به گزارش خبرنگار قضایی خبرگزاری تسنیم؛ بر اساس آنچه به صورت رسمی اعلام شده، از ابتدای اسفند ماه 1398 کشور درگیر ویروس کووید 19 یا همان کرونا شده است؛ ویروسی که بنابر آخرین آمار اعلامی از سوی وزارت بهداشت، 8 هزار و 42 نفر به این ویروس مبتلا شدند و متاسفانه 291 نفر از هموطنانمان نیز جان خود را از دست دادند.
با شیوع ویروس کرونا و اعلام وضعیت بحرانی از سوی مسئولان وزارت بهداشت و ایجاد ستاد ملی مقابله با کرونا متشکل از نمایندگان قوای سهگانه، همه دستگاهها در راستای وظایف خود اقداماتی را برای مقابله با این ویروس در دستور کار قرار دادند.
قوه قضائیه نیز به عنوان یکی از قوای سهگانه کشور که مسئولیت اجرای عدالت بهویژه عدالت قضایی را بر عهده دارد، در سه محور پیشگیری از ابتلای شیوع کرونا در زندانها، برخورد با محتکران اقلام بهداشتی و دارویی مرتبط با این ویروس و پیشگیری از ابتلای مراجعهکنندگان به محاکم به کرونا، اقداماتی را در 20 روز اخیر انجام داده است.
اتخاذ تمهیدات ویژه بهداشتی و قضایی در زندانها برای مقابله با کرونا
نخستین واکنش رسمی قوه قضائیه به شیوع کرونا در کشور، پنجم اسفند ماه بود که در جلسه شورای عالی قضایی مصوب شد، بخشنامه ویژهای بهمنظور حفاظت زندانهای کشور در مقابل شیوع ویروس کرونا تهیه و به مسئولان مربوطه ابلاغ شود.
در این جلسه مقرر شد کمیتهای به ریاست معاون اول قوه قضائیه، وضعیت قضایی زندانیان را بررسی و تدبیری اتخاذ شود تا ورودی زندانها در شرایط فعلی کشور حتیالامکان کاهش یافته و به جز مواردی که بازداشت متهمان ضرورت دارد، از صدور قرار منتهی به بازداشت اجتناب شود.
همچنین مقرر شد در مورد زندانیان واجد شرایط نیز، اعطای مرخصی ویژه در دستور کار قرار گیرد.
تعلیق تمام فعالیتهای اجتماعمحور در زندانهای کشور
در ادامه پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندانها، اصغر جهانگیر رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی از تعلیق تمام فعالیتهای جمعی زندانیان از جمله فعالیتهای ورزشی، هنری، فرهنگی، حرفه آموزی و اشتغال و حتی برگزاری نمازهای جماعت در تمامی زندانهای کشور خبر داد و رعایت دقیق این دستور را از سوی مدیران زندانها و با نظارت مدیران کل استانهای سراسر کشور الزامی دانست.
این پایان کار نبود و اصغر جهانگیر در نشست سراسری با مدیران کل ستادی و استانی سازمان زندانها که از طریق ویدئو کنفرانس برگزار شد با تأکید بر رعایت حقوق زندانیان، انجام اقداماتی را به مدیران کل زندانها گوشزد که آن جمله، ضد عفونی کردن روزانه و مستمر بخشها و وسایل موردنظر، قرار دادن وسایل بهداشتی در دسترس زندانیان، ارائه آموزشهای لازم به زندانیان و زندانبانان برای خود مراقبتی و نیز تشکیل کمیتههای سلامت در زندانها برای کنترل و مراقبت از وضعیت سلامت زندانیان و شناسایی افراد در معرض خطر به نحوی که با شنـاسایی و تشخیص اولیه پزشکان زندان، نسبت به جداسازی و سایر اقدامات بهداشتی و درمانی افراد بدون فوت وقت اقدام شود.
توقف اعزامهای غیرضروری زندانیان به مراجع قضایی و کنترل ویژه مواد غذایی در بدو ورود
از دیگر اقداماتی که با دستور رئیس سازمان زندانها در دستور کار مدیران کل زندانهای استانها و مدیران زندانها قرار گرفت، جلوگیری از اعزام غیرضروری زندانیان به مراجع قضایی و لغو تمام بازدیدها از زندانها بود؛ در همین ارتباط جهانگیر از مدیران کل زندانها خواست؛
1-با توجه به شرایط موجود از اعزام غیرضروری زندانیان به مراجع قضایی بدون هماهنگیهای لازم خودداری کنید.
2- تمام بازدیدها از زندانها به جز مراجع قضایی و مراجع بهداشتی و درمانی برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تا اطلاع ثانوی لغو میشود.
3-انتقال زندانیان به زندان دیگر فعلاً برای حفظ سلامت زندانیان متوقف و انجام ملاقاتهای خانوادهها تا گذر از این شرایط صرفاً با هماهنگیهای لازم و با تدابیر بهداشتی به ملاقاتهای کابینی محدود شود.
4-کنترل کامل اماکن بهداشتی، درمانی و همچنین اماکن طبخ غذای زندانیان و کنترل ویژه روی مواد غذایی در بدو ورود به زندانها ازجمله اقداماتی است که مدیران زندانها علاوه بر رویههای جاری بهداشتی و درمانی باید انجام دهند.
5- رصـد کامل وضعیت سلامتی زندانیان و معاینه افراد مشکوک، خواستار ارائه گزارش روزانه توسط مدیران کل استانها درباره وضعیت سلامتی زندانیان و اقدامات انجام شده برای آنها شد.
خودداری از اعزام محکومان به زندانها تا پایان فروردین 99
رئیس قوه قضائیه همچنین در ادامه اقدامات دستگاه قضا برای پیشگیری از شیوع کرونا در زندانها، هفتم اسفند ماه دو بخشنامه جداگانه صادر کرد.
آیتالله رئیسی در بخشنامه اتخاذ شیوههای مناسب برای پیشگیری از شیوع کرونا به داخل زندانها که دارای سه بند است از مراجع قضایی کشور خواست؛
1- «با رویکرد کاهش ورودی افراد به زندانها از صدور قرارهای تأمین منجر به بازداشت جز در موارد ضروری اجتناب شود.»
2-«با رعایت ضوابط و مقررات قانونی در اتخاذ تصمیمات قضایی از تأسیسات ارفاقی مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی از قبیل اعمال مجازاتهای جایگزین حبس، تعویق اجرای مجازات، تعلیق تعقیب و تعلیق مجازات در حد امکان قانونی استفاده شود.»
3-«محکومانی که آرای محکومیت آنها قطعیت یافته و در حال حاضر با قرار تأمین آزاد هستند جز در موارد ضروری از معرفی آنها به زندانها تا پایان فروردین 99 خودداری شود.»
اعطای مرخصی یک ماهه به زندانیان با قرار کفالت
رئیس قوه قضائیه همچنین در بخشنامه دوم که به اعطای مرخصی به زندانیان به مناسبت اعیاد رجبیه اختصاص داشت، از تمام مراجع قضایی خواست به مشمولان این بخشنامه با اخذ وثیقه یا کفالت، تا 15 فروردین 99 مرخصی داده شود.
در این بخشنامه آمده است: به مناسبت فرا رسیدن اعیاد مبارکه رجبیه و با توجه به آثار مثبت و سازنده حضور زندانیان در کنار خانواده و به منظور نیل به اهداف عالی در بازسازی اجتماعی و اخلاقی زندانیان و ضرورت حفظ سلامت زندانیان در شرائط فعلی مقتضی است به زندانیان محکوم با رعایت شرایط ذیل از تاریخ ابلاغ این بخشنامه تا 15 فروردین ماه سال 99 مرخصی داده شود.
الف - زندانیان محکوم به حبس کلیه محکومان به حبس که واجد شرائط قانونی مرخصی بوده و در زندان بسر میبرند.
ب- محکومین به جزای نقدی، رد مال و جبران خسارت، پرداخت دیه و سایر محکومین مالی:
تمام زندانیانی که به دلیل عجز از پرداخت جزای نقدی در بازداشت هستند و همچنین دارندگان محکومیتهای مالی (دیه ، مهریه ، رد مال و سایر محکومیتهای مالی ) با اخذ وثیقه مناسب با میزان محکومیت.
ج- مفاد این بخشنامه شامل مرتکبین جرائم ذیل نخواهد بود:
محکومین جرایم سرقتهای مسلحانه و سارقین دارای محکومیت بیش از 5 سال و محکومین به سرقت دارای بیش از یک فقره محکومیت مشابه، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور که محکومیت آنها بیش از 5 سال باشد، آدمربائی در صورت عدم گذشت شاکی، اسیدپاشی، قاچاق و خرید و فروش سلاح بیش از 2 قبضه، محکومین کلاهبرداری کثیرالشاکی و محکومین به قصاص و اعدام و حدود شرعی.
تبصره: مشمولان بند ج به جز محکومان به اعدام، قصاص و حدود شرعی چنانچه دارای بیماری خاص و حاد بوده و زنان باردار و زنان دارای کودکان شیرخوار و سالمندان (مردان بیش از 70 سال و زنان بیش از 60 سال) با ارائه مستندات و با تأیید دادستان مجری حکم پس از مشورت با بخش امنیتی مربوطه و اخذ نظر آنان بویژه در مورد محکومین امنیتی از مرخصی بهرهمند خواهند شد.
دادستانها و قضات ناظر زندان اخذ تأمین بابت اعطای مرخصی موضوع این بخشنامه را تسهیل کرده به نحوی که حسب مورد با وثیقه یا کفالت، نسبت به مرخصی زندانیان اقدام شود. بدیهی است چنانچه محکومعلیه از سپردن وثیقه عاجز باشد (غیر از محکومین مالی)، در صورت اطمینان به بازگشت وی با اخذ تأمین کفالت میتوان نسبت به اعطای مرخصی وی اقدام کرد.
تشکیل شیفتهای شبانهروزی برای پذیرش وثیقه و اعطای مرخصی/کاهش 35 درصدی ورودی به زندانها
هر سال مرخصیهای ویژه ایام عید نوروز، روزهای پایانی سال اعلام میشد اما امسال همان طور که رئیس قوه قضائیه اسفند ماه در جلسه شورای عالی قضایی اعلام کرد: هر ساله در آستانه سال نو به زندانیان مرخصی اعطا می شد اما امسال با توجه به شرایط پیش آمده، زودتر از موعد بخشنامهای صادر کردیم تا زندانیان بیشتری بتوانند از این مرخصی بهرهمند شوند که تا امروز هزاران نفر از آنها مشمول این مرخصی شدهاند.
آیتالله رئیسی همچنین با اشاره به تلاش شبانهروزی قضات در ترخیص جمع زیادی از زندانیان، گفت: در برخی محاکم، شیفتهای شبانه روزی برای پذیرش وثیقه و تسریع در فرایند اعطای مرخصی برقرار شده است. لازم است از همه ظرفیتهای بخشنامه صادره برای اعطای حداکثری مرخصی به زندانیان تا جایی که امنیت جامعه را مخدوش نکند، استفاده شود.
تقریباً پس از گذشت هشت روز از آغاز رسمی اقدامات قوه قضائیه برای مقابله و پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندانها، علامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه در نشست خبری مورخ 13 اسفند خود، آماری از نتایج اقدامات انجام شده ارائه کرد و گفت: در راستای اجرای بخشنامه صادره از سوی رئیس دستگاه قضا، ورودی زندانیان به زندانها بیش از 35 درصد کاهش پیدا کرده است.
همچنین در این مدت تعداد قابل توجهی از زندانیان پروندههای امنیتی از جمله هنگامه شهیدی، ندا ناجی، عبدالرضا کوهپایه، ضیا نبوی، محمود بهشتی لنگرودی، پروین محمدی و سایر محکومان و متهمان امنیتی از مرخصیهای اعطایی دستگاه قضایی بهرهمند شدند.
بهرهمندی 70 هزار زندانی از مرخصی/جداسازی زندانیان دارای بیماریهای زمینهای
بر اساس آمار ارائه شده از سوی اصغر جهانگیر رئیس سازمان زندانها در جلسه 19 اسفند شورای عالی قضایی، در 12 روز گذشته از صدور بخشنامه رئیس قوه قضائیه برای پیشگیری و مقابله با شیوع ویروس کرونا در زندانها و تأمین سلامت زندانیان، حدود 70 هزار نفر از زندانیان سراسر کشور از مرخصی بهرهمند شدند و به گفته رئیس سازمان زندانها فرایند اعطای مرخصی به زندانیان با لحاظ شرایط قانونی مندرج در بخشنامه ریاست قوه قضاییه ادامه دارد.
همچنین بر اساس گزارش ارائه شده در جلسه شورای عالی قضایی، زندانیان باسابقه بیماریهای زمینهای همچون دیابت و آسم برای مراقبت بیشتر و جلوگیری از ابتلای آنها به کرونا از سایر زندانیان در زندانها جدا شدند و به گفته جهانگیر با توجه به تمهیدات صورتگرفته در ماه گذشته در سطح زندانها، شرایط بهداشتی زندانیان تحت کنترل کامل قرار گرفته است.
قوه قضائیه همچنین اقداماتی را در حوزه پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در محاکم و مراجع قضایی و مقابله با محتکران اقلام بهداشتی و دارویی انجام داده که در گزارشهای بعدی به این اقدامات پرداخته میشود.