عقل ایمانی
برخی اظهارنظرها و واکنشها پس از شیوع ویروس کرونا بهانهای شد تا درباره نسبت میان ایمان و عقل یا دین و علم مباحثی صورت بگیرد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، برخی اظهارنظرها و واکنشها پس از شیوع ویروس کرونا بهانهای شد تا درباره نسبت میان ایمان و عقل یا دین و علم مباحثی صورت بگیرد. این مصاف بیش از هر چیز ریشه در سده میانه اروپا یا قرونوسطی دارد که تفسیری جزماندیش از مسیحیت به مصاف عقل و اندیشه رفت و خانه دین را بیرون از زمین عقل ساخت.
جدا کردن زندگی دنیایی از زندگی اخروی ثمره اندیشه ارتدوکس مسیحیت قرون وسطی بود که در نوشتههای « آگوستین قدیس» به روشنی پیداست. او زمین، دنیا و حیات دنیایی را کفاره گناه نخستین آدم میداند و بر شر بودن دنیا تکیه میکند. از نظر او که شاید از مهمترین متفکران سده میانه باشد تنها کلیساست که میتواند پناهگاهی برای انسان درمانده و بیچاره روی زمین باشد. و در عوض «شهر خدا» منزلگاه ابدی انسان مؤمن مسیحی است. در این اندیشه، انسان تارک دنیا و عزلتنشین میشود و عقل و اختیار را کنار مینهد و بدون جهد و تلاش دل به تقدیر میسپارد. در این اندیشه انحرافی است که راه ایمان از عقل و دنیا از آخرت جدا میشود و زندگی دنیایی تباه و نابود میشود.
از دل این تقدیرگرایی اما تفکر متعادل امثال « آکوییناس» بیرون آمد تا با استفاده از عقل ارسطویی میان دین و عقل آشتی برقرار کند اما کار از کار گذشته بود چراکه اندیشه «پروتستان» پایانی بود بر آشتی کلیسای قرون وسطی با عقل و حقوق طبیعی. نهضت اصلاح مذهبی با ادعای بازگشت به مسیحیت ناب علیه کلیسا شورید و دنیایی شدن را برای انسان مسیحی تجویز کرد. روی دیگر مسیحیت قرون وسطایی، مسیحیت پروتستان است که اولی عقل را یکسره تقبیح میکند و دومی دین را به گوشهای فرستاده و تفسیر صرف فردی از آن ارائه میدهد.
غرض آنکه انحراف کلیسای قرون وسطی در دینمداری ریشه اصلی مصاف میان ایمان و عقل است که در نهایت آن افراط به تفریط مسیحیت سکولار انجامید. از همین رو این مصاف ، مصافی وارداتی از غرب به شرق است. علاوه بر انبوه روایات و احادیث و آیات در متون اسلامی پیرامون تلازم عقل و ایمان و همراهی علم و دین، در تاریخ اسلام،
قرون وسطی به شکل مسیحیت نداریم. قرار دادن تقوا بهعنوان ملاک اصلی سنجش در مقابل رنگ پوست و قوم و قبیله ، توجه به دنیا بهعنوان مزرعه آخرت، مقابله با خرافه گرایی و عادات جاهلی ، بزرگترین دشمنان اسلام را از جاهلان و افراد لجوج قرار داد.
تفسیر مجتهدان از اسلام که تفسیری منطقی و متعادل از امور بود در مقابل تفاسیر «اخباریها» و «اشعریون» خطر شکل گرفتن تفاسیر بنیادگرایانه را به حداقل تقلیل داد گرچه در این میان تفاسیر رادیکال در مقابل جهان جدید به سربرآوردن «القاعده» و «داعش» انجامید و راهی که «ابنتیمیه» و «محمدبنعبدالوهاب» گشودند را به رادیکالیسم و خشونت ختم کرد. با همه این احوال چنان چراغ عقل، دانش و آگاهی در جهان اسلام روشن است، که بیخردان را راهی به دل جماعت مومنان نیست.
فاصلهاندازی بین علم و ایمان
شیوع کرونا از سوی برخی کجاندیشان و برخی بددلان فرصتی برای فاصله انداختن میان عقل و علم با دین و ایمان بود. هم آنان که در حرم رفتار شنیع لیس زدن انجام دادند و هم آنان که چنین رفتار سبک سرانهای را به تمامی دینداران و مومنان نسبت دادند. نگاه مجتهدان اما بهداشت را که حاصل تجربه و علم بشر است در عرض دین نمیداند و حکم به رفتار غیرعقلانی نمیدهد. ایمان به خدا، توکل و دعا و نیایش صورت دیگر جزمگرایی و جبرگرایی نیست. همانگونه که اعتماد به علم و پزشک روی دیگر بیایمانی نیست. در چنین بلایایی هم میتوان جانب عقل و علم نگاه داشت و هم به خداوند توکل کرد. انسان مؤمن انسانی معتدل است که این امت وسط بودن در تعادل میان دل و عقل جان میگیرد. جان مؤمن مهم است که شهادت در راه خدا در کلام الهی معامله با پروردگار نام میگیرد؛ معاملهای که بها و قیمتش را خداوند میپردازد. اهمیت جان بشر است که خداوند کشتهشدن یک نفس را معادل کشتهشدن تمام بشریت میداند پس اگر حکم عقل در تأیید حفظ جان انسان باشد حتماً آن حکم ملازم با حکم شرع است . عبودیت و بندگی انسان که در ایمان او متجلی میشود کیفیت و معنای زندگی انسان را در دنیا معین میکند. اگر عقل و دانش چراغ راه بشر برای عبور از سختیهای دنیا باشند ، ایمان و توکل قدرت و نیروی معنوی بشر برای معنادار کردن زندگی
هستند.
دینداری در دنیای جدید در دنیای واپسگرایان و آتئیستها ، در دو قطبی بنیادگرایان و بیمذهبان، از راه همراهی ایمان و عقل میگذرد. جهان جدید گرچه از رازها پرده برداشته و جهانی افسونزدایی شده است ، اما هرگز نتوانسته معنا و معنویت را مغلوب کند. مؤمنانه زیستن گرچه در دنیای جدید دشمنان جدید و مجهزی دارد و سخت و پیچیده شده اما هم مقدور است و هم مطلوب. هم لذتبخش است و هم پسندیده. هم زیستن در دنیا و هم حفظ جان و هم تلاش برای زندگی بهتر هم توصیه شرع است هم توصیه عقل. همانگونه که عالم دینی طبیب روح و جان انسان است، پزشک هم طبیب جسم انسان است. جسم و جان را باید ساخت و پرداخت.
کرونا برای مومنان هم نشانهای از کمبودها و ضعفهای دنیای مدرن است و هم نمادی از ضعف انسان که خود تذکری است برای اهل ایمان و هم آزمونی برای مواجهه عاقلانه و عالمانه برای مواجهه با یک بلای طبیعی.
سخنان روز گذشته رهبر معظم انقلاب تأییدی بر همراهی دین و علم است. آنجا که می فرمایند: خدا ما را موظف کرده است در قبال سلامت خود و دیگران احساس مسئولیت کنیم . لذا هر چه به جلوگیری از شیوع این بیماری کمک کند حسنه و هر چه به شیوع آن کمک کند سیئه است. نمونه کاملی از روشن بینی در نگاه رهبر سیاسی و مجتهد و عالم دینی.
منبع : صبح نو
انتهای پیام/