به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، از جمله مسائلی که نظم زندگی و معیشت مردم بر آن استوار است، وفای در معاملات است؛ بهطور کلی در معاملات و قراردادها باید تعادل منظور و به تعهدات دو طرف معامله جامه عمل پوشانده شود و ضرر و زیان متوجه طرف معامله نشود. آنچه این مسئله را مورد خدشه قرار میدهد، مسائلی همچون کمفروشی است. بدیهی است کمفروشی در حقیقت دو خیانت به خریدار میکند: اول اینکه مال از قیمت مورد توافق برای خریدار گرانتر شده و دیگر اینکه خریدار در مقدار جنس و کالایی که مورد نیاز او بوده کسر خواهد آورد. سلب اعتماد، فساد اقتصادی و نزول بلایا از جمله پیامدهای مادی و معنوی کمفروشی محسوب میشود.
خداوند در آیات متعددی از قرآن این مسئله را مورد توجه قرار داده است؛ از جمله آنکه در آیات ابتدایی سوره المطففین میفرماید: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفین؛ واى بر کمفروشان»، «الَّذینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ آنان که چون از مردم کالایى را با پیمانه و وزن میگیرند، تمام و کامل دریافت میکنند»، «وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ؛ و چون براى آنان پیمانه و وزن کنند ، کم مىدهند»؛ «أَلایَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُون؛ آیا اینان یقین ندارند که حتماً برانگیخته مىشوند؟»، «لِیَوْمٍ عَظیمٍ؛ براى روزى بزرگ».
خداوند به صورت مصداقی این چالش را در ماجرای شعیب نبی (ع) تبیین کرده است؛ آنجا که خداوند از زبان شعیب(ع) فرمود: «یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمیزانَ إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحیط؛ اى قوم من، خدا را بپرستید، شما را جز او هیچ معبودى نیست؛ و از پیمانه و ترازو نکاهید، همانا من شما را در توانگرى و ثروتى [که بىنیاز کننده از کمفروشى است ] مىبینم و بر شما از عذاب روزى فراگیر بیمناکم».
خداوند در آیه بعد یعنی آیه85 هود فرمود: «وَ یا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِکْیالَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدینَ؛ اى قوم من، پیمانه و ترازو را عادلانه و تمام بدهید و اجناس مردم را [ هنگام خریدن ] کمشمارتر و کمارزشتر [ از آنچه که هست ] به حساب نیاورید و در زمین تبهکارانه آشوب برپا نکنید».
در این آیه مجدداً روى نظام اقتصادى آنها تأکید مىکند و اگر قبلاً شعیب (ع) قوم خود را از کمفروشى نهى کرده بود در اینجا دعوت به پرداختن حقوق مردم کرده و مىگوید: "اى قوم، پیمانه و وزن را با قسط و عدل وفا کنید" (وَ یا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ بِالْقِسْطِ). و این اصل یعنى اقامه قسط و عدل و دادن حق هر کس به او باید بر سراسر جامعه شما حکومت کند. سپس قدم از آن فراتر نهاده، مىگوید: "بر اشیاء و اجناس مردم عیب مگذارید و چیزى از آنها را کم مکنید" (وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ). " بَخس" (بر وزن نحس) در اصل به معنى کم کردن به عنوان ظلم و ستم است و این که به زمینهایى که بدون آبیارى زراعت مىشود "بَخس" گفته میشود، به همین علت است که آب آن کم است (تنها از باران استفاده مىکند) و یا آنکه محصول آن نسبت به زمینهاى آبى کمتر است. (تفسیر نمونه آیتالله مکارم)
و اگر به وسعت مفهوم این جمله نظر بیندازیم، دعوتى است به رعایت همه حقوق فردى و اجتماعى براى همه اقوام و همه ملتها. "بخس حق" در هر محیط و هر عصر و زمان به شکلى ظهور مىکند و حتى گاهى در شکل کمک بلا عوض و تعاون و دادن وام، همانگونه که روش استثمارگران در عصر و زمان ماست. در پایان آیه باز هم از این فراتر رفته، مىگوید: «وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ؛ در روى زمین فساد نکنید». بر این اساس ضایع کردن حق مردم در مسائل اقتصادى، یکى از بارزترین نمونههاى فساد است، زیرا اقتصاد ناسالم، جامعه را به فساد مىکشاند. (تفسیر نور حجتالاسلام قرائتی)
دو آیه فوق این واقعیت را به خوبى منعکس مىکند که بعد از مسئله اعتقاد به توحید و ایدئولوژى صحیح، یک اقتصاد سالم از اهمیت ویژهاى برخوردار است و نیز نشان مىدهد که بهمریختگى نظام اقتصادى سرچشمه فساد وسیع در جامعه خواهد بود. سرانجام به آنها گوشزد کرد که افزایش کمیت ثروت- ثروتى که از راه ظلم و ستم و استثمار دیگران بدست آید- سبب بىنیازى شما نخواهد بود، بلکه سرمایه حلالى که براى شما باقى مىماند هر چند کم و اندک باشد اگر ایمان به خدا و دستورش داشته باشید بهتر است آنجا که فرمود «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ». (تفسیر نمونه آیتالله مکارم)
انتهایپیام/