کرونا و عقلانیت دینی در گفتگو با الهی راد: عقل و نقل نه تنها در مقابل هم نیستند بلکه اعتبارشان وابسته به یکدیگر است

حجت الاسلام صفدر الهی راد عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) در  گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به این سوال که با توجه به حواشی که در مسئله کرونا و راهکارهای پیشگیری از آن وجود دارد،  آیا اساساً تعارضی میان عقل و نقل در این مواجهه با این موضوع وجود دارد یا خیر، گفت: برای پاسخ به این سوال ابتدا باید جایگاه عقل و نقل در نظام عقلانی و وحیانی را مورد بررسی قرار داد، در همین راستا آنچه که خیلی روشن است اعتبار و حجیت نقل از طریق عقل است. یعنی اینکه اگر پیش از پرداختن به وحی، سنت و معصومیت نتوانیم از طریق عقل جایگاه و ضرورت وحی و وجود پیامبر و ائمه را کشف کنیم و از سوی دیگر اگر نتوانیم از طریق عقل جایگاه امام و پیامبر  بر حق را کشف کنیم اصولاً چیزی به اسم نقل از اساس دارای اعتبار نیست. 

الهی راد ادامه داد: به همین واسطه وقتی به بررسی آیات و روایات می پردازیم در این حوزه نیز به شدت به جایگاه عقل تاکید شده و حتی در آیات و روایات فراوان نیز کسانی که از عقل خود در حوزه تحقیق در آیات و روایت استفاده نمی‌کنند مورد نکوهش قرار گرفته اند. بنابراین از این جهت اولاً عقل پشتیبان معرفتی نقل به حساب می آید و ثانیاً خود عقل هم در نقل مورد تایید قرار گرفته است، یعنی خود نقل نیز این مطالبه را دارد که ما برای استخراج آن از عقل‌مان به نحو احسن استفاده کنیم. البته عقل نیز شامل یک عقل برهانی و یک عقل تجربی می شود. 

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بحث درگیری بشر با یک بیماری چون کرونا مسئله جدیدی نیست و در دوره های گذشته تاریخی نیز شیوع بیماری های فراگیر چون طاعون و وبا و همچنین بروز بلاهای طبیعی تجربه شده است، تصریح کرد: آنچه که در مسئله شیوع ویروس کرونا باید مورد بررسی قرار گیرد این است که عده ای بخواهند عقل و نقل را در برابر هم قرار داده و بگویند که عقل یک معیار معرفتی است که 180 درجه با نقل متفاوت است.  در حالی که عقل و نقل نه تنها در مقابل هم نیستند بلکه اعتبارشان وابسته به یکدیگر است. 

وی خاطرنشان کرد: اما در ارتباط با دعوای اخیر میان طرفداران طب نوین و سنتی باید به این واقعیت اشاره کرد که این دعوا ریشه تاریخی دارد و بالا گرفتن آن  تنها محدود به هفته های اخیر نمی شود. 

الهی راد عنوان کرد: یک اشتباهی که امروز رایج است این است که  عده ای تلقی شان این است که اگر به سراغ طب سنتی رفتیم باید طب نوین را کنار بگذاریم و در نقطه مقابل عده ای دیگر معتقدند که اگر به سراغ طب مدرن رفتیم باید طب سنتی را به طور کامل کنار بگذاریم که تحلیل این رفتار نیاز به یک بحث ریشه ای و معرفت شناختی دارد. 

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) افزود: به لحاظ معرفت شناختی سوال این است که طب مدرن به چه معنا است؛ در پاسخ باید گفت که این طب نتیجه بررسی تجربیات گذشته بشریت در مواجهه با بیماری ها و کشف عوامل به وجود آمدن آنها است و اتکا به تجربیات نیز یک راه معتبر در اسلام بشمار می‌رود. علم تجربی یعنی اینکه بر اساس یک مبانی جدیِ علمی و کنار هم قرار دادن مشاهدات و از طریق کثرت مشاهدات به یک سری از کشفیات رسیدن که  اگر این مسئله اعتبار نداشته باشد تمامی امور روزانه ما از قبیل مسائل کشاورزی و یا مسئله دامداری و دیگر مسائل روزمره بی اعتبار می شود. 

این استاد دانشگاه یادآور شد: دانشمندان تجربی چه در داخل کشور و چه در خارج کشور تلاش علمی کردند و بر اساس یک متودولوژی خاص و از طریق آزمایش بر روی حیوانات و انسان ها به یک اطمینان علمی دست پیدا کردند که فلان مریضی که پیدا شده  دلایل خاصی دارد و بر همان اساس داروی متناسب برای از بین بردن ریشه آن بیماری را تولید کردند. بنابراین  این مسئله به لحاظ معرفت شناسی امری کاملاً منطقی است و معنا ندارد که عده ای به اسم اسلام و دین بخواهند این روش را منع کنند.

وی ادامه داد: در پاسخ به این افراد باید این مسئله را مطرح کرد که آیا در زمان سیره پیامبر اکرم و ائمه اطهار آیا مراجعه به طبیب برای درمان بیماری وجود ندارد؟ خب وقتی این بزرگواران بیمار می شدند چه کار می کردند. شما وقتی واقعه ضربت خوردن حضرت علی (ع) را مرور می کنید ملاحظه می کنید که برای درمان جراحت آن حضرت طبیب را خبر می کنند با اینکه هم خودشان و هم فرزندانشان معصوم بودند ولی باز به درمان طبیبان عصر خودشان اعتماد می کردند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) یادآور شد: البته شما وقتی در تاریخ طولانی غیبت کبری را نیز مورد بررسی قرار می دهیم علما و بزرگان دین ما هرگاه که بیمار می شدند به طبیبان عصر خود مراجعه می کردند. این مسئله در سیره امام خمینی و رهبر معظم انقلاب نیز قابل مشاهده است. شما می بینید هم حضرت امام و هم رهبر انقلاب در شرایطی که از بالاترین مقام علمی و حاکمیتی برخوردار هستند ولی زمانی که به بحث های پزشکی می رسند به صراحت اعلام می کنند که پزشکان در مسائل مرتبط به درمان بیماری بر آنها ولایت دارند. 

وی افزود: در مسئله برخورد با ویروس کرونا نیز شاهد بودیم که رهبر انقلاب در اولین مواجهه رسمی خودشان با مردم در حالی که در حیات منزل خودشان حضور داشتند ولی با این حال در زمان استفاده از بیل برای کاشتن درخت از دستکش استفاده می کنند که این اقدام ایشان دارای یک پیام برای عموم مردم است تا  بگویند وقتی پزشکان به رعایت مسائل بهداشتی تاکید می کنند همه ما وظیفه داریم که به این توصیه ها به طور کامل عمل کنیم.

الهی راد ادامه داد: البته از سوی دیگر شاهد هستیم که در مواقعی برخی کم لطفی ها نیز به طب سنتی می شود چراکه اگر از طریق روایات مشخص شد که معصومین ما برای برطرف کردن یک بیماری از طریق علم الهی یک راه درمان طبیعی یا یک راه درمان معنوی را مطرح کردند و این مسئله برای متخصصین احراز شد که ائمه اطهار برای درمان یک بیماری به نحو مطلق یک دارویی را تجویز کردند حال این دارو می خواهد یک داروی مادی باشد یا یک داروی معنوی باید این موضوع نیز مورد توجه قرار گیرد.  به طور مثال در روایات موثق ما آمده است که  حضرت زهرا برای برطرف شدن تب حضرت سلمان خواندن دعای نور را  توصیه می کنند. بنابراین اگر واقعاً برای ما احراز شود باید به آن توجه کنیم و اینطور نباشد که بگوییم چون تجویز پزشکان مدرن وجود ندارد بنابراین این توصیه ها فاقد اعتبار است. 

وی در عین حال عنوان کرد: اما نکته ای که باید در ارتباط با استفاده از طب سنتی به آن اشاره کرد این است که اطبایی که خود را به عنوان متخصصان طب سنتی معرفی می کنند در استفاده از توصیه های ائمه اطهار رعایت استنباط معارف را نمی کنند؛ به این معنا که بررسی نمی کنند که آیا فلان روایتی که برای درمان یک بیماری موجود است و منتسب به یکی از ائمه اطهار است آیا موثق بوده یا  ممکن است در طول تاریخ عدهای در تولید و مصرف یک ماده دارویی ذی نفع بوده باشند و برای اینکه منفعتی ببرند تجویز این ماده دارویی را به ائمه اطهار نسبت داده باشند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره) تاکید کرد: ما چطور می توانیم به سراغ کشف صحت این احادیث یا روایت برویم. فراتر از این حتی اگر مسجل شد که استفاده از یک ماده دارویی از سوی یکی از امامان معصوم ما در دوره ای تجویز شده باشد آیا این دلیل می شود که این تجویز برای هر فردی با هر سطح از بیماری اثر بخش باشد یا شاید امام معصوم برای برطرف شدن بیماری یک فرد خاص تجویزی منحصر به فرد کرده باشد که این تجویز برای دیگر بیماران که مبتلا به همان بیماری هستند اثربخش نباشد.البته این موضوع در طب مدرن هم وجود دارد. به طور مثال ممکن است دو بیمار قلبی وجود داشته باشند که زمانی که به پزشک مراجعه می کنند دو تجویز مختلف برای آنها داده شود. 

الهی راد در ادامه اظهارات خود عنوان کرد: در بحث کرونا واقعیت این است که در تاثیرگذاری برای علاج این بیماری هم عوامل مادی نقش دارد و هم عوامل معنوی. به این معنا است که وقتی در عالم ماده یک سری از اصول به شکل اصول حتمی مطرح می شود این اصول در شرایط عادی با هیچ معیاری نقض نمی شود و اینطور نیست که به طور مثال یک فرد ضریح آهنی حرم ائمه را لیس بزند ولی آلودگی های موجود در آن به بدن او منتقل نشود. 

وی افزود: اصلا فارغ از مسائل بهداشتی مربوط به کرونا، بزرگان دین ما کجا اجازه داده اند که نسبت به حرم اهل بیت اقدامات ناهنجار را به نام دین انجام دهیم. این مسئله که فعل و انفعالات مادی در عالم ماده تاثیر گذار است یک امر فلسفی است که در حریم اهل بیت نیز نقض نمی شود. به طور مثال شما اگر با یک کبریت اقدام به آتش زدن یکی از پرده های حرم حضرت معصومه کنید آیا آن پرده آتش نمی گیرد؟ قطعا آتش می گیرد. بنابراین در مسئله انتقال ویروس کرونا هم که یک امر مسجل مادی است باید به اصول اثبات شده پزشکی و بهداشتی  توجه کرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: از سوی دیگر باید به عوامل ماورایی و تاثیر دعا و نیایش و راز و نیاز در امور مادی توجه کرد. اینکه ائمه اطهار به ما توصیه می کنند که در کنار رعایت مسائل و امور بهداشتی فلان دعا هم خوانده شود قابل توجه است. ما با دعا و توسل به درگاه الهی  از خداوند می خواهیم که از آن راه هایی که انسان نمی داند به یاری او بشتابد. 

الهی راد در پایان گفت: فارغ از این که این بیماری چگونه ایجاد شده و از چه کشوری به ایران منتقل شده ما باید به این وجه از مسئله توجه کنیم که این بیماری می تواند زمینه ساز آزمایش و امتحان الهی نیز باشد. بنابراین این بیماری را فرصتی بدانیم که مناجات و توسلات ما بیشتر باشد و در این شرایط اضطرار بیشتر به یاد خدا بیفتیم.

انتهای پیام/