اصفهان| «مسجد علی(ع)» و مناره‌ای که از مسجدی به مسجد دیگر به ارث رسید
کوچه پس کوچه‌های قدیمی اصفهان مساجدی را در دل خود جای داده است که هر کدام علاوه بر منحصربه‌فرد بودن، در دل خود خاطرات تلخ و شیرین زیادی دارند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، از کوچه پس کوچه‌های خیابان‌های قدیمی شهر اصفهان که بگذریم تنها کوچه‌های باریک و دیوارهای بلند کاه‌گلی را می‌بینیم. کوچه‌هایی که گاهی دو یا سه نفر بیشتر نمی‌توانند درکنار هم حرکت کنند. کوچه‌هایی که به کوچه‌های آشتی کنان هم معروف هستند. صبح‌های زود که از این مسیر بگذرید خانم‌های خانه‌داری را می‌بینید که هنوز هم به رسم قدیم از خانه بیرون می‌آیند و شروع به آب‌پاشی دم در می‌کنند و با این کار با به راه‌انداختن بوی کاه‌گل به عابران صبح بخیر می‌گویند و طراوت را هدیه می‌دهند.
از این کوچه‌های باریک، اطراف میدان امام علی(ع) به وفور دیده می‌شود، محلی با آثار تاریخی بسیار زیاد که هر کدام برای خود گذشته‌ای دارند و داستان‌های زیادی را در خود جا دادند. از جمله این آثارها مسجد امام علی (ع ) واقع در خیابان هارونیه و در مجاورت "مقبره هارون ولایت " است . مسجدی بسیار زیبا و دلباز که هر نمازگزاری علاوه بر عبادت در آن محو زیبایی‌هایش می‌شود.
در قدیم الایام در زمان سلجوقیان مسجدی در این محل ساخته می‌شود با مناره منحصر به فرد که هنوز هم بعد از گذشت سالیان زیاد منحصربفردی خود را حفظ کرده است. پس از ویرانی مسجد در سال 929(ه. ق)- زمان شاه اسماعیل اول- " میرزا شاه حسین وزیر "، مسجد کنونی را جایگزین آن می‌کند. اما همچنان مناره از مسجدی به مسجد دیگر به ارث می‌رسد.
سردر مسجد کتیبه‌ای وجود دارد که حاکی از ساخت بنا در سال 929 است، نخستین بانی مسجد دقیقا معلوم نیست چه کسی بوده و در منابع مختلف از سلطان سنجر یا به علی شاه فرزند تکش سلطان خوارزم و همچنین محمود بن محمد ملکشاه نام برده شده است.
پا در مسجد که می‌گذاریم چهار ایوان و حوضی پر از آب در وسط حیاط دیده می‌شود. در ایوان غربی درگاه مسجد و سه ضلع دیگر ایوان‌ها وجود دارند. ایوان جنوبی از سایر ایوان‌ها گسترده‌تر است. براساس اصول غالب مساجد چهار ایوانه، گنبدخانه مسجد در پس آن واقع شده است. شبستان زمستانی مسـجد در گوشه جنوب شرقی جای گرفته است و این شبستان زمستانی و همچنین شبستان اصلی که در زیر گنبـد مسـجد جای گرفته است، پائین‌تر از سطح مسجد هستند و ارتباط آنها با حیاط از طریق پله‌هاست.
از تزئینات مسجد علی می‌توان از قطار بندی‌های گچی آن نام برد. گنبد مسجد گنبدی آجری است اما داخل آن با مقرنس‌های گچی زینت یافته است. کتیبه‌ای به خط ثلث با گچبری طلائی رنگ دورتادور گنبدخانه وجود دارد کـه حاوی دوازده آیه ابتدای سوره مبارکه اسری است.
از دیگر کتیبه‌ها، کتیبه سردر مسجد بوده که آن نـیز بـه خط ثلث و حنائی رنگ بر زمینه لاجورد است و در بر‌گیرنده آیاتی از کتاب آسمانی قرآن، زیر این کتیبه کاشی معرق لاجوردی رنگ، کتیبه دیگر به خط ثلث با رنگ سفید بر زمینه لاجورد از کاشی معرق وجود دارد که در بر گیرنده عبارت سلطان شاه اسمعیل و میرزا شاه حسین اصفهانی بانی نوسازی مسجد، است. این کتیبه به خـط شمس الدین تبریزی نوشته شده است.
این مسجد پر آوازه شهرت خود را وام دار مناره خویش است .خوش ترکیب‌ترین مناره مرتفع شهر اصفهان مناره مسجد علی(ع) است. مناره‌ای که با آجر و ملات گچ ساخته شده و با آجر چینی تزئین شده است.
بلندای مناره بیش از 50 متر و قطر آن در سطح زمین 6 متربوده است که امروزه با فروریختن طبقه سوم آن به 47٫85 متر تنزل پیدا کرده است. در ارتفاع 40٫35 متری، قرنیزی به صورت تاج و پس از آن بخش کوچک‌تر مناره قرار گرفته است. همچنین در انتهای آن نیز قرنیز دیگری وجود دارد. در داخل مناره نیز، ستون مرکزی قرار دارد که 164 پله حول محور آن شکل گرفته است. مدخل این مناره در درون مسجد و خود مناره در کنار گنبد مسجد علی قرار گرفته‌است.
مناره علی دارای 5 کتیبه است که 3 کتیبه اول از پایین به بالا به خط کوفی با کاشی فیروزه‌ای بر زمینه آجری با کلمات و عبارات مذهبی تزیین شده است. کتیبه چهارم به خط بنایی گچی بر زمینه شطرنجی در مربع‌های بزرگ با شعار مذهبی و زیبایی آراسته شده‌است. بر کتیبه پنجم به خط بنایی آجری برجسته بر زمینه گچی که هم سطح با بام مسجد علی است، آیه‌ای از سوره آل عمران آمده‌است.
سبحانی کارشناس مرمت در مورد سبک معماری این بنا اینگونه می‌گوید: سبک معماری این بنا در مقایسه با دیگر مناره‌های همزمان نشان می‌دهد که مربوط به قرن پنجم و ششم قمری است. این سازه از نظر هماهنگی در ابعاد و اندازه‌‌ها و نیز از لحاظ آراستگی نمای سردر یکی از شاهکارهای معماری مناره‌ها به‌شمار می‌آید. مصالح بکار رفته در این مناره آجر و ملات گچ بوده و تزئینات منار آجرچینی است.
وی ادامه می‌دهد: منار مسجد علی دارای 5 کتیبه است که 3 کتیبه اول از پایین به بالا به خط کوفی با کاشی فیروزه‌ای بر زمینه آجری با کلمات و عبارات مذهبی تزئین شده، کتیبه چهارم به خط بنائی گچی بر زمینه شطرنجی در مربع‌های بزرگ با شعار مذهبی و زیبایی آراسته شده و بر کتیبه پنجم به خط بنائی آجری برجسته بر زمینه گچی که هم سطح با، بام مسجد علی آمده است.
و اما پای صحبت‌‌های قدیمی‌های این محل که می‌نشینیم همه از خاطرات خوش خود در این مسجد از دوران بچگی می‌گویند که چه روزهایی به همراه پدر و مادر خود در این مسجد رفت و آمد داشتند و قرآن و آموزه‌های خود را در این مسجد فرا گرفتند. در این میان یکی از ساکنان می‌گوید: از پدر بزرگ‌های خود شنیده‌ام که در زمان‌های بسیار دور که امکانات مانند امروز نبوده برای اطلاع مسافرانی که قصد عزیمت به اصفهان را داشتند آتش روشن می‌کردند و این برای آنها بدین معنا بوده که به شهر اصفهان نزدیک شده‌اند.
این مسجد از قدیم الایام هم شاهد گردشگران داخلی و خارجی برای خودنمایی زیبایی‌هایش بوده و هم شاهد عبادت‌ها، نیایش ها و خلوت‌های عابدان است و همچنان زیبایی‌های خود را به رخ بازدیدکنندگان می‌کشد، البته مجاورت این مسجد با امامزاده هارونیه سبب شده در روزهای عاشورا و تاسوعای حسینی جمع کثیری از نمازگزاران را در خود جای دهد.
گزارش از سهیلا نصیری
انتهای پیام/ش
