به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، هجدهم مرداد سالروز وفات عالم بزرگوار آیت الله حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی پدر همسر امام خمینی (ره) است. ایشان در آذرماه 1274 هجری شمسی در منزل مسکونی پدر بزرگوارشان در پامنار تهران به دنیا آمد. پدر ایشان آیت الله حاج میرزا ابوالفضل تهرانی صاحب کتاب «شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور» و جد ایشان آیت الله مرحوم حاج میرزا ابوالقاسم نوری تهرانی بود. در سال 1301 به قم مهاجرت کرد و به مجلس درس حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (اعلی الله مقامه الشّریف) مؤسس و رئیس حوزة علمیه قم پیوست. افتخار دیگر حاج میرزا محمد ثقفى این بود که همراه شاگردان برجسته و مشهورى چون آیات عظام امام خمینى، گلپایگانى، اراکى، مرعشى نجفى، سید محمدتقى خوانسارى و سید احمد خوانساری در درس استاد حاضر میشد. پس از 7 سال به تهران بازگشت و تا پایان عمر در خیابان پامنار تهران ساکن شد و به امامت جماعت و تبلیغات دینی مشغول بود.
ایشان در رشته فقه، اصول و معارف عقلی واقع در مدرسه سپهسالار یا شهید مطهری فعلی مشغول تدریس شد. در کتابخانهای که در این مدرسه تأسیس کرد، نسخههایی از آثار علمای سابق و نوشتههایی از جد خویش آیتالله حاج میرزا ابوالقاسم کلانتر و پدر اندیشمند خود آیتالله میرزا ابوالفضل و برخی آثار و تألیفات اساتید علمای معاصر را جمعآوری کرد.
یکی از درخشانترین برگهای تاریخ زندگی آیتالله ثقفی حضور ایشان در کلاسهای اخلاقی آیتالله شاهآبادی استاد درس اخلاق امام خمینی (ره) بود. آیتاللهالعظمی میرزا محمدعلی شاهآبادی از جملۀ کسانی بود که طی هفت سال اقامت در شهر قم، همهروزه درس میگفت. آیتالله نور الله شاهآبادی در این باره مینویسد: «در این مجلس خصوصی تعدادی بودند. از جمله مرحوم آقا میرزا خلیل کمرهای، آقای حاج سید موسی رهنما، مرحوم حاج محمدصادق شاهآبادی، مرحوم آیتالله ثقفی، مرحوم آخوند ملا علی، مرحوم آقا میرزا هاشم آملی و مرحوم امام که فرمودند که برخی از این آقایان کمابیش میآمدند و گاهی غیبت میکردند، ولی عضو پایدار و ثابتقدم این جلسه از ابتدا تا انتها من بودم و آنطور استفاده میکردم که آرزو داشتم که سالهای زیادی مرحوم آیتالله شاهآبادی در قم میماندند و من توان استفاده از محضر ایشان را داشتم» (سرگذشتپژوهی آیتاللهالعظمی شاهآبادی)
آیتالله ثقفی تهرانی دارای پنج دختر و یک پسر بود. یکی از دختران ایشان به نام بانو خدیجه ثقفی همسر امام خمینی (ره) بود. ایشان در کنار سایر فعالیتهای علمی تألیفات متعددی در آثار تفسیری، فقهی، اخلاقی و ادبی داشت. از جمله آثارشان میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
«غررالعوائد» در حواشی بر «دررالفوائد» آیت الله حایری، حواشی بر «تقریرات منظومه» سید ابوالحسن رفیعی، دیوان اشعار، کتاب نکاح حاوى تقریر مباحث آیت الله حائرى، حاشیه بر سیوطى (یک دوره کامل)، حاشیهاى جامع بر منظومه حاج ملا هادى سبزوارى که تقریرات درس استادش آیتالله سید ابوالحسن رفیعى قزوینى است، حاشیه بر کتاب راه سعادت (در اثبات نبوت خاتم الانبیا و حقانیت دین مبین اسلام)، تألیف مرحوم آیت الله شعرانى.
کتاب «روان جاوید» در تفسیر قرآن مجید از جمله اثر تفسیری آیتالله ثفقی است که تاکنون مورد توجه اندیشمندان و محققان عرصه مطالعات قرآنی قرار گرفته است. این تفسیر در 5 جلد و مشتمل بر تفسیر تمام سورههای قرآن است. ایشان در ابتدا رویکرد کلّى تفسیرى خود را اینگونه توضیح مىدهد: «از جهات قرآن؛ جهتى را در نظر گرفتم که براى آن نازل شده، و آن هدایت متّقین است. دوم اینکه چون در تفسیر، توجه به احادیث مأثور ضرورت دارد و فهم بسیارى از آیات قرآنى جز در پرتو تبیین معلّمان وحى ممکن نیست». آیتالله ثقفهی « تفسیر صافى»، اثر مرحوم فیض کاشانى را ملاک قرار داده و روایات تفسیرى را از این کتاب برگزیده است. دیگر آنکه مخاطب مؤلف در این تفسیر، عموم هستند و براى آنکه به همه آنان نفع برسد «تا توانسته مطالب را تنزّل داده و عبارات را ساده نوشته است». تأکید مؤلّف بر این سه عنصر اصلى و به ویژه عنایت به وجهه هدایتى قرآن، موجب شده است که مؤلّف در مقام تفسیر آیات از بحثهاى تفصیلى و تخصصّى، خصوصا بحثهاى فنّى و ادبى- که در بسیارى از تفسیرهاى قدیم رواج داشته است- فاصله بگیرد؛ اما به مباحث علمى کلامى و فلسفى، تا آنجا که به ابعاد هدایتى قرآن ارتباط دارد، بیشتر بپردازد.
یکى از مواهبى که «حکیم سخن در دهان آفرین» نصیب آیتالله ثقفى کرد، برخوردارى ایشان از ذوق شعرى و توانایى در سرودن انواع قالبهاى منظوم است تا حدی که موفق شد مجموعهاى از مضامین آموزنده را به رشتۀ نظم بکشد. این دیوان، قصایدى حاوى حکمت و اندرز دارد که در آنها زهد، ارادت به خاندان پیامبر، مناقب، مدایح و مراثى اهل بیت علیهمالسلام دیده مىشود. وى معارف قرآنى، پندها، حکمتهاى پرمایه و برهانهاى فلسفى را ماهرانه با یکدیگر آشنایى داده و از آنها نتیجۀ اخلاقى مىگیرد. بخشى از قصیدۀ او در فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علیهالسلام چنین است:
اگر تو راست به سر شور عشق حىّ قدیر *** بنوش جام مى معرفت ز خُمّ غدیر
زغیر دوست نگردد دل تو پاک مگر *** به آب مهر ولىّ خدا شود تطهیر
على عالى اعلى که نام او مشتق *** زنام حق شد و بر ساق عرش شد تحریر
على است مظهر اسماء حق به عین ظهور *** على است مخزن اسرار حق به سرّ ستیر
.....
سرانجام آیتالله ثقفى پس از گذران عمری با برکت توأم با تلاشها و مجاهدتهای علمی و معرفتی و نیز تربیت شاگردان متعدد در 18 مرداد سال 64 به دیار حق شتافت. پیکر مطهر ایشان طبق وصیتش بعد از تشییع جنازهاى باشکوه در تهران، به مشهد مقدس انتقال داده شد و در جوار بارگاه حضرت على بن موسى الرضا علیهالسلام دفن شد.
انتهایپیام/