گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ــ جهان پس از کرونا چهشکلی خواهد بود؟ این سؤالی است که این روزها ذهن بسیاری از اندیشمندان حوزه علوم انسانی بهویژه رشتههای اقتصاد، علوم سیاسی و آیندهپژوهی را به خود مشغول کرده است. از بعد جنگ جهانی دوم تا به امروز، جهان به این گستردگی در معرض بحران قرار نگرفته بود، بحرانی که بسیاری از قدرتهای جهانی از مقابله با آن عاجز شدهاند و توان رویارویی با دشمن نامرئی را ندارند.
ویروس کرونا تا اینجای کار توانسته پشتپرده بسیاری از ادعاهای دولتمردان بهویژه کشورهای غربی درباره زیرساختهای رفاهی و تأمین اجتماعیشان را برملا کند و ضعف این نظامهای سیاسی در مدیریت بحرانها را نشان دهد. از سوی دیگر، قرنطینه شهرها و خانهنشینی صدها میلیون نفر در کره زمین، از بحران اقتصادی در فردای کرونا خبر میدهد.
تاکنون برخی تحلیلگران داخلی و خارجی به بررسی انگارههایشان از جهان پس از کرونا پرداختهاند؛ اینکه نظم موجود جهانی که بعد از جنگ بینالملل اول بنیان گذاشته شد تا چهحد دوام خواهد داشت و بازیگران اصلی دنیا در فردای پیروزی بر کرونا کدام کشورها خواهند بود؟
در ادامه نظر برخی تحلیلگران و کارشناسان داخلی درباره احتمال تغییر در چهره جهان در پساکرونا را میخوانید:
** جهان بهدنبال نظام سیاسی جدید
محمدباقر قالیباف منتجب مردم تهران در مجلس یازدهم شورای اسلامی که دانشآموخته جغرافیای سیاسی است، در یادداشتی با عنوان "ما و جهان پساکرونا" به بررسی تأثیرات ژئوپولیتیکی این پدیده پرداخت. "کاهش نقش دولتها و جایگزینی آن با سایر بازیگران فراملی و فروملی"، "جهانمحلیشدن و اهمیت محیطهای جغرافیایی محلی برای تعامل یا تقابل با فرآیند جهانی شدن"، تلاش دولتها برای پس گرفتن قدرت کنترل خود و احتمال تغییر در نظامهای فراملی چون اتحادیه اروپا، تضعیف لیبرال دموکراسی و دولت ناظر غیرمداخلهگر تا جایی که کشورهای دارای نظام لیبرال دموکراسی نیز ساختار قبلی خود را کنار گذاشتند و دولت حداکثری را بهکار گرفتند، عیان شدن ضعف شدید ادعای رفاه، خدمات اجتماعی و بهداشت عمومی و روانی کشورهای لیبرال دموکراتیک غرب و تغییر و تحول ساختار تجارت جهانی، الگوی شرکتهای چندملیتی، ساختار پیمانهای اقتصادی و رقابت اقتصادی چین و آمریکا از جمله مواردی است که قالیباف بهعنوان تغییرات احتمالی جهان پس از کرونا به آن اشاره کرده است.
او معتقد است در جهان پساکرونا کشورها بهدنبال الگوی جدیدی از نظام سیاسی خواهند رفت و باید در کنار توجه به ژئواکونومی از ژئوهلث یا ژئوپولیتیک بهداشت عمومی نیز بحث کرد چراکه چین بهخوبی نشان داد که چگونه توانمندی در عرصۀ بهداشت عمومی میتواند مؤلفهای برای قدرتمندی یک محیط جغرافیایی باشد.
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در تحلیل خود درباره جهان پساکرونا، با اشاره به اینکه در آینده از یکسو غرب یعنی اروپا و آمریکا، ضعیف میشود و از سوی دیگر آسیا و چین قویتر از گذشته در صحنه خواهند بود، و در نتیجه، بخش اعظمی از قدرت و برتری اقتصادی از غرب به شرق منتقل میشود، به طرح این پرسش پرداخته که؛ آیا آسیا و چین قادرند اولاً انسجامی همچون غرب در نیمه دوم قرن بیستم داشته باشند؟ و شکاف هند و چین فعال نخواهد شد؟ ثانیاً آیا میتوانند پشتوانه فلسفی و معرفتی متفاوت از اومانیسم و لیبرالیسم به وجود آورند؟ آیا قادرند در کنار پیشرفت در هوش مصنوعی و کامپیوترهای کوانتومی و فایو جی (5g)، معنویت ازدسترفته را به جامعه بشریت برگردانند؟ آیا قادر به ایجاد یک نظام اقتصادی بینالمللی هستند؟ آیا در قرن 21 شاهد شکلگیری برتری تمدن آسیایی و شرقی خواهیم بود؟ فرصتها و تهدیدات پیشاروی ملت ایران، نظام و انقلاب اسلامی ما چیست و ملت و نظام ما چهنقشی را میتوانند برعهده بگیرند؟
رضایی لازمه نقشآفرینی ایران در جهان پساکرونا را "تلاش همگانی و قوی شدن در تمامی علوم و فنون، و تأمین سازوبرگهای لازم برای مشارکت در این تحول جهانی" میداند. بهتعبیر وی "نهضتی که تمامی آزادیخواهان و مسلمین بهویژه جبهه مقاومت را به یک تحرک جدیتر همراه با راهکارهای روشن برای پایان دادن به دردهای واقعی بشر، دعوت میکند."
این تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است نهضت علمی اجتماعی باید در ابعاد مختلف نظیر الگوهای معرفتی، تمدنی، زیستی و فناوری دارای اندیشهها و راهکارهای نو و برخاسته از مبانی اسلامی و انقلابی و ایرانی باشد.
** رزمایش برای حکمرانی مجازی جهانی
آیتالله سید محمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی نیز در تحلیلی که درباره کرونا نوشته است، با تشبیه این ویروس به دو جنگ جهانی، از برنامهای برای پیشبرد یک نظم جدید بینالملل سخن گفته و معتقد است "شاید کشورهایی که درگیر جنگ جهانی نبودهاند، دهها میلیون کشتههای خاموش دادهاند و این هم طراحی همان کسانی بوده که این جنگها را هدایت میکردند تا بتوانند آن کشورها را هم به نقطۀ پذیرشِ این نظم نوین جهانی بر محور قدرتهای برندۀ جنگ برسانند و نیز آنها را در نقطۀ آسیبپذیری قرار بدهند که مسلط بر اوضاع نشوند."
میرباقری در تحلیل خود از کلیدواژه حکمرانی مجازی نام میبرد و میگوید "همانطور که بحرانِ جنگ جهانی اول و دوم، بستر جامعه جهانی را برای پذیرش یک نظم جدید با ادعای صلح پایدار مهیا کرد، این فضای ناامنِ کنونی هم میتواند جامعه جهانی را برای پذیرش یک پیشنهاد جدید برای تحققِ یک نظم مادی و ایجاد حکمرانی مجازی مهیا کند. همانطور که بحرانِ جنگ جهانی اول و دوم، بستر جامعه جهانی را برای پذیرش یک نظم جدید با ادعای صلح پایدار مهیا کرد، این فضای ناامنِ کنونی هم میتواند جامعه جهانی را برای پذیرش یک پیشنهاد جدید برای تحققِ یک نظم مادی و ایجاد حکمرانی مجازی مهیا کند."
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی "دورکاریها و تعطیل کردن تجمعات حقیقی و عبور از جامعۀ حقیقی به جامعۀ مجازی و ایجاد بستر برای پذیرشِ حلوفصل امور (تحصیل، اشتغال و سایر ارتباطات اجتماعی) در فضای مجازی" را از قرائن قرار گرفتن در شرایطِ یک رزمایش بزرگِ زیست در فضای مجازی میداند و تأکید میکند ما باید احتمالات و فرضیهها، بهخصوص احتمالات و فرضیههای بزرگ و استراتژیک را در نظر بگیریم و صحت و سُقم آنها را دنبال کنیم. ما باید برنامهریزی و رزمایشِ متناسب برای مواجهۀ فعال و هوشمندانه با آن انجام دهیم و تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم، نباید فرضیههای بزرگ را صرفاً با چند قرینۀ خُردِ مخالف رد کرد.
این اندیشمند علوم اسلامی در بخش دیگری از تحلیل خود تابآوری جامعه دینی در برابر این ابتلا را بسیار بیشتر از جامعه مادی و مدرن دانست و نوشت، این ویروس میتواند برخلاف همه طراحیها، ضربههای مهلکی بر پیکرۀ مدرنیته وارد کند. این ویروس میتواند به ظهور شکافها و ضعفهای فراوانِ مستتر در نظم مدرن، از جمله «اصالت منافع فردی» منتهی گردد.
** تزلزل در نظم غربی جهان
حمیدرضا مقدمفر کارشناس مسائل استراتژیک نیز در یادداشتی با عنوان "کرونا چگونه نظم غربی جهان را متزلزل میکند؟"، از احتمال تغییرات بزرگ در نظام جهان سؤال سخن گفت و با طرح این پرسش که "این تغییر بهچهشکل خواهد بود؟" پیشبینی کرده است که کرونا روند انتقال قدرت از غرب به شرق را که در گذشته هم از آن سخن گفته میشد بهمیزان بسیار زیادی تشدید خواهد کرد، اما با یک تفاوت، که این بار نزول قدرت در غرب، بهخلاف آنچه پیشتر افرادی مانند آقای جوزف نای پیشبینی میکردند، با حفظ و ثبات تمدن غربی همراه نخواهد بود؛ بلکه غرب جایگاه تمدنی خود را هم کاملاً در مخاطره خواهد دید."
"تزلزل علم و انسان خودبنیاد"، "تزلزل اقتصاد"، "تزلزل در مفهوم توسعه غربی"، "تزلزل در مرجعیت مدیریت غربی"، از جمله مباحثی است که مقدمفر در تحلیل خود از احتمال وقوع آنها یادکرده است. این کارشناس مسائل سیاسی درباره شرایط ایران بعد از کرونا نیز معتقد است ایران قادر خواهد بود وضعیتی بهمراتب بهتر از امروز داشته باشد، چرا که در وهله اول اقتصاد ایران بهنسبت سایر کشورها میتواند کمتر تحت تأثیر قرار بگیرد. مهمترین ویژگی اقتصاد در زمانه کرونا محدود شدن ارتباطات بینالمللی و همچنین سقوط عجیب و بزرگ قیمت نفت در دنیاست. اگرچه چنین وضعیتی برای اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان، جدید است اما ایران سالهاست که با این اوضاع دست و پنجه نرم میکند و از جانب آمریکا و همپیمانان او تحریم شده است.
** ناپایداری نظم جهانی فعلی و فروپاشی جهانیشدن
سید محمد بحرینیان پژوهشگر توسعه نیز از ناپایداری نظم جهانی فعلی سخن گفته و معتقد است، اقتصادی که با ترویج مصرفگرایی، اشاعه خشونت جنگافروزی و بر ساخت ارزشهای نوین بشری و با بدهکار کردن بشر به آینده و طبیعت، ثبات و قوام مییافت در مسیر فروپاشی قرار گرفته و بیش از هر زمان دیگر، نیاز به بازنگری اساسی یافته است.
وی از کاهش همکاریهای اقتصادی و در حقیقت، روند نزولی جهانیشدن سخن گفته و به اظهارات وزیر خارجه ایتالیا استناد کرده که گفته بود «ما فراموش نخواهیم کرد اروپا در برابر ما و چین در کنار ما ایستاد.» و حتی بحث جدایی از اتحادیه در دوران پساکرونا را به میان آورده است.
این پژوهشگر توسعه "تضعیف و یا حتی احتمال فروپاشی سازمان همکاریهای اقتصادی و حرکت سریع کشورها بهسمت هویتهای ملی و اقتصادهای درونزا" و "میانگین سنی جوان ایران" را عامل خوبی میداند که ایران میتواند در آیندهای نزدیک و با تلاش شبانهروزی نیروی جوان، به یکی از مؤثرترین بازیگران جهان تبدیل شود.
انتهای پیام/+