به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، عصر امام محمدباقر(ع) و امام صادق(ع) در تاریخ حدیث شیعه به «عصر طلایی حدیث» شناخته میشود. امام باقر(ع) با علم کاملی که از اوضاع و شرایط زمان خویش داشت، در جهت شناختن اساس فکری جامعه، نهضتی علمی، فقهی، فلسفی و کلامی بنیاد نهاد. تبیین نظریه امامت بهشکل کامل آن و مبارزه با افکار توجیهگرای مرجئه و سایر جنبشهای انحرافی بخشی از اقدامات آن حضرت است، از این جهت احادیث و روایتهایی که از این دو امام بزرگوار باقی مانده است، در مقایسه با سایر امامان بسیار زیاد است.
برپایی جلسات مناظره با ادیان و مذاهب مختلف از شیوههایی بود که امام محمد باقر (ع) در گسترش علم پیش گرفتند تا گوشهای از علم بیکران اهلبیت وحی را در معرض همگان قرار دهند و از این طریق اهل حق را به صراط مستقیم الهی دعوت کنند. بازخوانی این مناظرات ضمن آنکه میتواند ما را با علم بیکران اهلبیت آشنا کند، شیوه مناسبی را برای فراگیری مدل مناظره با اهل باطل فرا روی اندیشمندان قرار میدهد.
درباره یکی از مناظرات امام باقر(ع) میخوانیم:
« قتاده بن دعامه» به حضور امام علیهالسلام رسید. امام به او فرمود: فقیه اهل بصره تویی؟ عرض کرد: بله، اینطور میگویند. امام فرمود: به من گفتهاند که تو تفسیر قرآن میگویی. عرض کرد: بله؛ امام فرمود: تفسیر تو از روی علم است یا جهل؟! عرض کرد: نه، از روی علم است. امام فرمود: خدای تعالی در سوره سبا میفرماید: «وَ قَدَّرْنا فیهَا السَّیْرَ سیرُوا فیها لَیالِیَ وَ أَیَّاماً آمِنین؛ و در میان آنها مسافت را به اندازه مقرر داشته بودیم. در این [راه]ها، شبان و روزان آسودهخاطر بگردید.» (سبأ آیه18)
قتاده گفت: این آیه درباره کسی است که از خانه خود با زاد و توشه و مَرکب حلال به سوی خانه کعبه حرکت میکند. خداوند میفرماید او در امن و امان است تا به خانه خود برگردد.
امام باقر علیه السلام فرمود:« آیا تا به حال پیش نیامده کسی با زاد و توشهی حلال به زیارت خانه خدا برود ولی در راه، دزدان او را بگیرند و اموالش را ببرند و او را چنان بزنند که دیگر نتواند به راه خود ادامه دهد؟» قتاده گفت: چرا؛ امام فرمود: وای بر تو ای قتاده، اگر قرآن را از پیش خود تفسیر کنی! (یعنی تو که گفتی هر کس به سوی خانهی خدا برود، تا موقع برگشتن در امان است، پس این همه دزدیها و غارتها در راه و در داخل شهر مکه چیست؟) در این صورت هم خودت هلاک شدهای و هم دیگران را هلاک کردهای.
این آیه در مورد کسی است که از خانه خود با زاد و توشهی حلال حرکت کند و به زیارت خانه خدا بیاید و به حق ما ائمه معصومین آگاه باشد و قلبش ما را طلب کند و در سرش هوای ما باشد. همانطور که خدای تعالی هم فرموده: «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِم؛ پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرایش بده» (سوره ابراهیم آیه 37)
در این آیه منظور خداوند شوق خانهی کعبه نیست وگرنه میفرمود: «تَهْوی إلیه». ابراهیم عرض میکند خدایا دلهاى گروهى از مردم را متوجه خاندان من بکن منظورش دوست داشتن خانه نیست اگر منظور خانه بود میفرمود (تهوى الیه) دوست بدارند آن را نه اینکه بفرماید (تَهْوِی إِلَیْهِمْ) دوست بدارند آنها را بخدا سوگند منظور از دعاى ابراهیم ما بودیم که اگر با دل ما را دوست داشته باشند حج آنها قبول مىشود و گر نه قبول نخواهد شد اگر چنین بود آن وقت از عذاب جهنم در روز قیامت ایمن خواهد. قتاده عرضکرد بخدا دیگر همین طور تفسیر خواهم کرد. فرمود ای قتاده، منظور قرآن را کسانى درک میکنند که با آنها صحبت شده و طرف خطاب قرآن هستند. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج8، ص311)
دَخَلَ قَتَادَةُ بْنُ دِعَامَة عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَالَ یَا قَتَادَةُ أَنْتَ فَقِیهُ أَهْلِ الْبَصْرَةِ فَقَالَ هَکَذَا یَزْعُمُونَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بَلَغَنِی أَنَّکَ تُفَسِّرُ الْقُرْآنَ فَقَالَ لَهُ قَتَادَةُ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِعِلْمٍ تُفَسِّرُهُ أَمْ بِجَهْلٍ قَالَ لَا بِعِلْمٍ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَإِنْ کُنْتَ تُفَسِّرُهُ بِعِلْمٍ فَأَنْتَ أَنْت عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَالَ یَا قَتَادَةُ أَنْتَ فَقِیهُ أَهْلِ الْبَصْرَةِ فَقَالَ هَکَذَا یَزْعُمُونَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بَلَغَنِی أَنَّکَ تُفَسِّرُ الْقُرْآنَ فَقَالَ لَهُ قَتَادَةُ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِعِلْمٍ تُفَسِّرُهُ أَمْ بِجَهْلٍ قَالَ لَا بِعِلْمٍ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَإِنْ کُنْتَ تُفَسِّرُهُ بِعِلْمٍ فَأَنْتَ أَنْت فَقَالَ قَتَادَةُ ذَلِکَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ بِزَادٍ حَلَالٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ کِرَاءٍ حَلَالٍ یُرِیدُ هَذَا الْبَیْتَ کَانَ آمِناً حَتَّى یَرْجِعَ إِلَى أَهْلِهِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع نَشَدْتُکَ اللَّهَ یَا قَتَادَةُ هَلْ تَعْلَمُ أَنَّهُ قَدْ یَخْرُجُ الرَّجُلُ مِنْ بَیْتِهِ بِزَادٍ حَلَالٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ کِرَاءٍ حَلَالٍ یُرِیدُ هَذَا الْبَیْتَ فَیُقْطَعُ عَلَیْهِ الطَّرِیقُ فَتُذْهَبُ نَفَقَتُهُ وَ یُضْرَبُ مَعَ ذَلِکَ ضَرْبَةً فِیهَا اجْتِیَاحُه قَالَ قَتَادَةُ اللَّهُمَّ نَعَمْ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَیْحَکَ یَا قَتَادَةُ إِنْ کُنْتَ إِنَّمَا فَسَّرْتَ الْقُرْآنَ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِکَ فَقَدْ هَلَکْتَ وَ أَهْلَکْتَ وَ إِنْ کُنْتَ قَدْ أَخَذْتَهُ مِنَ الرِّجَالِ فَقَدْ هَلَکْتَ وَ أَهْلَکْتَ وَیْحَکَ یَا قَتَادَةُ ذَلِکَ مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ بِزَادٍ وَ رَاحِلَةٍ وَ کِرَاءٍ حَلَالٍ یَرُومُ هَذَا الْبَیْتَ عَارِفاً بِحَقِّنَا یَهْوَانَا قَلْبُهُ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِم وَ لَمْ یَعْنِ الْبَیْت فَیَقُولَ إِلَیْهِ فَنَحْنُ وَ اللَّهِ دَعْوَةُ إِبْرَاهِیمَ ع الَّتِی مَنْ هَوَانَا قَلْبُهُ قُبِلَتْ حَجَّتُهُ وَ إِلَّا فَلَا یَا قَتَادَةُ فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ کَانَ آمِناً مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قَالَ قَتَادَةُ لَا جَرَمَ وَ اللَّهِ لَا فَسَّرْتُهَا إِلَّا هَکَذَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَیْحَکَ یَا قَتَادَةُ إِنَّمَا یَعْرِفُ الْقُرْآنَ مَنْ خُوطِبَ بِهِ.
انتهایپیام/