شعله‌ور شدن مجدد تنش‌های مرزی میان قرقیزستان و تاجیکستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قرقیزستان و تاجیکستان این دو جمهوری استقلال یافته از شوروی سابق سه دهه است که با درگیری های مرزی در مناطقی مواجهند که مسکن چندین گروه قومی است.

روز دوشنبه 16 سپتامبر، در جریان یک درگیری مرزی جدید چندین تن از نیروهای مرزبان دو طرف کشته و زخمی شدند. درجریان این درگیری مرزی که مقام‌های بیشکک و دوشنبه هر کدام طرف مقابل را مسئول آن می‌دانند 3 سرباز تاجیک و یک نیروی قرقیزی کشته شدند و چندین تن دیگر از هر دو طرف جراحت برداشتند. گفته شده که ساخت و سازهای غیرقانونی نزدیک یک روستای تاجیکی دلیل آغاز این درگیری بوده است.

در پی این درگیری دولت قرقیزستان سفیر تاجیکستان را فراخوانده و یادداشت اعتراض ‌آمیزی به وی تقدیم کرد. مقام‌ های ارشد هر دو کشور روز سه شنبه 17 سپتامبر در محل درگیری حاضر شده و به بررسی اوضاع پرداختند. نخست وزیران  دو کشور نیز به فرماندهان مرزبانی و دولت های محلی خود دستور دادند تا همکاری در همه سطوح را تقویت و دسترسی مناسب بین مردم روستاهای مرزی را فراهم کنند.در مارس گذشته نیز درگیری ‌های مشابهی در این منطقه روی داده بود.

ساکنان مناطق مرزی قرقیزستان و تاجیکستان گویا محکوم به زندگی در شرایط تنش و درگیری های شدید هستند مگر این که رهبران هر دو کشور اراده ای قوی برای پایان دادن به اختلافات پیدا کنند.

شامگاه 16 سپتامبر، درگیری های در روستای مقصد در منطقه لیلک در منطقه بادکند قرقیزستان رخ داد. روایت ها از ماجرا متفاوت است اما رسانه های هر دو کشور بر این امر اتفاق نظر دارند که فعالیت های ساختمانی در مکانی مورد اختلاف باعث درگیری ها بوده است. طرف قرقیز، مدعی است که شهروندان تاجیکستانی ساخت و ساز را آغاز کرده و در پاسخ یک شهروند قرقیزستانی نیز اقدام به فنس کشی دور خانه خود که در آن منطقه واقع است کرد. طرف تاجیک نیز ادعا می کند که این درگیری ها به علت آغاز فعالیت های ساختمانی از سوی شهروندان قرقیزستانی ایجاد شده است.

مطالبه توقف ساخت و سازها از درگیری های لفظی به تبادل گلوله منتهی شده است. دو طرف، طرف مقابل را متهم به آغاز درگیری ها می کنند. مرزبانی تایکستان در بیانیه ای اظهار داشت که قرقیزستان برخلاف معاهدات دوجانبه درباره سرزمین های مورد مناقشه عمل کرده و حدود 250 الی 300 افسر را به منطقه اعزام کرد و سپس با انجام اقدامات تحریک آمیز و در ساعت 19 به سمت شهروندان تاجیک آتش گشودند. در این بیانیه اشاره گردید که چندین شهروند تاجیکی نیز در اثر درگیری ها زخمی شده اند (1). بعدها مقامات منطقه سغد تایید کردند که سه سرباز تاجیکی جان خود را از دست داده و 12 نفر نیز زخمی شده اند (2).

مرزبانی قرقیزستان نیز در بیانیه خود طرف مقابل را به آغاز درگیری متهم کرد و اعلام کرد که آن ها در ابتدا به سمت پاسگاه مرزی مقصد و سپس به پاسگاه موقت مرزی سائی شکلیک کردند. بر اساس این بیانیه، یک مرزبان جان خود را از دست داد و 13 قرقیزستانی شامل 7 سرباز و 6 غیرنظامی از جمله 1 کودک نیز زخمی شدند (3).

واکنش مقامات دو طرف

محمد قلی ابوالقاضی اف نخست وزیر قرقیزستان در بازدید از محل درگیری ها با روسای نهادهای دولتی مربوطه جلسه ای تشکیل داد و هم چنین با مردم محلی نیز دیدار کرد. وی گفت که حل و فصل مسائل مرزی جزء اولویت ها است اما روندی یک جانبه نیست. ابوالقاضی اف تاکید کرد که قرقیزستان تلاش هایش برای تعیین مرزها را تقویت خواهد کرد تا در اسرع وقت، همه مناطق مورد مناقشه بررسی شده و مسائل مرزی در بهترین حالت خود و با در نظر گرفتن منافع ملی حل و فصل شود.

هم چنین به دستور رئیس پارلمان قرقیزستان، جمعی از نمایندگان برای بررسی موضوع به منطقه لیلک اعزام شدند.

سورونبای جنبکوف رئیس جمهور قرقیزستان نیز در واکنش به این حوادث، تاکید کرد که تشدید درگیری های مرزی محکوم است و باید مردم محلی را نسبت به این موضوعات آگاه کرد. وی هم چنین خاطر نشان کرد که اوضاع باید کاملا منطبق با قوانین بین المللی حل و فصل شود.

در همین حال، یک رسانه قرقیزستانی گزارش داد که 752 نفر از ساکنین روستای مقصد خانه های خود را ترک کردند. این افراد به خانه های اقوام خود در روستاهای افراد رفته و بخشی از آن ها (حدود 130 نفر) نیز در یک مدرسه مستقر شده اند (4).

در بیشکک پایتخت قرقیزستان نیز جمعی از مردم منطقه بادکند تظاهراتی برای ابراز نارضایتی خود از عدم حل و فصل درگیری های مرزی از سوی مقامات برگزار کردند. اما ماموران پلیس اجازه ادامه این تظاهرات را ندادند. معترضین سپس خواسته های خود را به مقامات ارائه دادند. آن ها هم چنین خواستار شفافیت فعالیت های کمیسیون تحدید مرزهای مشترک، اعطای موقعیت ویژخ به منطقه بادکند و توقف هرگونه فعالیت ساختمانی در مناطق مورد مناقشه شدند (5).

مرزهای پرتنش

درگیری های مرزی میان قرقیزستان و تاجیکستان مرتبا اتفاق می افتد. با وجود همکاری دوشنبه و بیشکک در مورد حل اختلافات مرزی اما همچنان 70 منطقه مرزی مورد اختلاف وجود دارد. طول کلی مرز دولتی بین قرقیزستان و تاجیکستان 976 کیلومتر را تشکیل می‌دهد که 472 کیلومتر از آن همچنان نامشخص است.

در تاریخ 4 الی 6 آوریل سال جاری میلادی، هیئت های دو کشور در دوشنبه پایتخت تاجیکستان گرد هم آمدند تا درباره تحدید مرزها و مشخص کردن نقاط مرزی با یکدیگر مذاکره کنند. در تاریخ 13 مارس نیز، درگیری دیگری در روستای خواجه اعلا در شهر واروخ از ناحیه اسفره در تاجیکستان صورت گرفت که طی آن 2 تن کشته و بیش از 40 تن زخمی شدند. علت درگیری از سرگیری ساخت و ساز یک جاده از سوی قرقیزستان بود که یک روستای قرقیزی را به منطقه بادکند متصل می کرد. در تاریخ 22 ژوئیه نیز تنش هایی در منطقه واروخ متعلق به تاجیکستان که قرقیزستان دورتادور آن را فرا گرفته است، اتفاق افتاد. ساکنان تاجیک این منطقه پرچم تاجیکستان را بالا بردند و قرقیزها نیز در واکنش پرچم قرقیزستان را به دست گرفتند. این امر سبب درگیری بین دو طرف شد و در این درگیری یک تاجیک 52 ساله بر اثر شلیک گلوله کشته شد و شمار بسیاری زخمی شدند. در گزارش خدمات مرزبانی تاجیکستان آمده بود که این درگیری‌ها زمانی آغاز شد که شهروندان قرقیز 2 متر وارد قلمرو تاجیکستان شده و اقدام به نصب پرچم کرده‌اند. حدودا 40 نفر از ساکنان آق‌سای و 50 نفر از ساکنان خواجه اعلای تاجیکستان در این درگیری مرزی حضور داشته‌اند. در همین حال، این واحد دولتی تاجیکستان ادعا کرده که شهروندان قرقیز سلاح گرم به همراه داشته و در نتیجه شلیک آن یک نفر کشته‌ شده است. در پی این موضوع، مقامات دو کشور دیدارهایی را صورت داده و پس از تشدید تدابیر امنیتی، مساله موقتا حل شد.

چهار روز بعد از این حادثه، روسای جمهور دو کشور با حضور در این منطقه با بزرگان شوراهای روستایی دیدار کردند. سورونبای جنبکوف رئیس جمهور قرقیزستان خواهان پویاتر شدن مذاکرات میان دو کشور شد و ابراز امیدواری کرد که در صورت تحدید مرزها، دروازه های صلح و سعادت میان دو کشور ایجاد خواهد شد. امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان نیز بر اهمیت تاریخی این دیدار تاکید کرده و آن را عاملی برای نزدیک شدن دو کشور به تکمیل روند تعیین مرزها دانست.

اختلافات مرزی را می‌توان ملموس ‌ترین میراث اتحاد جماهیر شوروی برای کشورهای آسیای مرکزی در نظر گرفت. تاکنون تنها 53.5 درصد از مرزهای مشترک میان تاجیکستان و قرقیزستان تعیین شده است و کند بودن روند تحدید مرزها باعث شده تا مردم محلی برای مقابله با یکدیگر دست به اقدامات خشونت آمیز بزنند. این مرزها در دهه 1920 به عنوان بخشی از تلاش های ملت سازی توسط اتحاد جماهیر شوروی ترسیم شدند و این مرزهای اداری در طول دهه های بعد بارها تغییر کردند. با این حال، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری ها، دولت های منطقه در جریان برنامه های دولت سازی خود دنبال تقویت این مرزها بوده اند و با ایجاد مرزداری ها و کنترل رفت و آمد ها برای مردم محلی که پیش از این بدون مشکل قابل توجهی در میان این مرزها زندگی کرده و عبور و مرور می کردند مشکلات زیادی ایجاد کرده اند.

1. https://bit.ly/2kH0y2p
2. https://www.ozodi.org/a/dead-three-tajik-soldier-in-border-kyrgyzstan/30168541.html
3. http://www.interfax.com/newsinf.asp?id=926490
4. https://24.kg/english/129657_Border_conflict752_residents_of_Maksat_village_leave_their_houses/
5. https://24.kg/english/129643__Border_conflict_Rallies_campaigns_temporarily_banned_in_Bishkek/

انتهای پیام/