به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، روز گذشته مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه درباره عملیات ارتش سوریه در ادلب و حمله به کاروان تسلیحات نظامی این کشور در شمال سوریه گفت: دمشق با آتش بازی میکند و ما برای امنیت سربازانمان هر کاری که لازم باشد انجام میدهیم. همچنین قصد نداریم مرکز نظارت شماره 9 در ادلب را به جای دیگری منتقل کنیم.
چاووش اوغلو همچنین با اشاره به تماس با روسیه در سطوح مختلف گفت: اینکه روسیه میگوید از این منطقه از سوی مخالفان، تجاوز صورت گرفته است، درست نیست. اگر این روند متوقف نشود، اردوغان با پوتین گفتوگو خواهد کرد.
عملیات ارتش سوریه در ادلب
عملیات ارتش سوریه در ادلب 14 مرداد ماه مجدداً از سر گرفته شد.
در بیانیه ارتش با اشاره به عدم پایبندی مخالفان مسلح تحت حمایت ترکیه به آتش بس تصمیم آمده است: اجازه دادن ترکیه به عوامل مسلح اش در ادلب برای ادامه حملات، خط مشی مخربی است.
ترکیه بارها با اشاره به توافق سوچی و روند آستانه خواستار توقف حملات ارتش سوریه شده و با تهدید و گفتوگو با روسیه و ایران تلاش داشت تا مانع از ادامه عملیات شود. این روند با اتفاقات هفته گذشته که خان شیخون محاصره و آزاد شد و همینطور حمله به کاروان نظامی ترکیه به اوج خود رسید.
ابهامات توافق سوچی
اما سوال این است که آیا روند سوچی مانع اقدام ارتش سوریه برای آزاد سازی مناطق اشغال شده از سوی تروریستهای خارجی میشود و اینکه آیا ارتش ترکیه حق به راه انداختن کاروان نظامی در شمال سوریه به بهانه حمایت از نقاط دیده بانی خود را داشته یا نه؟
یادداشت تفاهمی که شهریور ماه 97 بین ترکیه و روسیه درباره منطقه کاهش تنش در ادلب منتشر شده برخی موارد را اعلام کرده اما مبهم بوده و به سوالات حداقل به صورت علنی پاسخ نداده که در بخش زیر به بندها و سوالات مطرح شده پرداخته میشود.
"منطقه کاهش تنش ادلب حفظ خواهد شد و پستهای دیدهبانی ترکیه تقویت شده و به فعالیت خود ادامه خواهند داد."
در این بخش مشخص نشده که این منطقه تا چه زمانی به این شکل اداره خواهد شد و چه زمانی به دولت سوریه تحویل داده میشود.
" یک منطقه غیرنظامی به عمق بین 15 تا 20 کیلومتر در منطقه کاهش تنش تشکیل خواهد شد."
"تمام گروههای افراطی تروریستی تا 15 اکتبر از منطقه غیرنظامی خارج خواهند شد."
در این بخش گفته نشده که اگر این کار انجام نشود چه اقدامی باید صورت گیرد کما اینکه تروریستها به تعهدی که به طرف ترک داده بودند عمل نکرده و هر از چندی شاهد حملات خمپارهای آنها به ارتش سوریه بودهایم.
"تمامی تانکها، سیستمهای راکتانداز چندگانه، توپخانهها و خمپارهاندازهای متعلق به طرفهای درگیر تا 10 اکتبر 2018 از مناطق غیرنظامی خارج خواهند شد."
این کار طی یکسال گذشته به طور کامل انجام نشد.
"نیروهای مسلح ترکیه و پلیس نظامی نیروهای مسلح فدراسیون روسیه در طول مرزهای منطقه غیرنظامی مأموریتهای گشتزنی هماهنگ با پهپاد خواهند داشت."
نیروهای مسلح دو طرف با چه استعداد نظامی باید در این منطقه مستقر شوند. اگر ماموریت آنها حفاظت از صلح است آیا تسلیحات سنگین همچون تانک و زره پوش ضروری است یا نه؟
"حمل و نقل جادهای در مسیرهای M4 (حلب-لاذقیه) و M5 (حلب-حماه) تا پایان سال 2018 احیا خواهد شد."
"تدابیر موثری برای تضمین نظامهای ماندگار آتشبس در داخل منطقه کاهش تنش ادلب اتخاذ خواهند شد. در این زمینه، فعالیتهای "مرکز هماهنگی مشترک ایران، روسیه و ترکیه" تقویت خواهند شد."
چه تدابیری برای تضمین ادامه آتش بس در نظر گرفته شد و آیا این تضمینها مانع حملات مسلحان شد؟
حمله به کاروان نظامی ترکیه خلاف توافق سوچی یا توافقات بینالمللی بود؟
نیروی هوایی سوریه روز دوشنبه کاروان متشکل از 28 دستگاه خودرو و 6 تانک ارتش ترکیه را که در راه جنوب ادلب بود در نزدیک معرة النعمان مورد هدف قرار داد.
وزارت دفاع ترکیه نیز با تایید این اقدام اعلام کرد: در پی بمباران هوایی یک کاروان نظامی این کشور در سوریه سه نفر کشته و 12 نفر مجروح شدند. این حمله هوایی در زمان انتقال نیروها به پاسگاه نظارتی نهم در ادلب واقع در شمال سوریه صورت گرفت. ما به شدت این حمله را که در تناقض با توافقات، گفتوگو و همکاری موجود با روسیه است، محکوم میکنیم.
چاووش اوغلو روز گذشته در این باره اظهار داشت: روسیه میگوید از این منطقه از سوی مخالفان، تجاوز صورت گرفته است، اما این درست نیست.
ترکیه در مقام محکومیت اقدام ارتش سوریه به توافق سوچی استناد کرده اما سوال این است که آیا این توافق به طور کامل اجرا شده یا خیر؟
از سخنان چاووش اوغلو مشخص میشود که طرف روس علت عملیات ارتش سوریه را نقض آتش بس از سوی تروریستها عنوان کرده است.
همچنین ارتش سوریه نیز در بیانیه عملیات خود در ادلب به این موضوع اشاره کرده که اجازه دادن ترکیه به عوامل مسلحش در ادلب برای ادامه حملات، خط مشی مخربی است.
به علاوه، توافق سوچی برای ایجاد منطقه کاهش تنش در استان ادلب به وسعت 15 تا 20 کیلومتر مربع قرار بود تا روز 23 مهر ماه پارسال کاملاً اجرایی شود، اما عدم همراهی برخی گروهکهای تروریستی حاضر در این استان موجب تعویق آن شد؛ مسئلهای که نقض توافق ادلب است.
انتقال تجهیزات نظامی سنگین به سوریه قانونی است یا نه؟
درباره این موضوع میتوان به رویه سازمان ملل در ارسال نیروهای حافظ صلح خود به کشورهای مختلف اشاره کرد.
در این خصوص باید گفت که اولاً این نیروها در مناطق جنگی حضور پیدا نمیکنند و بیشتر در مناطق تنش و بحرانی هستند. در همین راستا نیروهای حافظ صلح در سالهای جنگ داخلی در عراق حضور نداشتند، در سوریه نیز در سال 2011 تعداد 300 نفر از آنها وارد سوریه شدند و با افزایش درگیریها بیش از نیمی از آنها به کشورشان بازگشتهاند و سایر آنها در نقاط نسبتاً امن فعالیت دارند.
نیروهای حافظ صلح از سوی سازمان ملل با اجماع نظر اعضا به منطقه اعزام میشوند و اگر تعدادی از کشورها نخواهند این اقدام صورت نمیگیرد. حتی با اجماع جهانی نیز باز نیازمند به اجازه و رضایت کشور میزبان است و در صورت عدم خواست وی این مشروعیت از بین میرود.
نیروهای حافظ صلح اجازه استفاده از خشونت را نداشته و بر این اساس تنها از تسلیحات سبک و نیمه سنگین آن هم به هنگام دفاع از خود یا افراد غیر نظامی تحت پوشش استفاده میکنند که اگر سطح درگیری افزایش یابد منطقه را ترک میکنند که نمونه آن همین سوریه در سال 2012 است.
بیشتر فعالیت آنها معطوف و محدود به اجرای آتش بس و آرام شدن شرایط جنگی است و نه تشدید درگیریها.
بر اساس نکات ذکر شده، باید گفت که اولاً در ادلب میزبان که سوریه است و مشروعیت توافقات تحت اختیار اوست، تصمیم به عملیات گرفته تا حاکمیت خود را بر کل خاک سوریه تثبیت کند. همین یک نکته برای کنار گذاشته شدن توافق کفایت میکند.
دوماً در این توافق با توجه به عدم پایبندی تروریستها به تعهد خود، موافقتنامه به صورت یکجانبه مورد خدشه قرار گرفته و طرف دیگر میتواند وارد عمل شود. کما اینکه طرف روس به عنوان یکی از طرفهای اصلی در پاسخ به طرف ترک اعلام کرده که تروریستها حملات خود را متوقف نکردهاند.
سوماً ناظران آتش بس تنها میتوانند نظارت داشته باشند و گزارش به مراکز خود بفرستند و درگیری و جنگ وظیفه آنها نیست حتی اگر خودشان در خطر باشند تنها میتوانند با تسلیحات سبک از خود دفاع کرده و به سرعت منطقه را ترک کنند در حالیکه در اینجا ترکیه اقدام به ارسال تسلیحات سنگین کرده است که این اقدام مغایر به توافقنامههای بینالمللی برای حفظ صلح است.
واکنشهای احتمالی ترکیه
ترکیه به خوبی میداند که دیر یا زود باید مناطقی که با توافق سوچی تحت عنوان ناظر در اختیار گرفته تخلیه کند زیرا بخشی از حاکمیت سوریه بوده و دمشق به دنبال تثبیت حاکمیت خود است. قوانین بینالمللی نیز چنین حقی را به سوریه میدهد.
از سوی دیگر، روسیه نیز با این اقدام سوریه هماهنگ بوده و موافق پاکسازی ادلب از تروریستهاست. یکی از دلایل روسیه برای این پاکسازی را میتوان حضور عناصر خارجی عمدتاً چچنی تبار دانست که در صورت بازگشت به روسیه مشکلات امنیتی زیادی را به همراه خود خواهند آورد.
واکنش ترکیه را میتوان در این راستا چنین ارزیابی کرد که ضمن ایجاد پروپاگاندای رسانهای، حداکثر تلاش خود را در راستای ایجاد فشار سیاسی به دمشق خواهد آورد تا عملیات متوقف شود.
همچنین نیم نگاهی به اجلاس سه جانبه سران روسیه، ایران و ترکیه در آنکارا که اواسط ماه آینده میلادی برگزار میشود خواهد داشت تا شاید بتواند در مذاکره با پوتین مانع تداوم این عملیات شود.
سرانجام ماجرا
با توجه به اینکه از نظر حقوقی و سیاسی، ترکیه دلایل قابل قبولی برای ادامه حضور خود در ادلب ندارد بعید به نظر میرسد که بتواند اقدام در خور توجهی انجام دهد.
تنها دستاویز ترکیه در این بین به راه افتادن سیل آوارگان از ادلب به ترکیه است که با استفاده از آن بتواند به دمشق و مسکو فشار آورد تا عملیات خود را متوقف یا دامنه آن را کاهش دهند.
در هر صورت این مسیری است که حکومت سوریه دنبال میکند و دیر یا زود ادلب را نیز خواهد نوردید.
گزارش از علی حیدری
انتهای پیام/