاده است که به مدت سه سال مطالعه این عروسک را آغاز کرده و توانسته با کهنسالان در خصوص ساخت این عروسک و بازیهای آن تبادل نظر کند.
گلین بالا به تعبیر این صنعتگر یکی از عروسکهای اصیل با بیش از 100 سال قدمت است که مادربزرگها و مادران بازی با آن را به یاد دارند و به صورت کامل با فرهنگ بومی منطقه آمیخته است.
فیضی زاده که مطالعات خود را از روستای محل سکونت یعنی دمیرچی خرابهسی در منطقه خروسلو بیله سوار آغاز کرده پای صحبتهای کهنسالانی از پارس آباد، گرمی و بیله سوار نشسته تا نحوه ساخت این عروسک را آموزش ببیند.
وی معتقد است هرچند گلین بالا یک عروسک ساده با مصالح چوب و پارچه است اما نماد زن عشایر بوده و در بازیها و لالاییهای خود نیز گوشهای از باورها، سنتها و فرهنگ منطقه را بیان میکند.
«ال خوءتدی» مکمل فراموش شده گلین بالا است
گلین بالا عروسک کوچک استی که با پارچه و چوب به شکل زنی با پیراهن بلند، چشم و ابروی مشکی و با روسری که به سبک زنان عشایر گره میخورد ساخته میشود.
صنعتگران معتقدند ساخت این عروسک ساعتها زمان نیاز دارد و به هیچ عنوان از ماشین صنعتی و چرخ خیاطی در ساخت استفاده نمیشود مگر در تولید انبوه که در دوخت لباس از چرخ خیاطی استفاده میشود.
مکمل این عروسک به تعبیر فیضی زاده ال خوءتدی است که نماد زن کامله عشایر و مادر گلین بالا است.لباس این عروسک از چند بخش تشکیل شده است که شامل پیراهن(کوینگ)، تنبان یا دامن شلیتهای(تومان)، روسری(یایلیق)، چارقد روی یایلیق(آلین یایلیقی)،عرقچین(آرخچن) و جلیقه بیآستین(جلقا) است.)،
وی افزود: عروسک ال خوءتدی نماد زن عشایر است که از گلین بالاهای خود مراقبت میکند و دخترکان کودکان او را در لحاف تشک پشمی دست دوز مادران میخوابانند.
این صنعتگر معتقد است گلین بالا ارزش و جایگاه ویژه2ای در بازی کودکان داشته و دختربچهها به صورت هفتگی این عروسک را از یکدیگر امانت گرفته و شبی در خانه خود میخواباندند.
فیضی زاده تصریح کرد: بازی بچهها با گلین بالا به خصوص بعد از بازگشت از درو مزارع انجام میشد و به نوعی اصلیترین سرگرمی دختربچهها محسوب میشد.
عروسک اردبیل ملی شد
اهمیت این عروسک و مطالعات سه ساله موجب شد تا این عروسک در نهایت در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت ملی برسد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در این خصوص گفت: به منظور احیای این عروسک، مهارت ساخت آن در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
ملکه گلمغانی زاده اظهار کرد: با ثبت ملی میتوان تولد انبوه را دنبال کرد و علاوه بر اشتغالزایی برای صنعتگران این اسباببازی را به صورت گسترده به کودکان ایران زمین معرفی کرد.
در ماههای اخیر تولید گسترده این عروسک که با استقبال کودکان مواجه شد، آغاز شده است. صنعتگران معتقدند معرفی مطلوب این عروسک میتواند اسباببازیهای غربی که آمیختگیفرهنگی ندارند را به حاشیه براند.
گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/ ع