به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم٬ رقابت دریایی تاریخی بین اسپانیا و امپراطوری عثمانی در سده 16 میلادی٬ سرانجام در مسیری پیش رفت که کنترل تونس و لیبی را در اختیار عثمانیان قرار داد.
اما بعدها در سال 1881 میلادی تونس به دست فرانسویان افتاد و لیبی نیز در سال 1912 میلادی به دست ایتالیا افتاد. اما از آن زمان تاکنون٬ لیبی همواره برای ترکیه مهم بوده است. چرا که چندین خاندان ثروتمند ترک عثمانی در لیبی ماندهاند و در چند دهه اخیر٬ هر ساله دهها هزار نفر از کارگران ترکیهای برای کار و فعالیت در تاسیسات نفتی راهی لیبی شدهاند.
علاوه بر اینها٬ از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه و همچنین از مقاطع پس از خیزشهای عربی٬ اردوغان از قذافی فاصله گرفته و از نیروهای سیاسی تحت تاثیر جریان اخوان المسلمین٬ حمایت کرده است. اما عربستان سعودی نیز بیکار ننشسته و دنبال تعمیق نفوذ در لیبی بوده است.
همچنان که پیشبینی میشد٬ دامنه رقابتهای پر از تنش و چالش٬ بین ترکیه و عربستان سعودی٬ به قاره آفریقا هم کشیده شد و ترکیه با تهدید ژنرال حفتر به مقابله نظامی٬ تلاش کرد متفقین خود را در لیبی به قدرت برساند. چنین به نظر میرسد که دست کم در شرایط فعلی٬ اوضاع در لیبی٬ به نفع ترکیه است و به ضرر عربستان سعودی.
معمای همسایگی ترکیه و لیبی
حتی برای کسانی که اطلاعات متوسطی در مورد جغرافیا و محل قرار گرفتن کشورها بر روی نقشه قارههای مختلف جهان دارند٬ موضوعی همچون «همسایگی ترکیه و لیبی»٬ دور از ذهن و همچون یک سوال انحرافی به نظر میرسد.
احتمالاً هر فردی از خود میپرسد: چگونه ممکن است٬ ترکیهای که در شرق با ایران و در غرب با یونان همسایه است٬ با کشور آفریقایی – عربی لیبی نیز مرز مشترک داشته باشد؟
مساله درست همینجاست. ترکیه و لیبی همسایه نیستند و مسافت دریایی بین این دو کشور بیش از دو هزار کیلومتر است و سفر هوایی بین پایتختهای این دو کشور٬ چهار ساعت به طول میانجامد.
اما ترکها٬ بر اساس منطق همسایگی بر اساس سواحل متقابل٬ با وجود آن فاصله و مسافت دور و دراز٬ لیبی را همسایه دریایی میدانند. بر این اساس و مطابق چیزی که در عکس نقشه دیده میشود٬ ترکها محلی را که بین خطوط قرمز مشخص شده٬ به عنوان مرز دریایی ترکیه و لیبی میشناسند.
فایز السراج و توافق نفتی با اردوغان
روز چهارشنبه هفته گذشته٬ فایز السراج رئیس شورای ریاستی دولت آشتی ملی لیبی٬ با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار و گفتوگو کرد.
این دیدار در دفتر ریاست جمهوری در کاخ دولمهباغچه استانبول و بدون حضور خبرنگاران صورت گرفت و به مدت دو ساعت و پانزده دقیقه به طول انجامید. در این دیدار٬ طرفین بر سر یک همکاری دریایی – نفتی توافق کردند که میتواند روابط بین ترکیه و لیبی را وارد فاز جدیدی کند.
اگر چه هنوز گام اجرایی برداشته نشده اما امضای توافق نفتی – دریایی بین ترکیه و لیبی در همین آغاز کار٬ اعتراضات یونان و مصر را به دنبال آورده است.
توافق بین اردوغان و السراج نخستین توافق رسمی نفتی ترکیه در حوزه دریای مدیترانه است. یعنی همان حوزه حساسی که کار اکتشاف و حفاری در آن از چند ماه پیش حساسیتهای منطقهای و فرامنطقهای فراوانی به دنبال آورده است.
تلاش ترکیه برای برخورداری از میادین نفتی – گازی سواحل جمهوری ترک قبرس شمالی و برخی بخشهای دیگر مدیترانه تاکنون با حساسیتهای قبرس جنوبی٬ یونان٬ مصر٬ آمریکا و رژیم صهیونیستی روبرو شده و اتحادیه اروپا نیز تا حد قابل توجهی٬ از این اقدام ترکیه ناراضی است.
با وجود همه موضعگیریها ترکیه نشان داده که به مخالفتهای دیگران اعتنایی نمیکند و با اعزام 4 کشتی بزرگ حفاری به منطقه و نیز انجام 2 رزمایش بزرگ دریایی و استفاده از رصد اطلاعات هوایی ماهوارهای و هواپیماهای بدون سرنشین حضور در مدیترانه و تلاش برای بهرهبرداری از منابع انرژی این حوزه را به یک هدف استراتژیک تبدیل کرده و حاضر نیست از آن عقبنشینی کند.
دیپلماتهای وزارت امور خارجه ترکیه بر اساس اسناد و متون حقوق بینالملل اعلام کردهاند که فعالیت این کشور در شرق مدیترانه٬ دقیقاً منطبق با میزان حقوق ترکیه در چارچوب حقوق دریایی و قارهای و حق حاکمیت سرزمینی و ساحلی است.
اما این مساله هنوز هم از لحاظ حقوقی و سیاسی لاینحل مانده است و بعید نیست که در آیندهای نزدیک این مسائل تحت تاثیر فعالیت حفاری و اکتشافی ترکیه در مدیترانه قرار بگیرند:
1.مشکلات بین قبرس جنوبی و شمالی.
2. روابط ترکیه و یونان.
3. روابط ترکیه و مصر.
4. روابط ترکیه و اتحادیه اروپا.
5.تنشهای ترکیه و رژیم صهیونیستی.
6.روابط ترکیه و آمریکا.
با وجود آن که تحرکات ترکیه در شرق مدیترانه٬ واکنشهایی به دنبال آورده است اما شواهد نشان میدهد که حفظ و تقویت همکاری دریایی و نفتی با لیبی برای آنکارا از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که مساله فقط نفت و گاز نیست و ترکیه میتواند با یک تیر چندین نشان بزند:
1. تثبیت جایگاه ترکیه در لیبی و تعمیق نفوذ در این کشور.
2.برخورداری از امکاناتی مناسبتر برای مقابله با مصر و تقویت اخوانیهای این کشور.
3.مقابله با یونان و تلاش برای تاثیرگذاری بیشتر و قدرتمندانهتر بر پرونده قبرس.
4.استفاده از تونس به عنوان پایگاهی آفریقایی برای تقویت هر چه بیشتر متفقین ترکیه در تونس و الجزایر.
5.تضعیف جایگاه عربستان سعودی و امارات متحده عربی در لیبی و دیگر کشورهای آفریقایی.
در پایان باید گفت٬ ساختار قدرت در کشور عربی لیبی هنوز هم به ثبات کامل نرسیده اما اگر شرایط تازهای به وجود نیاید و تحولات جدیدی در این کشور روی ندهد٬ توافق نفتی – دریایی جدید بین اردوغان و السراج موجب آن شده که ترکیه با انگیزه و توانی بیشتر برای نفوذ در قاره آفریقا خیز بردارد.
انتهای پیام/