به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، گفته می شود اردبیل مهد بافته های داری در کشور است. از آن رو که اقلیم و جغرافیای منطقه، اشتغال بخش قابل توجهی از جمعیت به دامداری و کشاورزی و صنایع وابسته و حیات روستایی در کنار عشایر موجب شده تا تامین زیرانداز توسط خود خانواده ها انجام شود.
این میراث معنوی کهن گاه به شکل بافت گلیم و جاجیم ، گاهی قالی و یا ورنی بروز و ظهور داشته است. در تمامی مناطق استان اردبیل بافته های داری رواج داشته و حتی دوخت البسه به پارچه هایی که زنان خود دست به تولید آن می زدند نیز رایج است.
در شمال استان بیشتر بافت ورنی، در مرکز استان گلیم و در جنوب استان جاجیم رواج دارد و به واسطه تنوع تولید، مهارت های به کار رفته، مواداولیه بومی و نقشه های کم نظیر موجب شده تا هر سه اثر نشان ملی جغرافیایی را از آن خود سازد.
در میان بافته های داری، هنر دست زنان شاهسون از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است که بیانگر ارزش میراثب و غنای تاریخی آن بوده و در سال های اخیر نیز توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
تمامی مراحل تولید متاثر از فرهنگ بومی است
یکی از تولیدکنندگان ورنی پارس آباد در این خصوص گفت: در این منطقه ورنی مغان بیشتر توسط زنان و دختران عشایر تولید می شود و تمامی مراحل تولید توسط خود عشایر سپری می شود.
سیاب کاظم زاده افزود: در تولید ورنی بعد از رنگ رزی و آماده کردن مواد اولیه، داری برپا شده و زنان تمامی نقوشی که برآمده از زندگی پیرامون عشایر است را در بافته خود به کار می گیرند.
وی با تاکید به اینکه ورنی بافته ذهنی و بون نقشه است، تصریح کرد: ورنی ها در اندازه های مختلف از گذشته بافته شده و تارو پود آن پشمی و یا ابریشمی است.
تولید کننده دیگری با تاکید به اهمیت تاریخی ورنی گفت: ورنی از گذشته در میان عشایر بافته می شد و گاهی روستاییان نیز ورنی می بافند.
شکر نجف زاده اظهار کرد: با وجود تغییر سبک های زندگی بافت ورنی همچنان ادامه دارد و زنان و دختران عشایر از نقوش حیوانات، پرندگان و زندگی عشایری در بافت استفاده می کنند.
شباهت نقوش ورنی با سفال های پیش از تاریخ منطقه
زیبایی نقوش ورنی در سال گذشته پژوهشگران و کارشناسان را برآن داشت تا نشان جهانی جغرافیایی را نیز به این صنعت دست اختصاص دهند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در خصوص زوایای تولید ورنی و اهمیت تاریخی آن تصریح کرد: از بافته های داری رایج در دشت مغان استان اردبیل ورنی است که در میان عشایر شاهسون متداول بوده و در این نوع بافته های عشایری و روستایی نقش حیوانات و پرندگان بصورت هندسی و ساده شده دیده می شود.
ملکه گلمغانی زاده اظهار کرد: جالب است بدانیم که این نقوش به تصاویر حیوانی نگاشته شده بر روی سفال های پیش از تاریخ این منطقه نیز شباهت بسیار دارد. ورنی بافته ای است فرش نما که بدون نقشه و به شکل ذهنی توسط زنان و دختران عشایر منطقه مغان تولید می شود.
وی افزود: ورنی اغلب در نقاط قشلاقی بافته می شود و نقوش شکل گرفته در تاروپود آن نشانگر محیط پیرامون و انعکاس آن در اذهان بافنده ها است و در واقع نمودار ذهن توانا و استعدادهای بالقوه فکری آنان است. بیشتر نقوش از اشکال حیوانات و وحوش منطقه تاثیر پذیرفته و عمده حیوانات نقش بسته بر گستره ورنی عبارتست از: گوزن، آهو، گرگ، سگ گله، بوقلمون، مرغ و خروس، گربه، مار، عقاب، گوسفند، شتر، شیر، ببر، روباه، شغال، طاووس و پرندگان محلی.
گلغانی زاده افزود: ابزار تولید ورنی همچون : دار و دفتین، سیخ و کجو تماما در محل تهیه شده و در ادامه ورنی بصورت پشمی و یا ابریشمی بافته می شود.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تصریح کرد: ورنی های تولیدی دشت مغان در زمینه های لاکی، سرمه ای،کرمی، سفید، پیازی، آبی روشن و سبز با نقش حیوانات در وسط و حاشیه ای حداکثر به عرض بیست سانتیمتر در طرفین بافته می شود.
ضرورت تجاری سازی صنایع دستی و توجه به نیاز بازار
به گفته گلمغانی زاده اندازه های رایج ورنی، ورنی قالی، ورنی کناره، ورنی زرع و نیم، ورنی قالیچه و ورنی پشتی است.
وی افزود: عشایر مستقر در دشت مغان در گذشته پس از چیدن پشم دام های موجود در منطقه در فصول مناسب آنها را با دوکهای نخ ریسی سنتی ریسیده و با روش های سنتی رنگرزی می کردند و سپس در بافت ورنی مورد استفاده قرار می گرفت البته امروزه مراحل رنگرزی در محل کمتر انجام می شود و برای اینکار از کارگاه های رنگرزی استفاده می شود.
اما اهمیت و نحوه استفاده بافته های داری به واسطه تغییر سبک زندگی با تغییر مواجه بوده و اگر زمانی گلیم و ورنی استفاده قابل توجهی داشت امروز نگاه بازار به آن به عنوان یک هنر دست فاخر و تزئینی است.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در خصوص برنامه های این مجموعه برای رونق تولید و فروش بافته های داری گفت: در چند مرحله به این مهم توجه شده است که مرحله نخست معرفی و تبلیغ گسترده از طریق بازارچه ها و نمایشگاه های صنایع دستی است.
نادر فلاحی تصریح کرد: متاسفانه هنوز در معرفی غنای بافته های داری به موفقیت مطلوب دست نیافتیم و لازم است اهمیت آن، نقوش آن و مواد اولیه بومی مورد استفاده در حد گسترده به ویژه در بازارهای جهانی معرفی شود.
وی با تاکید به اینکه در کنار معرفی، ارتقا کیفی تولیدات نیز دنبال می شود، گفت: ما موظف به صیانت از میراث معنوی در حوزه صنایع دستی هستیم و ثبت ملی و جهانی جغرافیایی نیز به همین دلیل انجام شده است؛ در عین حال باید آموزش هایی به منظور تربیت بافندگان و بهبود کیفی تولید عملیاتی شود که کارگاه های روستایی به همین منظور رونق گرفته است.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرحله بعد را توجه به نیاز بازار در تولید عنوان کرد و گفت: بدون توجه به نیاز بازار، تولید محکوم به شکست بوده و بر روی دست صنعتگر باقی می ماند.
فلاحی به ذکر مثالی به ورنی مغان اشاره کرد که در ابعاد کوچک تابلویی می تواند بافته شده و زینت بخش منزل هر ایرانی باشد.
وی افزود: در این خصوص لازم است تولید کنندگان نیز یاری گرما بوده و زمینه تولید با هدف تجاری سازی را با معلوماتی که در اختیار آن ها قرار داده می شود فراهم سازند.
شهروز جدید درکتاب خود با عنوان «دلبافته ها» نوشته است: «مهمترین دست بافته ایل شاهسون، گلیم های ظریف معروف به سوماک بافی است که در زبان محلی آن را ورنی می نامند.»
در جای دیگر آورده است: « بافنده ورنی نقشی را که در آن به وجود می آورد حاصل خاطرات، تجربه ها و برداشت های او از دنیای اطراف خویش و طبیعت است.برخی نقش و نگارهای ورنی ریشه تاریخی دارند و برخی به صورت تجریدی و برداشت از طبیعت اطراف بافته شده است.»
ورنی به نوعی شناسنامه هنری شاهسون و یادگاری برای آیندگان است. دلبافته ای که غنای تاریخ و تمدن این منطقه را گواهی می دهد و زیبایی بصری آن با نقوش ساده خبر از احوال مردمی است که زندگی خود را به طبیعت گره زده اند و در حین صیانت از آن، حیات و مماتشان را از آن می دانند.
گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/ ع